قرآن کریم برترین کتاب آسمانی است که از جانب خدای عزیز و حکیم و رحمان و رحیم نازل شده است و به استوارترین راه سعادت و رستگاری هدایت می کند. ولی معانی و معارف و علوم و احکام آن از جهت ظهور و خفای دلالت آیات بر آنها و آسانی و دشواری فهم آنها از الفاظ و عبارات، سطح ها و مرتبه های گوناگونی دارد. فهمیدن اندرزهای آن و رسیدن به مرتبه ای از هدایت آن برای عموم انسانها آسان است . خدای متعال فرموده است:« ولقد یسّرنا القرآن للذکر فهل من مُدّکر. و تحقیقاً این قرآن را برای پند گرفتن آسان کردیم- پس آیا پند پذیری هست؟ و از امیر مؤمنان(ع) نقل است که فرمود:« قسمتی از قرآن را عالم و جاهل می فهمند...» و فهم کامل معارف، علوم و احکام آن ویژه پیامبر اکرم(ص) و اوصیای گرانقدر ایشان است.
مرتبه ای از معانی و معارف قرآن که برای غیرپیامبر و امامان معصوم نیز قابل فهم و دستیابی است به تدبر و تفسیر و تلاش علمی نیاز دارد. شاهد این مدعا، افزون بر آیاتی که به تدبر در قرآن ترغیب و تدبر نکردن در آن را نکوهش می کنند تفسیرهایی هستند که تا کنون برای قرآن نوشته اند و بخشی از معانی و مطالب آن را که در آغاز آشکار و معلوم نبوده تبیین کرده اند. بنابراین، فهم مرتبه ای از معانی و معارف و احکام قرآن برای غیر پیامبر و ائمه نیز امکان دارد و از این رو، ما به تدبر در قرآن و تفقه در آن( کوشش برای فهم معانی دقیق و غیر آشکار آن) دعوت شده ایم و از عصر رسالت تا کنون نیز همواره در میان مسلمانان کوشش برای تفسیر قرآن و فهم مرتبه ای از معانی غیر آشکار آن و بهره مندی بیشتر از معارف و هدایت های آن کاری پسندیده به شمار می آمده و دانش تفسیر دانشی ارجمند بوده است و در همه قرنها مفسرانی برای قرآن بوده اند و تفسیرهایی برای آن نوشته اند.
این اثر که جلد دوم مجموعه « بررسی مکاتب و روش های تفسیری» است، شش فصل دارد. در فصل نخست، مفهوم لغوی و اصطلاحی اجتهاد و تطورات آن بیان شده است. مکتب و روش تفسیری اجتهادی تعریف، دلایل مخالفان و موافقان آن بررسی و به اقسام آن اشاره شده است.
در فصل دوم تا ششم، پنج قسم از اقسام آن مکتب با عناوین مکتب و روش تفسیری اجتهادی قرآن به قرآن، مکتب و روش تفسیری اجتهادی روایی، مکتب و روش تفسیری اجتهادی ادبی، مکتب و روش تفسیری اجتهادی علمی و مکتب و روش تفسیری اجتهادی فلسفی معرفی و نقد شده اند و در پایان نتیجه گیری می شود که « مکتب و روش تفسیری اجتهادی جامع» کامل ترین مکتب و روش در تفسیر قرآن کریم است.
معانی اصطلاحی اجتهاد نزد دانشمندان اصول فقه، بررسی دلایل موافقان مکتب تفسیری اجتهادی، استفاده حداکثری از قرآن در تفسیر، دلایل نادرستی قرآن بسندگی، روش تفسیری معصومان(ع)، معرفی و بررسی روش تفسیری برخی از تفاسیر اجتهادی قرآن به قرآن، ترتیب اثر ندادن به سیاق سوره ها، بررسی روش تفسیری مؤلف در استفاده از آیات دیگر قرآن، طرفداران مکتب تفسیر اجتهادی روایی، بررسی دلایل مکتب تفسیری اجتهادی روایی، برخورد نامناسب با روایات فضایل اهل بیت پیامبر(ص)، آوردن روایات پیچیده و دشوار بدون بیان مناسب، طرفداران مکتب تفسیری اجتهادی ادبی، بررسی روش تفسیری اجتهادی ادبی، الکشاف، جوامع الجامع، طرفداران تفسیرعلمی، بررسی دلایل طرفداران علمی، نقش عقل در تفسیر قرآن، روایات تفسیری معصومان، تفسیر و تطبیق برخی واژه های قرآنی با اصطلاحات فلسفی از جمله موضوعات و مباحث مطرح شده در این کتاب هستند.
کتاب« بررسی مکاتب و روش های تفسیری» برای نوبت اول در پاییز 91 در 2000 نسخه و در242 صفحه از سوی انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و با همکاری انتشارات سمت منتشر شده است.