خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و ادب: ادبیات دفاع مقدس و رویدادهای آن در سال 91 کمتر توانست به متن رخدادهای ادبی کشور راه پیدا کند. در بسیاری از روزهای سال گذشته مخاطبان این ادبیات تنها به خوانش برخی خبرهای کوتاه و دوری از هر نوع جریان‌سازی در این عرصه مواجه بودند و این در کلامی ساده یعنی رواج حرکت این ادبیات بر مدار اتفاقات که طبیعی است می‌تواند در عین مثبت بودن، منفی نیز باشد.
نخستین رویداد قابل توجه در حوزه دفاع مقدس که بی‌شک نخستین اتفاق حاشیه‌ساز برای آن نیز به شمار می‌رفت، تغیر در درج تاریخ شهادت سید مرتضی آوینی، نویسنده و فیلم‌ساز دفاع مقدس در تقویم ملی کشور بود که بنا بر اعلام خانواده وی این تاریخ توسط شورای فرهنگ عمومی از 20 فروردین به 21 فروردین تغییر پیدا کرد.
همزمان با این اتفاق یک مقام مسئول در دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور در اینباره به خبرنگار مهر گفت: در اینکه شهید آوینی 20 فروردین به شهادت رسیده‌اند، بحثی نیست اما همان زمان و با ورود مناسبت «روز ملی فناوری هسته‌ای» به تقویم، برای جلوگیری از تداخل برنامه‌های مربوط به هر دو مناسبت، این تاریخ یک روز به جلو (21 فروردین) آمد.
وی افزود: این اتفاق مربوط به امسال هم نیست و مسبوق به سابقه است و از همان سالی که مناسبت مربوط به شهادت آوینی به تقویم آمد، در همین تاریخ یعنی 21 فروردین در تقویم‌های رسمی کشور درج شد. ضمن اینکه نباید فراموش کنیم که تدفین شهید آوینی در این روز انجام شده است.
این مقام مسئول همچنین تاکید کرد که این تغییر با هماهنگی خانواده این شهید بوده است.
این اظهارات منجر به اظهار نظر دوباره خانواده شهید آوینی شد که در بیانیه خود اعلام داشتند ما به عنوان خانواده شهید آوینی هرگونه گفتگو و «هماهنگی با خانواده» برای این جا‌بجایی تقویمی را تکذیب می‌کنیم و تقاضا می‌کنیم چنانچه سندی برای اثبات انجام گفتگو با هر یک از اعضای خانواده وجود دارد، ارائه شود. مکانی به‌نام «بنیاد شهید آوینی» نیز برای ما ناشناخته است و اگر منظور «مؤسسه شهید آوینی» است، این مؤسسه و همچنین مؤسسه روایت فتح هیچ نوع ارتباطی با خانواده شهید آوینی ندارند و اساساً صلاحیت این را ندارند که در خصوص موضوعی مثل تغییر تاریخ شهادت سید مرتضی آوینی طرف مذاکره شخص یا ارگانی قرار بگیرند.
این نزاع در نهایت منجر به درج تاریخ درست این رویداد در تقویم سال 92 شد.
تدریس رمان ایرانی در دانشگاه مریلند
رمان تحسین شده «شطرنج با ماشین قیامت» حبیب احمد‌زاده نیز که توسط پال اسپراکمن به زبان انگلیسی ترجمه و در آمریکا منتشر شد، سال گذشته به عنوان منبع درسی در دانشگاه مریلند پذیرفته و تدریس شد.
پال اسپراکمن، مترجم و استاد دانشگاه که این کتاب را ترجمه و در آمریکا منتشر کرده، در این باره در بهار سال گذشته گفت: به تازگی دانشگاه مریلند علاوه بر دانشگاه راتگرز این رمان را جزو منبع درسی خود در بخش «ادبیات مدرن خاورمیانه» انتخاب کرده تا در این بخش این اثر مورد نقد و بررسی قرار گیرد. به پیشنهاد مسئولان این دانشگاه دو جلسه در این دانشگاه حضور یافتم و به پرسش‌های اساتید و دانشجویان درباره این رمان پاسخ دادم.
«شطرنج با ماشین قیامت» که تاکنون به چاپ شانزدهم رسیده است، به عنوان بهترین رمان جایزه ادبی اصفهان، بهترین رمان دفاع مقدس جایزه کتاب سال شهید غنی‌پور، تنها رمان تقدیر شده کتاب سال دفاع مقدس در سال 1385، کاندیدای نهایی کتاب سال قلم زرین در سال 85 و کاندیدای نهایی بخش رمان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در همان سال انتخاب شده است.
دو کتاب و یک دنیا مخاطب
درخشش دو کتاب «نورالدین پسر ایران» و «پایی که جا ماند» در سال 91 با وجود انتشار آنها در سال 1390، یکی از اتفاقات قابل در ادبیات دفاع مقدس بود.
سال گذشته نورالدین‌عافی راوی کتاب «نورالدین پسر ایران» با سفر به بخش‌های مختلف کشور در طول سال، درباره رویدادها و حوادثی که در این کتاب روایت کرده است توضیحات زیادی به مخاطبانش ارائه داد.
عافی در یکی از این نشست‌ها که همزمان با نمایشگاه بین‌المللی کتاب در غرفه انتشارات سوره مهر برگزار شد، درباره این کتاب گفت: من در دوران کودکی یک مربی داشتم که از او نوارهایی را می‌گرفتم و آنها را پیاده می‌کردم. کار پیاده کردن نوارهای مربوط به کتاب نورالدین پسر ایران را از همان موقع در ذهن داشتم و یاد گرفته بودم. محمدعلی قلی رضایی از رزمندگان واحد اطلاعات گردان عاشورا آن را یک تجربه خوب برای پیاده کردن خاطرات خودش توصیف کرد.
وی در عین حال به حجم زیاد خاطرات خودش از دوران دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: بخشی از این خاطرات در کتاب نورالدین پسر ایران نیامده است؛ من اگر می‌خواستم حتی خاطرات مربوط به کردستان را روایت کنم بیش از 200 صفحه می‌شد.
عافی همچنین با اشاره به تقریظ مقام معظم رهبری در کتاب خاطراتش گفت: من فکر نمی‌کردم ایشان با وجود مشغله‌های زیاد فرصت کنند و کتاب را بخوانند، اما وقتی متوجه شدم نه تنها آن را خوانده‌اند، بلکه قبل از مقدمه تقریظی هم بر کتاب نوشته‌اند، بسیار خوشحال شدم.
این سخنان در حالی منتشر می‌شد که ناشر این اثر بیستمین چاپ از آن را در نمایشگاه بین‌المللی کتاب ارائه کرد که در صدر پرفروش‌ترین آثار وی نیز قرار گرفت.
راوی این کتاب همچنین در مراسم بزرگداشت دیگری همزمان با سوم خرداد و سالروز آزاد‌سازی خرمشهر در دانشگاه تبریز نیز تجلیل شد. همچنین مراسم دیگری نیز با حضور رئیس بنیاد شهید برای تجلیل از وی در اوایل تابستان و در هتل انقلاب تهران برگزار شد.
این کتاب در پاییز سال گذشته و در آستانه یکسالگی انتشارش، بیش از 55 نوبت به چاپ رسید و در دوازدهمین دوره جایزه ادبی شهید غنی‌پور نیز ب عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شد.
کتاب «پایی که جا ماند» نوشته سید ناصر حسینی‌پور نیز از دیگر آثار شاخص و جریان ساز ادبیات دفاع مقدس در سال گذشته بود.
این کتاب در کنار موفقیت‌هایی همچون کسب عنوان کتاب سال جایزه ادبی شهید غنی‌پور، توانست تفریظی برخود از سوی مقام معظم رهبری نیز به دست آورد که این دستخط سال گذشته در مراسمی به نویسنده این کتاب اهداء شد.
حسینی‌پور سال گذشته و در گفتگویی درباره چگونگی تالیف این اثر اظهار داشت: از عراق که آزاد شدم، سخنرانی‌هایم شروع شد. من از ۱۹ سالگی خیلی از مدارس راهنمایی و دبیرستان شهرم را می‌رفتم. جوری شد که به استان‌های دیگر و شهرهای دیگر هم کشیده شد. دیدم که اینها را می‌شود نوشت. البته برادرم خیلی تشویقم کرد که شما چرا اینها را پیاده نمی‌کنید؟ جرقه نوشتن کتاب را برادرم زد. من شروع کردم به نوشتن، هر روز را نوشتم اما من خیلی از آدم‌ها را باید پیدا می‌کردم. وضعیت امروز آدم‌ها را باید در پانوشت‌ها مینوشتم. خیلی از خاطرات و اطلاعات کتاب من جوری بود که باید آدم‌ها را پیدا می‌کردم و بعضی ابهامات را می‌پرسیدم. این باعث شد که کار همین‌جور بماند و من بادقت بنویسم تا شما که این کتاب را می‌خوانید اطمینان کنید که این آدم‌ها در دسترس هستند و می‌شود آنها را دید و مصاحبه کرد. کسی که پول چند کیلو میوه و خوراک خانواده‌اش را می‌دهد تا این کتاب را بخرد، نباید پشیمان شود که چرا هفده‌هزار تومان داده برای خرید این کتاب. طبیعی بود که من بسیار وسواس داشته باشم برای دقت در جزئیات.
پرسیدن ابهامات و آوردن پانوشت‌ها کار مفصلی بود. وقتی آقای مرتضی سرهنگی این اثر را دید به یاسوج سفر کرد و یک سال و نیم کتاب را می‌خواند و به من می‌گفت این را بیشتر توضیح بده! این را از متن اصلی در بیاور! و در پانوشت توضیح بده! من را به عنوان یک استاد راهبری کرد. چون من تجربه‌ی کار در این قد و قواره را نداشتم.
اصلاً فصول دفاع مقدس این کتاب هنوز نوشته نشده است. این کتاب یک روز من از جنگ را نوشته و خاطرات اسارت بنده است. این کتاب کتاب جنگ نیست. کتاب خاطرات این سوی خاکریز نیست. یک کتاب ۸۰۰ صفحه‌ای از خاطرات این سوی خاکریز من مانده است. آنها هم یادداشت‌های روزانه‌ی من بود که در سنگر اطلاعات، اسیر عراقی‌ها شد. من قبلاً یادداشت روزانه مینوشتم.
سوره مهر و پیشتازی در تولید ادبیات دفاع مقدس
انتشارات سوره مهر در سال گذشته در حالی توانست بار دیگر به عنوان ناشر برگزیده نمایشگاه بین‌المللی کتاب انتخاب شود که تمرکز این نشر بر انتشار آثار مرتبط با دفاع مقدس، در سال‌های اخیر «برند» انتشار این آثار را در اختیار وی قرار داد.
سوره مهر که در سال گذشته برای چهارمین سال پیاپی، عنوان بهترین ناشر بخش دولتی را از آن خود کند، این روزها به عنوان طلایه‌دار ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس شناخته می‌شود. ناشری که با وجود انبوه کتاب‌هایی که از نیمه‌های دهه 80 تاکنون منتشر شده‌اند، آثاری پر مخاطب همچون دا، بابا نظر، نورالدین پسر ایران، پایی که جا ماند را منتشر کرده است.
این مساله منجر به این شده است که در طول سال‌های اخیر هرگاه در کشور اثری با موضوع دفاع مقدس منتشر شود، برند و شاخص بررسی کیفی آن تولیدات این ناشر قرار می‌گیرد.
تمرکز بر تولید محتوا در کنار توجه به گرافیک قابل توجه برای انتشار کتاب و نیز معرفی و جریان‌سازی مطبوعاتی مناسب برای معرفی این آثار در سراسر کشور در کنار توجه به ترجمه و معرفی این کتاب‌ها و فروش آن به صورت الکترونیک از جمله شاخص‌های موفقیت این ناشر در سال گذشته بود.
این ناشر در سال گذشته نیز 167 عنوان کتاب با موضوع دفاع مقدس به مخاطبان خود تقدیم کرد که نزدیک به 40 درصد از تولیداتش را شامل می‌شد.
مجمعی برای ناشران دفاع مقدس
مجمع ناشران دفاع مقدس نیز سال گذشته به عنوان نخستین موسسه مردم‌نهاد فعال در حوزه نشر دفاع مقدس فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز کرد.
محسن مهرآبادی، مدیر نشرفرهنگ گستر و سخنگوی مجمع ناشران دفاع مقدس در همین زمینه با اشاره به فراخوان این تشکل برای عضوپذیری از ناشران کشور و ثبت نام شصت ناشر در آن گفت: هر فردی که می‌تواند زیر عنوان نام مجمع به ادبیات دفاع مقدس خدمت کند، می‌تواند عضوی از ما باشد و ما هرگز نافی گروه و یا تشکل دیگری در هر جای دیگری نیستیم و حتی به کسانی که به قصد خدمت به توسعه و نشر فرهنگ دفاع مقدس که سعی دارند تشکلی به نام خود مستقلا ایجاد کنند نیز کمک و مساعدت فکری خواهیم داد.
وی افزود: موسسان مجمع هفت ناشر هستند که هیئت مدیره موقت آن را نیز تشکیل داده‌اند. این ناشران به ترتیب شامل علی ناظری، مدیر نشر فاتحان، محمدحسین کریمی پور، مدیر نشر روایت، امیر شهریار امینیان، مدیرنشر اندیشه‌ورزان، عبدالرضا سالمی‌نژاد مدیر نشر نیلوفران، رحیم مخدومی، مدیرنشر رسول آفتاب، سید مجتبی نبوی مدیر نشرکتاب یوسف و محسن مهرآبادی مدیر نشرفرهنگ گستر هستند که در حال حاضر مدیرعامل موقت مجمع به رحیم مخدومی سپرده شده است.
مهرآبادی همچنین گفت: مذاکرات خوبی نیز با ناشران بزرگ دولتی مانند نشر شاهد و سوره مهر برای پیوستن به مجمع انجام شده است و در تدارک اتخاذ سازوکاری هستیم که بتوان به واسطه آن این ناشران به شکل یک ناشر خصوصی به مجمع که تنها از ناشران خصوصی تشکل یافته است، بپیوندند.
این مجمع در سال گذشته با حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت توانست بخش قابل توجهی از آثار منتشر شده در حوزه ادبیات دفاع مقدس را در معرض دید بازدیدکنندگان خود قرار دهد. مشارکت فعال در برپایی نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس در شهر شیراز نیز از دیگر فعالیت‌های این مجمع در سال گذشته بود.
جوایز ناکام ادبی
بخش عمده‌ای از جوایز ادبی در حوزه ادبیات دفاع مقدس در طول سال‌های اخیر به طور معمول از سوی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس برگزار می‌شود و بسیاری از آنها نیز توانسته است در طول سالیان گذشته به هر شکل ممکن پابرجا ماندن و برگزاری خود را تثبیت کند. با این حال در سال 91 برگزاری سه رویداد مهم ادبی دفاع مقدس شامل کنگره شعر دفاع مقدس، انتخاب کتاب سال دفاع مقدس و جایزه ادبی یوسف با مشکلات فراوانی روبرو شد و در نهایت نیز دو جایزه برگزار نشده و یک جایزه نیز پس از کش و قوس های فروان به انجام رسید.
زمان برگزاری بیستمین کنگره شعر دفاع مقدس که ابتدا قرار بود در نیمه خرداد ماه سال گذشته برگزار شود، به دلیل ناهماهنگی استان کردستان به عنوان میزبان این کنگره بارها به تعویق افتاد و در نهایت نیز این کنگره در سکوت و با میزبانی استان آذربایجان شرقی در آبان ماه برگزار شد.
شانزدهمین دوره جایزه کتاب سال دفاع مقدس نیز که هر ساله در ایام هفته دفاع مقدس برگزیدگان خود را معرفی می‌کرد، سال گذشته و پس از تغییر زمان برگزاری اختتامیه در نهایت به دلیل آنچه عدم تامین مالی این جایزه عنوان شد، نتوانست به داوری و اعلام نفرات برگزیده خود بپردازد و بر اساس آخرین نظرات اعلام شده در این زمینه، برگزای آن به صورت دوسالانه و به سال آینده موکول شد.
این رویداد درباره جایزه ادبی داستان کوتاه دفاع مقدس موسوم به یوسف نیز رخ داد با این تفاوت که درمورد این جایزه حتی سخن از برگزاری آن به صورت دوسالانه نیز به میان نیامد.
یک نمایشگاه ویژه برای کتاب دفاع مقدس
سومین نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس نیز سال گذشته و به مدت یک هفته با میزبانی شیراز برگزار شد.
برای برگزاری این نمایشگاه 3700 عنوان کتاب از 75 ناشر به ستاد برگزاری ارائه شد که پس از کاشناسی 220 عنوان کتاب برای حضور در این نمایشگاه انتخاب شد که 200 عنوان آن با موضوع دفاع مقدس و 20 عنوان دیگر نیز با موضوع جنگ نرم بودند.
این نمایشگاه در نهایت با همکاری ناشران و معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، با 50 درصد تخفیف به ارائه اثر پرداخت.
علی ناظری معاون ادبیات سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس بسیج و سپاه در نشست خبری این نمایشگاه درباره علت انتخاب 220 اثر در این نمایشگاه نیز گفت: سال گذشته این تعداد 350 عنوان کتاب بود که به علت زیادبودن عناوین در برگزاری و هزینه بالای ازسال کتاب برای نمایشگاه‌ها این عناوین در سال جاری کمتر شد.
با این حال این نمایشگاه و محل نامناسب برگزاری آن در سال گذشته با انتقاداتی نیز از سوی برگزار کنندگانش مواجه شد که البته به رسم همیشه بدون پاسخ نیز باقی نماند.