به گزارش خبرنگار مهر از مدینه النبی، با کاروان دانشجویان عمره گذار که در مدینه منوره به سر می‌برند، برای بازدید از برخی اماکن تاریخی و مذهبی این شهر، راهی می‌شویم.
مسیر حرکت جنوب مدینه است، همان جایی که پیامبر اکرم (ص) وقتی از مکه به سمت مدینه هجرت کرد، برای اولین بار از این مسیر وارد شد.
در این منطقه اماکن زیادی به قدمت تاریخ صدر اسلام به چشم می‌خورد که برخی از آنها به مرور زمان و بخصوص در سالهای اخیر ویران شده و تنها اسمی از آنها باقی است و برخی دیگر نیز بناهای آنها مرمت و بازسازی شده و همچنان شهرت و نام خود را حفظ کرده‌اند.
آبار علی(ع) یکی از این مکان‌ها است، که در 7 یا 9 کیلومتری جنوب شهر مدینه در وادی عقیق و دامنه غربی کوه عیر و بر سر راه مکه قرار دارد و دارای چاه‌های آب و نخلستان‌های فراوان است.
امیرمؤمنان علی (ع) در زمانی که هنوز به خلافت نرسیده بودند، در این منطقه چندین حلقه چاه احداث و وقف حج‌گزاران و مردم کرد که امروز این چاه‌ها به نام آبارعلی (ع) معروف است و این چاه‌ها همچنان می‌جوشند و آب دارند.
وقتی به ورودی آبار علی (ع) رسیدیم با درب‌های بسته مواجه شدیم و غیر منتظرانه‌تر از آن نیز این بود که اسم آن را عوض کرده و تابلویی به اسم یکی از خلفا بر ورودی آن نصب کرده بودند.
شجره، مسجدی که پیامبر اسلام در آنجا لباس احرام به تن کرد
مسجد شجره یکی از مساجد بسیار مهم خارج از شهر مدینه بوده و به عنوان یکی از می‌قات‌ها و مساجد احرام از اهمیت بسزایی برخوردار است.
کسانی که قصد ورود به مکه معظمه و بیت الله الحرام را دارند چه ساکن و چه مسافر باشند، بدون بستن احرام حق ورود به این شهر را ندارند و نقاطی که حجاج در آن محرم می‌شوند، میقات گویند که پیامبر اکرم (ص) در سه سفر عمره و یک سفر حج تمتع در این میقات محرم شدند.
وجه تسمیه این مسجد به شجره نیز این است که پیامبر اکرم (ص) در این مکان، کنار درختی به نام «سَمَره» آمده و احرام بسته و می‌فرمود: «لبیک، اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک، ان الحمد و النعمة لک و الملک، لاشریک لک لبیک».
مسجد شجره به نام‌های دیگر نیز مشهور است از جمله مسجدالاحرام، به سبب آنکه حاجیان برای تشرف به حج در این مسجد احرام می‌بندند.
مسجد قبا، اولین مسجدی که پیامبر (ص) آن را بنا کرد
کاروان دانشجویان در جنوب مدینه، به مسجد قبا می‌رسند و این منطقه به دلیل واقع شدن در جنوب شهر، اولین محلى بود که از رسول خدا (ص) در هجرت از مکه به مدینه استقبال کرد.
این منطقه در فاصله شش کیلومترى جنوب مسجد النبى قرار دارد و از نقاط خوش آب و هوا و از جمله مناطق زراعى و پر آب اطراف مدینه به شمار مىآید و به همین دلیل نخلستان هاى زیادى در قبا وجود داشته و دارد.
رسول الله (ص) پس از رسیدن به قبا، چند روزى را در آنجا بسر بردند تا آنکه امیر مؤمنان على (ع) و برخى دیگر از اعضاى خانوادهاش به ایشان پیوستند، و بعد همگى راهى مدینه شدند.
در چهار روزى که رسول خدا (ص) در قبا بود، مسجدى در این ناحیه بنا فرمود و بدین ترتیب، مسجد قبا نخستین مسجدى است که رسول خدا (ص) آن را بنا کرده است.
حضرت محمد (ص) درباره فضیلت نماز خواندن در مسجد قبا فرمود: کسى که خود را در خانهاش تطهیر کند، آنگاه به مسجد قبا بیاید و دو رکعت نماز بخواند، ثواب یک عمره را برده است.
حجت الاسلام غلامی، راوی بعثه مقام معظم رهبری در مدینه منوره در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص مسجد قبا اظهار داشت: این مسجد نخستین مسجدی بود که به دست رسول اکرم (ص) و همراهی اصحاب حضرت ساخته شد و رسول خدا (ص) بعد‌ها نیز که در مرکز مدینه ساکن شد، هر هفته به قبا مىآمد و در این مسجد نماز مىخواند و ساکنان قبا هم اغلب از چهرههاى بسیار خوب اصحاب آن حضرت در ان زمان بودند.
وی با بیان اینکه مسجد قبا یکی از زیبا‌ترین و مهم‌ترین مساجدی است که در مدینه قرار دارد ابراز داشت: هم اکنون مساحت تقریبی مسجد قبا و بناهای جانبی مربوط به آن به بیش از یک هزار و 300 متر مربع می‌رسد و به شکل زیبایی ساخته شده که 20 هزار نمازگزار را در خود جاتی می‌دهد و دارای 4 مناره است.
ضرار، مسجدی که پیامبر (ص) آن را با خاک یکسان کرد
وی در ادامه با اشاره به تاریخچه مسجد ضرار در این منطقه نیز عنوان کرد: در همان زمان برخی‌ها برای رویارویی با مسلمانان و اینکه از گسترش اسلام جلوگیری کنند، دست به اقدام منافقانانه‌ای زدند که رهبری آنها بر عهده ابوعامر پدر حنظله، شهید معروف غزوه احد بود.
حجت الاسلام غلامی گفت: این شخص که با منافقان اوس و خزرج همکاری صمیمانه‌ای را آغاز کرده بود، به جمعی از آنها پیشنهاد کرد در دهکده قبا مسجدی در برابر مسجد مسلمانان بسازند و آنجا را پایگاهی برای توطئه علیه اسلام قرار دهند.
راوی بعثه مقام معظم رهبری در مدینه منوره ادامه داد: منافقان پیش از حرکت پیامبر (ص) به سوی تبوک، اجازهٔ ساخت این مسجد را از پیامبر (ص) خواسته بودند و پیامبر (ص) تصمیم نهایی را به پس از مراجعت از سفر موکول کرده بود ولی حزب نفاق در غیاب پیامبر (ص) مسجد را ساختند و در مسیر بازگشت پیامبر (ص) از تبوک به مدینه از او خواستند که با خواندن چند رکعت نماز آنجا را افتتاح کند.
وی اضافه کرد: پیامبر (ص) با وحی الهی از توطئه منافقین آگاه شد و دانست که مسجد ضرار به منظور ایجاد تفرقه میان مسلمانان ساخته شده به همن دلیل دستور داد مسجد ضرار را با خاک یکسان کنند و تیرهای چوبی‌اش را بسوزانند و به زباله‌دانی تبدیل کنند.
مسجد جمعه؛ نخسین مصلی نماز جمعه پیامبر (ص)
یکی دیگر از اماکن تاریخی و از مساجد مشهور مدینه در شارع قبا و در تقاطع شارع عبدالحمید با شارع قبا، مسجد جمعه است که پیامبر (ص) در ادامه مسیر هجرت از قبا به یثرب، در میان قبیله بنى سالم براى نخستین بار در این محل، نماز جمعه را اقامه کرد و همین مساله سبب شد تا محل نماز خواندن رسول خدا (ص) به عنوان مسجد الجمعه شناخته شود.
این مسجد نظیر مسجد النبى از خشت و گل ساخته شده بود و سقفى کوچک داشت و بعد‌ها با سنگ ساخته شد، که در قرن نهم هجرى، باز سازى شد.
این مسجد در دوره عثمانى اندکى بزرگ‌تر و از اساس بنا شد و و بناى فعلى آن نیز بسیار مجلل ساخته شده، از دوره معاصر است.
مسجد سُقیا؛ مکانی که رسول الله برای مدینه دعا کرد
این مسجد در جنوب غربى مسجدالنبى، با فاصله 1900 مترى ازحرم نبوی واقع شده است. میدان عنبریه و ایستگاه راه آهن مدینه، که فعلا متروک است، براى همگان نامهایى آشناست.
در محوطه ایستگاه راه آهن، که در سالهاى اخیر ایستگاه اتوبوس هاى مدینه بوده و اینک بى استفاده است، مسجدى کوچک، اما بسیار با معنویت نمایان است که این مسجد را مسجد سقیا مى نامند و داراى سه گنبد است و گنبد وسطى اندکى بزرگ‌تر از دو گنبد دیگر است.
مسجد در مکانى ساخته شده است که حضرت رسول الله (ص) هنگام جنگ بدر، خیمه‌گاه جنگى خود را در آن برپا کرد و از سپاه اسلام سان دید.
در همین مکان مقدّس پیامبر اسلام (ص) از آن چاه سقیا وضو ساخت و نماز خواند و از خداى بزرگ خواست که به نعمتهاى مدینه برکت عطا فرماید.
مسجد مباهله، یادمان افتخار آمیز واقعه مباهله
در سال دهم هجری گروهی از مسیحیان نجران در مدینه منوره نزد حضرت رسول (ص) آمدند و درباره حضرت عیسی با او گفتگو کردند و چون بحث به نتیجه نرسید، رسول خدا به فرمان پروردگار به آنها فرمود: ما و شما پسران، زنان و خودمان مباهله می‌کنیم تا دروغ گویان مشمول لعنت الهی گردند.
در آن روز که ۲۴ ذی الحجه بوده است، رسول خدا با علی مرتضی و فاطمه زهرا و حسن و حسین (ع) برای مباهله بیرون آمدند. مسیحیان چون شکوه و جلال آن بزرگواران را دیدند، ترسیدند و از مباهله چشم پوشیدند و با رسول خدا مصالحه کردند و جزیه پذیرفتند.
آیات ۶۰ و ۶۱ سوره آل عمران، درباره این واقعه افتخار آمیز است و بدین میمنت در محل آن واقعه مسجدی ساخته شده که به مسجد مباهله و یا اجابه معروف است و این مسجد امروز در فاصله 300 متری شمال شرقی بقیع در مدینه واقع است.
مهدی بخشی سورکی