سال تحصیلی 92-91 در شرایطی متفاوت آغاز به کار کرد و دانش آموزان به ویژه ششم دبستانیها با دلهره و نگرانی وارد مدارسی شدند که بوی تغییر و تحول می داد. تحولی که هم در ساختار و هم در محتوا با استناد به سند تحول بنیادین آغاز شد. اما این تحولات به ویژه ایجاد پایه جدید التاسیس ششم ابتدایی و اجرای نظام آموزشی 6.3.3 که به باور بسیای از کارشناسان طرحی عجولانه بود، از همان روزهای ابتدایی اجرا با چالشهایی همراه شد. مشکلاتی همچون کمبود فضای آموزشی، کمبود معلم، تراکم دانش آموزان، سخت بودن کتاب های پایه ششم ابتدایی، عدم انتقال مناسب مفاهیم درسی به دانش آموز و ... . اکنون که نزدیک به یکسال از اجرای نظام 6.3.3 در مدارس کشور گذشته است با محمود فرشیدی وزیر آموزش و پرورش دولت نهم درباره نقاط ضعف و قوت نظام جدید آموزشی گفتگو کردیم که در ادامه می خوانید:
* خبرگزاری مهر ــ گروه اجتماعی: آموزش و پرورش در طول سال تحصیلی 92-91 اعلام کرد که سندتحول بنیادین ریل گذاری شده است و برای نخستین گام اجرای سند تحول نیز، یک پایه به مقطع ابتدایی اضافه کرد و به نوعی نظام آموزشی به 6.3.3 تبدیل شد. اجرای نظام آموزشی را در سال تحصیلی جاری چگونه ارزیابی می کنید؟
ــ محمود فرشیدی وزیر سابق آموزش و پرورش- در ابتدا باید بگویم که تدوین سند تحول بنیادین یک دستاورد مثبت برای نظام آموزشی کشور است. چرا که آموزش و پرورش کشور برای نخستین بار صاحب سندی مبتنی بر مبانی اسلامی و صحبت های مقام معظم رهبری شده است و در این حوزه به استقلال رسید. این سند نشان دهنده رشد انسانها بر پایه ایمان، تعقل، علم، عمل و اخلاق است و در حقیقت دانش آموزان با مجموعه خصوصیات انسان مسلمان تربیت و رشد می کند. همچنین براساس این سند مدارس کشور باید با نگاه اسلامی و معنوی راه اندازی شود.
* آیا فکر می کنید در حال حاضر که یکسال از اجرای بخشی از سند تحول بنیادین گذشته است، دانش آموزان بر مبنای معیاری هایی که به آن اشاره کردید تربیت شده اند؟
ــ من فکر می کنم که تغییر ساختار نظام آموزشی سطحی ترین برداشت از تدوین سند تحول بنیادین است. سند تحول همچون نقشه معماری یک ساختمان است. برای ساخت یک خانه ابتدا باید فونداسیون و پی را ایجاد کرد و سپس طبقات را روی هم ساخت. اگر نقشه معماری خانه اشتباهی اجرا شود و در پی ریزی آن دچار سهل انگاری شویم، خسارات جبران ناپذیری به وجود می آید. در نظام آموزشی کشور نیز اینگونه است. وقتی سند و نقشه راه را در اختیار داریم باید ابتدا فونداسیون تغییر می یافت و تحول ایجاد می شد. سپس شاهد تغییرات دیگر همچون اضافه کردن یک پایه به مقطع ابتدایی بودیم. اجرای یکباره تغییر در مقطع ابتدایی مثال همان ساختمانی است که در پی ریزی و فونداسیون کاری دچار مهندسان دچار سهل انگاری شده اند. در فصل سوم بیانیه سند تحول بنیادین آمده است که دانش آموزان باید به حیات طیبه به صورت نظام مند برسند، پس باید زیرساختهای لازم ایجاد می شد که این امکان فراهم نشد.
* اما هنوز نگفته اید که اجرای سند تحول باید چگونه شکل اجرایی به خود می گرفت؟
ــ من فکر می کنم که بهترین راه برای اجرایی شدن سند تحول و دستیابی به حیات طیبه دانش آموز تغییر در نظام آموزشی تعلیم و تربیت بود و باید تحول از تعلیم و تربیت آغاز می شد.
* توضیح بیشتر وملموس تری در این زمینه می دهید؟
ــ برای اجرای هر ایده، تفکر و برنامه ای هر سازمان و ارگانی به ویژه وزارتخانه ای همچون آموزش و پرورش نیازمند مدافعانی است که آنها ابتدا باید به صورت کامل با آن طرح و ایده آشنا شده ،اهداف را به خوبی بشناسند و سپس مدافعان نقش اجرایی را داشته باشند. برای تحول در آموزش و پرورش نیازمند معلمانی هستیم که در نقش مدافع باشند. بنابراین معلمان ابتدا باید با نظام تحول آشنا می شدند و سپس برنامه های تربیتی به آنها داده می شد که در مدارس اجرا کنند. اکنون تکلیف نظام تعلیم و تربیت در آموزش و پرورش مشخص نیست. اگرچه دانشگاه فرهنگیان تاسیس شده است، اما هنوز هیچکس نمی گوید که معلم چه ویژگی هایی باید داشته باشد و چگونه برنامه های تربیتی دانش آموز را اجرا کند. به همین دلیل معتقدم که گام نخست تغییر در نظام تعلیم و تربیت و تعریف ویژگیهای معلم بود که این اتفاق نیافتاد.
* پس با این اوصاف فکر می کنید که خشت اول تحول درآموزش و پرورش اشتباه گذاشته شده است.
ــ بله. تحول یک حرکت دستوری و شتابپزده نیست و نیاز به زمان و فرهنگ سازی دارد. من فکر می کنم ابتدا باید اسناد پایین دستی سند همچون اصلاح نظام ارزشیابی، اصلاح نظام مالی- اداری و حتی سند برنامه درسی ملی اجرا می شد و پس از آن اگر نظام آموزشی نیازمند تغییر بود، اصلاح شده و یک پایه به مقطع ابتدایی اضافه می شد. متاسفانه امروز شاهد هستیم که حتی برای اجرای سند تحول بنیادین هیچ ستادی در آموزش و پرورش شکل نگرفت.
* شما به عنوان یکی از وزرای آموزش و پرورش در کنار بسیاری از کارشناسان مخالف اضافه شدن یک پایه به مقطع ابتدایی بودید و حتی پیش بینی های لازم را برای ایجاد مشکلات کردید. همچنان بر صحبت های قبلیتان اصرار دارید؟
ــ یکی از دلایل مخالفت من با اجرای نظام 6.3.3 این بود که این تغییر ناشی از نگاه و یک تصمیم گیری سطحی بود. دلیل دیگرم این بود که 6.3.3 خلاف سند تحول بنیادین بود و اجرای آن موجب شد که پیش دبستانی به عنوان یکی از دستاوردهای خوب و مثبت مقطع ابتدایی تحت الشعاع قرار گیرد و در نهایت این مقطع از ابتدایی حذف شد. این اقدام خسارات جبران ناپذیری به سیستم آموزشی به ویژه در شهرستانهای دوزبانه وارد کرد. من در مجموع معتقد بودم حتی اگر قرار باشد یک پایه به یک مقطع اضافه شود ابتدا باید زیرساخت های لازم آن فراهم شود. نظام معماری مدارس کشور مبتنی بر 5.3.4 بود وعملا با اضافه شدن یک پایه شاهد تراکم بیش از حد دانش آموزان در کلاسها بودیم. دوره های آموزشی معلمان یک یا دو ماهه بود که این میزان دوره برای اشراف بر کتابهای جدیدالتاسیس کامل نبود و بسیاری از معلمان در انتقال مفاهیم در طول سال جاری به مشکل برخوردند.
* با توجه به گستردگی اجرای طرح در سراسر کشور آیا امکان برگشت به نظام قبلی آموزشی وجود دارد؟
ــ اگر ضرورت داشته باشد باید این اقدام به صورت تدریجی و برای جبران کاستی ها انجام شود. در گذشته یک بار نظام جدید متوسطه به صورت واحدی اجرا شد که با توجه به اشکالات به وجود آمده و ساعات خالی دانش آموز، نظام جدید به صورت سالی-واحدی اجرا شد. برای برگشت به نظام قبلی ابتدا باید شورای عالی انقلاب فرهنگی ارزیابی خودش را از مرحله اول اجرای سند اعلام کند و اگر بررسی ها نشان دهد که اجرای 6.3.3 منجر به وارد آمدن خسارت به سیستم آموزشی کشور شده است، قطعاً باید برای ادامه راه بازنگری هایی صورت گیرد.
* وزیر آموزش و پرورش از اجرای 3.3.3.3 از سال تحصیلی جدید خبر داده است. با توجه به آنکه تنها یک سال از اجرای نظام 6.3.3 می گذرد آیا فکر می کنید والدین، دانش آموزان و مدیران مدارس آمادگی چنین تغییر و تحولی را برای سال تحصیلی جدید داشته باشند؟
ــ در سند تحول بنیادین به 3.3.3.3 اشاره شده است. اما من فکر می کنم که زیرساخت های لازم در حال حاضر مهیا نیست. برای اجرای 3.3.3.3 باید تعداد دبستان ها دو برابر شود و تعدادی مدرسه جدید ساخته شود که این امکان وجود ندارد. حتی اگر مدارس مورد نیاز ساخته شود، نیروی انسانی کافی برای اجرای این طرح وجود نداشته و باید آموزش و پرورش اجرای این طرح را به صورت موقت به تعویق بیاندازد.
و حرف آخر:
ــ باز هم تاکید می کنم که اجرای 6.3.3 طرحی عجولانه بود که بازتابهای منفی در بدنه آموزش و پرورش داشته است. مدیران مدارس به شدت تحت فشار بودند و برای اجرای دستورات وزیر آموزش و پرورش با مشکلات بیشماری دست و پنجه نرم می کنند که امیدوارم با تدابیر مناسب وزیر بار مشکلات مدیران و معلمان کمتر و کمتر شود.
....................
گفتگو از : نرگس محمدی