به گزارش خبرنگار مهر، مانه و سملقان از نظر تاریخی نیز پیشینه غنی دارد و وجود آثار تاریخی از دوره های پیش از تاریخ تا دوره معاصر در بخش های مختلف این شهرستان گویای استقرار مداوم بشر در این خطه بوده است.
شهرستان مانه و سملقان به مرکزیت شهر "آشخانه" با وسعتی حدود شش هزار کیلومتر مربع در ورودی غربی استان خراسان شمالی و در مرز استان گلستان واقع شده است.
این شهرستان که در مسیر اصلی مشهد به شمال کشور قرار دارد، دروازه غربی خراسان شمالی محسوب می‌شود.
جریان دائمی رود اترک از بخش جنوبی این شهرستان و به طور کلی وجود منابع آب دائمی و خاک حاصلخیزآن، این شهرستان را به یکی از مناطق عمده کشاورزی استان تبدیل کرده است.
رطوبت نسبتا بالا و چشمه‌های جوشان آن، باعث ایجاد جنگل‌های انبوه و مراتع سرسبز در نوار جنوبی شهرستان و دامنه‌های رشته کوه "یایمان داغی" شده است.
وجود رشته کوه آلاداغ و تفرجگاهی ییلاقی نظیر درکش، شیرآباد و شیرین‌دره، چشمه آب گرم مهمانک، ارتفاعات بزداغی، ارتفاعات یایمان داغی و دره‌های زیبا و سرسبز از جاذبه‌های طبیعی این منطقه است.
طبیعت زیبای سولگرد، غار کنه گرم و چشم‌اندازهای بکر و زیبای این منطقه همه ساله شمار زیادی از مسافران و گردشگران را به این ناحیه می‌کشاند.
وجود جنگل سبز بلوط در منطقه درکش و آبشار زیبای به یار از مناطق زیبا و بکر این شهرستان است که کارشناسان محیط زیست خراسان شمالی از این جنگل به عنوان تنها جنگل بلوط در شرق کشور یاد کرده و آن را از دل‌انگیزترین جاذبه‌های این شهرستان می‌دانند.
وجود کوه‌های سر به فلک کشیده منطقه حفاظت شده "قورخود" و نیز چشمه‌های فراوان، مانه و سملقان را به شهر صد چشمه استان خراسان شمالی تبدیل کرده است.
از دیگر زیبایی‌های منطقه مانه و سملقان می‌توان به وجود چنارهای کهنسال در روستای باش کلاته در منطقه حفاظت شده قرخود و چنار کهنسال روستای اسپاخو اشاره کرد که توسط میراث فرهنگی پلاک‌گذاری شده‌اند.
روستـای هدف گردشگری «درکش» نیز در فاصله 30 کیلومتری جنوب غربی شهر آشخانه واقع شده و از جاده اصلی دو کیلومتر فاصله دارد که دارای آب و هوای معتدل، طبیعتی جنگلی و کوهستانی و نیز چشمه سارهای بسیار است و تنها جنگل بلوط شرق کشور در مجاورت این روستا قرار دارد.
آبشار مشهور «بیار» به فاصله یک کیلومتری جنوب شهر آشخانه، در نزدیکی روستای بیار واقع شده و از ارتفاعات جنوب روستا سرچشمه می گیرد که ارتفاع آبشار حدود 15 متر است.
"زوی‌جندان" نیز یکی دیگر از آبشارهای دیدنی مانه و سملقان که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌سازد، در منطقه قورخود در دره کاستان قراردارد که پوشیده از درختان گردوی وحشی است و با وجود ارتفاع نه چندان زیاد، بسیار زیبا و دیدنی است.
همچنین غارهای طبیعی "سولی قباخ"، "غار آرمادلو" وغارهای دره "زوی‌جندان" از دیگر دیدنی های این منطقه است.
از دیگر جلوه‌های زیبای مانه و سملقان به چشمه سارهای فراوان آن باید اشاره کرد که نشستن در پای آنها غبار خستگی ایام را از تن مسافران بیرون می‌کند و مهمترین آنها چشمه‌های دره زوی‌جندان، چشمه کهنه قلعه، سولی قباخ، خان چشمه، سارترنولی، سارآق مزار، چشمه‌های اوه پیش و پاش، آق‌سو چشمه سار اسپاکو، کانی سالان زرد، دره شفت، اورته برن، حسن بک، اورن چشمه، رمضان چشمه، پای جوزا و کورچشمه است.
بر اساس پژوهشهای باستان شناسی بخش هایی از شهرستان مانه و سملقان برای نخستین بار در حدود هشت هزار سال پیش مسکونی شده که آثار آن را می توان در تپه "قلعه خان" در دشت سملقان مشاهده کرد.
این شهرستان طی دوره هخامنشی به عنوان بخشی از شهربانی پارت مطرح بوده و طی دوره های اشکانی و ساسانی نیز بسیار مورد توجه بوده است.
برجسته ترین اثر مذهبی دوره ساسانی در خراسان شمالی «آتشکده اسپاخو» است که در محل به کلیسا مشهور است.
روستای "بازار قارناس" آرامگاه امامزاده قاسم یکی از یادمانهای مذهبی، تاریخی دوره قاجار در شهرستان مانه و سملقان است.
آرامگاه "امامزاده دلاور" یا محمد دیباج از بقاع متبرکه شهرستان مانه و سملقان است که به دلیل نوسازی های مکرر تاریخ ساخت آن معلوم نیست و روایت شده که امامزاده دلاور یکی از نوادگان امام رضا (ع) بوده است.
آرامگاه امامزاده "گلزار کشانک" در فاصله 13 کیلومتری مرکز شهرستان و در کنار جاده آسیایی در دامنه سرسبز ارتفاعات بلند روستای کشانک قرار دارد که متعلق به امامزاده سلطان ابراهیم (ع) معروف به گلزار است.
قسمتی از اراضی پارک ملی گلستان در حوزه شهرستان مانه و سملقان قرار دارد که حدود چهار هزار و 300 هکتار وسعت دارد و به لحاظ اکوتوریستی و طبیعت گردی قابل توجه است.
موزه «حیات وحش» یکی دیگر از مکان های دیدنی و سیاحتی شهرستان مانه و سملقان است که کلکسیونی از حیوانات وحشی تاکسیدرمی شده را در معرض تماشا گذاشته است.
سد زیبای شیرین دره نیز در شهرستان مانه و سملقان واقع است، این سد جزو بزرگترین سدهای خراسان شمالی به شمار می رود و سازه آن از نوع خاکی با هسته رسی است.
این سد که در 65 کیلومتری شمال غرب شهر بجنورد قرار دارد، بر روی رود شیرین‌دره ساخته شده و در فروردین سال 1384به بهره‌برداری رسیده و از مراکز دیدنی شهرستان مانه و سملقان محسوب می شود.
گفتنی است: در اواخر سال 91 آب این سد پس از عبور از 48 كيلومتر خط لوله، طي فرايند تصفيه در پيشرفته ترين تصفيه خانه آب كشور، وارد شبكه آب شرب شهر بجنورد شده است.