خسرو افسری در گفتگو با مهر با بیان اینکه ایستگاه محیط بانی «درگس» در فاصله 100 کیلومتری شهرستان چابهار آماده پذیرایی از مسافران و گردشگران نوروزی است افزود:علاقمندان به حیات وحش می توانند در این مرکز از نزدیک ضمن مشاهده این گونه منحصر بفرد با عادات و رفتار این خزنده آشنا شوند.
وی با بیان اینکه گاندو خزنده ای خجالتی اما صیادی ماهر و خشن است افزود: این تمساح ایرانی در واقع خزنده ای آرام است و در خشكی حالت تهاجمی به خود نمی گیرد.
وی از وجود زیستگاه های گاندو در جنوب استان به عنوان یکی از جاذبه های حاشیه محور ترانزیتی ایرانشهر، نیکشهر، سربازو چابهار نام برد و افزود:عمده زیستگاه‌های تمساح پوزه کوتاه در بلوچستان ایران در دریاچه سد پیشین، تالاب‌های بند انحرافی شیرگواز، برکه‌های پایین دست سد پیشین و هوت گت‌های فاز یک و دو شناسایی شده‌اند.
وی گفت: تمساح پوزه کوتاه یا همان گاندو ،خزنده باقیمانده از راسته کروکودیل هاست که در دوران مزوزوئیک (225 تا 265میلیون سال قبل) می زیستند.
وی اظهار داشت: مرکز دقیق تجمع تمساح پوزه کوتاه ایرانی قسمتی از رودخانه سرباز در انتهای غربی منطقه حفاظت شده باهوکلات شامل مناطق رودخانه ای «باهوکلات»، «سرباز»، «کاجو» و برکه های «پیرسهراب»، «آزادی»، «کلانی»، «درگس»، «گزمنزل»، «هوت کت» و «سد پیشین» با گستره نزدیک به 400 هزار هکتار است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان گفت: همچنین زیستگاه جدیدی از تمساح های پوزه کوتاه در منطقه نهنگ شهرستان سراوان در مرز ایران و پاکستان شناسایی شده است.
وی با اشاره به اینکه تنها تعداد 2 هزار و پانصد از این جانور در دنیا زیست می کنند افزود: به همین منظور سازمان محیط زیست نسبت به پرورش تمساح پوزه کوتاه در منطقه ریکوکش اقدام کرده است.
وی گفت: طی آخرین سرشماری انجام شده تاکنون تعداد 300 تمساح مردابی در حوضه‌های آبی باهوکلات، سرباز و کاجو شناسایی و سرشماری شده است.
افسری ادامه داد: سازمان حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در سه منطقه «باهوكلات» و رودخانه های «سرباز» و «كاجو» برای جلوگیری از نابودی نسل این خزنده كمیاب حفاظت و مراقبت از آن را برعهده گرفته است.
وی گفت : در حال حاضر این سازمان با ایجاد زیستگاه و تغذیه مصنوعی با وسعت بیش از 400 هکتار سعی دارد تا از این گونه کمیاب در زمان خشکسالی حفاظت کند.
گاندو نادر ترین تمساح در جهان
گاندو یکی از نادرترين انواع تمساح در جهان است كه در بلوچستان ايران و در رودخانه‌هاى «سرباز» و «باهوكلات» زندگى مي كند و در فارسی «كروكودیل شاداب» نامیده می شود.
رودخانه سرباز یکی از پرآب ترین رودخانه های بلوچستان و عامل اصلی حیات در جنوب این منطقه محسوب می شود که زیستگاه مناسبی را برای تمساح های ایرانی فراهم کرده است.
تمساح های پوزه کوتاه ایران در بركه‌هاى ميان «راسك» و «باهوكلات» و باتلاق هاى «دلگان» و «کلانی» متمركز هستند.
بومیان سیستان و بلوچستان به تمساح های پوزه كوتاه علاقه مندند و به همین سبب هیچ گاه حیات زیست این حیوان را در معرض نابودی قرار نداده اند.
بلوچ‌ها معتقدند هر جا آب هست، تمساح هم هست.این‌دو در نگاه مردم بلوچ لازم و ملزوم یکدیگرند که اگر یکی برود دیگری هم به قهر سرزمین را ترک می‌کند؛ پس به حرمت آب و زمین، تمساح مرداب از شکار جان به در می‌برد و در رودخانه‌های بلوچستان نسل اندر نسل زندگی می‌کند.
تمساح پوزه كوتاه خزنده منزوی و زیرك، شناگر و بسیار ماهر در بركه های شهرستان سرباز و چابهار استان سیستان و بلوچستان است كه حداكثر وزن آن به حدود ۷۰ كیلوگرم می رسد.
بیشترین طول این جانور با دمی بسیار قوی كه نیمی از طول بدنش را تشكیل می دهد، به چهار تا پنج متر می رسد.
تنهایی زیستن ویژگی مهم این حیوان است، او در طول عمر خود به جز هنگام جفت گیری و بحران های طبیعی به صورت انفرادی و منزوی زندگی می كند . گاندو، حس قلمرویی خاصی دارد و تا حد توان از محدوده خود دفاع می كند.
تمساح پوزه كوتاه ایرانی مانند كروكودیل های استرالیا و رودخانه نیل در كشور مصر گودالی شبیه كوزه به عمق ۳۰ سانتیمتر در زمین حفر می كند و بسته به عوامل متفاوت مثل نوع تغذیه بین ۲۰ تا ۳۵ تخم می گذارد.
این گونه كروكودیل كمیاب در سال یك بار جفت گیری و تخم گذاری می كند، زمان جفت گیری تا بیرون آمدن تخم ها چهار ماه به طول می انجامد كه از اوایل اسفند شروع و تا آخر خردادماه ادامه می یابد.
نوزادان گاندو پس از ۶۵ روز هنگام خروج از تخم دارای حدود ۲۵ سانتی متر طول، رنگ زیتونی روشن با لكه های سیاه روی بدن و دم و پهلوها هستند كه با رشد آنها رنگ این لكه ها تغییر می كند.
گاندو در 8 تا 10 سالگی به بلوغ رسیده و اگر شرایط مهیا باشد 20 تا 30 سال عمر می‌کند.
گاندو برای تهیه غذا در اطراف رودخانه و بركه های محل زیست شب ها به شكار می رود،مصرف غذایی گاندو بطور متوسط روزانه دو تا پنج کیلوگرم گوشت است.
شکار این حیوان نیز قابل تامل است چرا که اغلب روش حمله ناگهانی از جلو یا هجوم از طرفین است، به علت ساختمان خاص آرواره ها، گاندو قدرت جویدن ندارد، شكار كوچك را می بلعد و شكار بزرگ را مدتی زیر آب یا آفتاب نگهداشته تا گوشت اش شل شود سپس با تكانهای سریع، آن را تكه تكه كرده و می بلعد.
گاندو حیوانی بسیار محتاط، با قدرت شنوایی و بویایی قوی برای فرار از وضعیت خطر و مخفی شدن است و با اینکه با شش تنفس می كند اما توانایی ماندن و تنفس تا چندین ساعت در زیر آب را هم دارد.