به گزارش خبرنگار مهر، نشست آسیب شناسی حضور ناشران ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی خارج از کشور بعد از ظهر امروز سه شنبه 17 اردیبهشت با حضور فریده خلعتبری، مدیر نشر شباویز، علی شجاعی صائین، مدیرعامل خانه کتاب، علی زارعی نجفدری، مدیر انتشارات علمی و فرهنگی و مشاور رئیس جمهور، نادر قدیانی مدیر انتشارات قدیانی و اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و داوود موسایی مدیر نشر فرهنگ معاصر در سرای اهل قلم بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
زارعی نجفدری در ابتدای این نشست گفت: نمایشگاه‌های کتاب چند نوع هستند: محلی، استانی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی. آن چه مورد بحث ما در این جاست، نمایشگاه‌های بین‌المللی است. چون ما به اشتباه فکر می‌کنیم هر نمایشگاهی که خارج از کشور برگزار شود، نمایشگاه بین‌المللی است. تعداد نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب در جهان از انگشتان دست فراتر نمی‌رود و این نمایشگاه‌ها، در واقع آن دسته از نمایشگاه‌هایی هستند که ناشرین کتاب از اقصی نقاط جهان در آنها شرکت می‌کنند.
در ادامه خلعتبری گفت: من فکر می‌کنم تا سال گذشته هیچ شک و تردیدی از جهت حضور در نمایشگاه‌های خارجی از نظر سرمایه‌گذاری وجود نداشت، ولی امروز اگر در این باره از من بپرسید، خیلی شک دارم. چون هزینه‌های حضورمان آن قدر سنگین شده است که فکر می‌کنم از توانمان خارج است. بنابراین به نظرم در مقطع فعلی یک نقطه عطف را پشت سر گذاشته‌ایم و وضعمان از نظر حضور در نمایشگاه‌های خارجی با یک علامت سئوال بزرگ روبرو است.
شجاعی صائین نیز در بخش نخستین این نشست گفت: به نظرم حضور در نمایشگاه‌های خارجی، اگر هزینه هم داشته باشد، یک ضرورت است. من می‌خواهم به این موضوع به عنوان یک ضرورت نگاه کنم؛ قبل از این که به مسائلی از قبیل هزینه توجه کنم. اگر می‌خواهیم فکر و اندیشه و محصول فکری‌مان را به جهان امروز عرضه کنیم، نباید به هزینه فکر کنیم. بنابراین باید برای مضمون چاره‌اندیشی کرد و نباید برای حضور تردیدی داشت.
موسایی نیز گفت: احساس من نیز مانند خانم خلعتبری این است که حضور در نمایشگاه‌های خارجی امروز یک هزینه است و برای آن هیچ گونه ساز و کاری طراحی نشده است. 20 سال است که ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی و خارجی شرکت می‌کند، ولی این شرکت هیچ برگشتی برایش نداشته است. اگر کشوری مانند ترکیه را مثال بزنیم، باید بگوییم که این کشور در حال حاضر کاملا برای ورود به دنیا آماده است. یک ناشر ترک اولین قدمی که دارد، این است که دولتش پشت سرش است. واقعیت این است که ما هیچ ساز و کاری برای این که وارد جهان و بازار جهانی شویم، نداریم.
مدیر نشر فرهنگ معاصر گفت: خانم خلعتبری با نشر شباویز با ساز و کار خود در نمایشگاه‌های خارجی شرکت می‌کند. حقیقت این است که آن دسته از کتاب‌های ایرانی که به زبان‌های خارجی ترجمه می‌شوند، نتیجه تلاش خود ناشران خارجی هستند؛ یعنی این ناشران با بررسی‌های خودشان کتاب‌ها را پیدا و ترجمه می‌کنند. بنابراین حرف کلی من این است که شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی یک ضرورت هست اما این که چه کسی می‌خواهد آن را جا بیندازد، مسئله است.
قدیانی در ادامه این برنامه گفت: اساسا هیچ کشور و جامعه‌ای نمی‌تواند دور کشورش دیوار بکشد و تنها زندگی کند، چون شکست می‌خورد. ما در حوزه نشر و ادبیاتمان نیازمند ارتباطیم. درباره همه نمایشگاه‌های کتاب خارجی شنیده‌ایم که نمایشگاه هستند و فروشگاه نیستند. اما در هر نمایشگاهی هم فروش وجود دارد.
وی افزود: این جا در نمایشگاه، فروش فیزیکی کتاب داریم و در نمایشگاه‌های خارجی، فروش کپی رایت و حق نشر کتاب‌ها را. نکته این است که مدیران نشر ما در این 30 سال نتوانستند، ناشران و جریان نشر را درست هدایت کنند. معتقدم در 3 دهه گذشته از نظر نیروی انسانی چه در خلق متن و چه تصویرگری، موفق بوده‌ایم؛ به ویژه در حوزه کتاب‌های کودک و نوجوان. منتهی اگر قرار بر گفتن چیزی باشد، باید همه جانبه به موضوعات نگاه کرد. ما به طور حرفه‌ای در زمینه حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی عقب هستیم، اما حضورهای پراکنده توسط نیروهای پراکنده داشته‌ایم.
در ادامه این برنامه زارعی نجفدری گفت: به نظرم طرح صورت مسئله است که ایراد دارد. گردش سرمایه و هزینه تنها یک جنبه از حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی است، اما نمایشگاه بستری برای تعامل ناشران است. حرف دوستان درست است. اما من می‌گویم برای حضور در نمایشگاه‌های خارجی باید حتی از جیب هزینه کرد.
شجاعی صائین در ادامه این برنامه گفت: مشکل اصلی در سطح ذهنی ماست. ما چه ناشران و چه مدیران فرهنگی، هیچ گاه احساس نیاز و ضرورت نکرده‌ایم که در نمایشگاه‌های خارجی حضور دسته جمعی داشته باشیم. به نظرم هم ناشران و هم مدیران نشر ما باید در این زمینه تجدید نظر کنند. متاسفانه به لحاظ نهادی هم، در ذهن مدیران ما در ارشاد هیچ گاه این موضوع شکل نگرفته است.
خلعتبری در بخش دیگری از این نشست گفت: من به صورت مستقل در نمایشگاه‌هایی شرکت می‌کنم که فکر می‌کنم در آنها می‌توانم فرهنگ کشورم را معرفی کنم. در این زمینه هم موفق بوده‌ام چون بیش از 400 عنوان کتاب شباویز در 30 کشور جهان و به 50 زبان مختلف، چاپ شده است و موفق شده‌ام جوایز بین‌المللی زیادی را بگیرم، اما این بحث که بتوانیم به صورت مشترک در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب حضور داشته باشیم، برای اولین بار 10 سال پیش مطرح شد.
وی اضافه کرد: فکر کنم بعد از نمایشگاه فرانکفورت 2001 بود که این مسئله مطرح شد که همه ناشران شرکت کننده در فرانکفورت جمع شویم و مانند ترکیه، غرفه مشترک داشته باشیم، اما این فکر بعد از چند بار بحث و گفتگو، رها شد و تا زمان فرانکفورت بعدی مطرح نشد. بعد از فرانکفورت 2002 هم چند بار مطرح شد و دوباره رها شد.
مدیر نشر شباویز ادامه داد: نباید این گونه باشد که اگر من مردم، حضور ایران در نمایشگاه‌های خارجی کتاب تعطیل شود. باید هر دستاوردی که هست برای کشورمان باشد. من همواره هنگام حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب این موضوع را در نظر داشته‌ام که نام ایران مهم‌تر از نام شباویز است.
موسایی نیز گفت: به نظرم ضرورت دارد که این بحث را مطرح کنیم که حضور یا شرکت؟ یعنی آیا در نمایشگاه‌های کتاب خارجی حضور داشته باشیم یا شرکت کنیم؟ درباره حضور، ضرورتی ندارد بحث کنیم. این موضوع به آسیب‌شناسی هم احتیاجی ندارد. اما اگر درباره شرکت بحث می‌کنیم، می‌توانیم مسئله آسیب شناسی را مطرح کنیم. یعنی یک ناشر ایرانی می‌خواهد در یک نمایشگاه خارجی کالای خود از نوع فرهنگی را عرضه کند. اگر به دنبال این هستیم، نظر من همان بود که اشاره کردم. اما اگر منظورمان شرکت در نمایشگاه است، هیچ توجیهی ندارد و تنها هزینه است.
مدیر نشر فرهنگ معاصر ادامه داد: من چند دوره در نمایشگاه کتاب فرانکفورت حضور داشتم و به این نتیجه رسیدم که تنها 3 گروه از کتاب‌های ایرانی در این نمایشگاه‌ها، مورد توجه هستند. اول گروه کودک و نوجوان و دوم کتاب‌های نفیس. گروه سوم هم کتاب‌هایی هستند که ما آنها را عرضه نمی‌کنیم و خارجی‌ها خودشان آنها را کشف می‌کنند. بعید می‌دانم که 5 عنوان کتاب داشته باشیم که از طریق شرکت ناشران ایرانی در نمایشگاه‌های خارجی، حق نشرشان به فروش رفته باشد.