به گزارش خبرنگار مهر، تپه علی کش در 7 کیلومتری غرب بخش موسیان در شهرستان دهلران در استان ایلام قرار دارد که در نتیجه کاوش‌های به عمل آمده در 50 سال اخیر معلوم شد که انسان در 8500 سال قبل یعنی درست در هزاره 8 قبل از میلاد، در آنجا می‌زیسته است.
مقطع تاریخ زندگی انسان در این تپه که در حوالی دهلران قرار دارد بین 8500 تا 10سال تخمین زده‌اند که دیرینه‌ای بسیار با ارزشی است.
تپه علی کش در دهه 60 میلادی کشف شد و داده‌های تاریخی زیادی از دل آن بیرون آمد که در این میان می‌توان به انواع ابزارآلات به ویژه دست سازهای صنعت کشاورزی مانند "داس"، اشاره کرد.
درباره تاریخ ساخت "داس" در منطقه باستانی "تپه علی کش" که از آن به عنوان یک ابزار مهم در صنعت کشاورزی استفاده می‌شود و نخستین داس که از دل خاک تپه مذکور بیرون آمد و هم اینک در معرض دید علاقمندان تاریخ کهن ایران گذاشته شده متعلق به 8500 سال است.
تپة تیخان ( تیغن )
تپة باستانی تیخان و یا تیغین در شمال شرق دره شهر و به فاصلة دو کیلومتری کرانة راست رودخانة سیمره ، در میان اراضی کشاورزی روستای جمشید آباد (جهاد آباد) واقع شده است .
سفال های به دست آمده در طبقه اول از نوع نخودی و آجری ساده اند . در کنار سفال ها ، نمونه هایی از تیغه های سنگ چخماق نیز یافت شده است . همچنین در میان این آثار مکشوف ، قطعات سنگ سه گوش به رنگ سبز نیز دیده می شود .
تپة کوزه گران
تپه یا تل کوزه گران در حدود 5.5 کیلومتری تپة تیخان ( تیغن ) واقع شده و قدیمی تر و بزرگتر از تپة تیخان.
قسمتی از طبقات پایین این تپه به گورستانی اختصاص داشته است که چند نوع گور در آن باقی مانده است . در بعضی از گورها استخوانهای مردگان را در کوزه ها ریخته و در مکانهای سفید کاری شده دفن کرده اند
در گورهای دیگر اسکلت هایی در یک قبر مشاهده شده که در کنار آنها ، تنورهای بسیار وخاکستر زیاد نیز وجود دارد.
قبرهای سر تپه طبق آثار مکشوفه (کوزه های شکسته و گورهای موجود ) به دورة زرتشت تعلق دارند.
گفته می شود احتمال دارد این محل یک کارگاه کوزه گری بوده و به همین دلیل به کوزه گران معروف شده است.
تپه سر گچله
تپة سرگچله در 8 کیلومتری شمال شرقی دره شهر واقع شده و روستای سرگچله در قسمت شمالی و شمال غربی آن واقع گردیده است . این تپه از مجموعه تپه های طبیعی تشکیل شده و نام خود را از روستایی به همین نام گرفته است. ارتفاع تپه چشمگیر ، امتداد آن در جهت شمالی – جنوبی با شیب تند همراه است و در حال حاضر منظره ای سبز و خرم دارد .
مجموعه نشانه های کشف شده از این تپه ، نشانگر این است که لایه های بالایی این تپه در روزگار ما قبل تاریخ ، زیستگاه انسان بوده است .
تپه های کز آباد
این تپه ها در دهستان هلیلان در شمال شرقی شهرستان شیروان و چرداول واقع شده است.
کز آباد از دو تپة بزرگ و کوچک تشکیل شده است در قسمت شرقی تپه بزرگ ، آثاری از کوزه شکسته های نقش دار که قدمت آن ها به بیش از سه هزار سال می رسد ، همچنین آثاری از سنگ های بزرگ تراشیده و نتراشیده بدست آمده اند.
در شمال تپة بزرگ ، گورستان بزرگی وجود دارد که در آن چندین نوع گور با آلات ، ادوات و کوزه های گلی کشف شده اند.
در این گورستان تعداد گورهای زنان زیاد است و در داخل آن ها زینت آلاتی چون دستبند ، کمربند و گردن بند از دانه های شیشه با حلقه های مسی بسیار ضخیم کشف شده اند.
علاوه بر آن کوزه هایی شبیه به قوری ، کوزه های بزرگ و کوچک متعدد رنگین و بی رنگ نیز یافت شده اند.
در راستای معرفی آثار تاریخی استان ایلام به مردم می‌توان با استفاده از راهنمایان گردشگری این نوع آثار را به مردم بومی و گردشگران خارج استان معرفی کرد.
ایلام دارای ظرفیت‌های زیادی در بخش میراث فرهنگی و گردشگری است که لازم است مسئولان دستگاه‌های ذیربط این ظرفیت‌ها را شناسایی و معرفی کنند.
با توجه اهمیت صنعت گردشگری در توسعه اقتصادی و فرهنگی جامعه، شناسایی و استفاده از ظرفیت‌های گردشگری تاریخی و طبیعی استان ضرورت دارد.