سایه بی توجهی بر میراث جهانی ایران/ اعتبارات صرف همایشها می شود نه حفاظت

به گزارش خبرنگار مهر، ایران دارای 15 اثر تاریخی از جمله چغازنبیل، تخت جمشید، پاسارگاد، میدان نقش جهان، تخت سلیمان، بم و فضاهای اطرافش، گنبد سلطانیه، سنگ نبشته بیستون، مجموعه کلیساهای آذربایجان، سازه های آبی شوشتر، مجموعه بازار تبریز، آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، 9 باغ ایرانی، مسجد جامع اصفهان و برج گنبد قابوس است.

برای برخی از این آثار که هر کدام از سالهای 1979 تا کنون به ثبت رسیده اند سایت های اطلاع رسانی توسط متولیان میراث فرهنگی و پایگاههای جهانی آنها راه اندازی شده است که از همان زمان افتتاح سایت تا کنون، اطلاعات آنها همان است که بود! از سوی دیگر تنها اقدامی که در این سایت ها انجام می شود محدود به درج تنها چند خبر درباره مرمت و کاوش های جدید است مانند پایگاه اطلاع رسانی تخت جمشید و پاسارگاد که مهمترین آثار تاریخی ایران هستند. برخی دیگر از آثار مانند نه باغ ایرانی هنوز یک سایت جامع ندارند و و یا برخی دیگر از سایتهای میراث جهانی یک زبانه اند. با این حال هیچ یک از پایگاههای اطلاع رسانی سازمان متولی میراث فرهنگی و یا هر یک از این پایگاههای میراث جهانی در ایران به صورت جامع و کامل اطلاعات آثار ثبتی ایران را معرفی نکرده اند.

حتی در نمایشگاه سازمان میراث فرهنگی، کتابی که میراث جهانی را معرفی می کرد تنها معرف 13 اثر جهانی بود نه 15 اثر. که آن هم تنها به زبان پارسی بود.

با این حال، روز 29 اردیبهشت ماه، همایش دستاوردهای سازمان میراث فرهنگی در حوزه ثبت جهانی را در سالن همایش های سازمان صدا و سیما برگزار کرد و با اعلام اینکه بیشترین تعداد آثار ثبت شده در میراث جهانی متعلق به دوره نهم و دهم دولت بوده است سعی داشت تا عملکرد این دولت را در حوزه میراث فرهنگی درخشان تر از دولتهای قبل نشان دهد.

محمد شریف ملک زاده، رئیس سازمان میراث فرهنگی در این مراسم گفت: 18 اثر ثبت جهانی ارمغان سال 84 تا 91 بوده و ما دو پرونده در سال 91 برای ثبت در فهرست میراث جهانی 2013 به یونسکو ارسال کرده ایم.

ملک زاده در ادامه آماری را در حوزه میراث معنوی هم ارائه کرد و گفت: از سال 84 تا کنون 10 اثر را در حوزه میراث ناملموس ثبت جهانی کرده ایم. نوروز، قالیشویان مشهد اردهال، تعزیه، نقالی، ردیف های موسیقی  و ... از جمله میراث ناملموس ایران است.

اما ثبت یک اثر در میراث جهانی هرچند به نوبه خود کار ارزشمندی است ولی اتفاقات حاشیه ای این میراث باعث شده است تا  نگرانی های دوستداران میراث فرهنگی را درباره وضعیت این آثار افزایش دهد.

به عنوان مثال در کنار گنبد سلطانیه آنچنان که  میرعابدین کابلی، باستان شناس به خبرنگار مهر گفته است، ساختمانهای مسکن مهر درحالی در حریم این گنبد ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو در حال ساخت است که هیچ تناسبی با این محوطه تاریخی و معماری آن ندارد.

وی گفت: سازمان میراث فرهنگی قانون و معیار مناسبی برای ثبت آثار ندارد چون اگر داشت چنین اتفاقاتی نمی افتاد و منظر بصری بسیاری از آثار تاریخی به خطر نمی افتاد با این حال باید پرسید پس چرا یک اثر تاریخی را ثبت می کنید درحالی که ثبت حریم آن که موضوع بسیار مهمی است را به تعویق می اندازند؟

مشکل دیگر آثار تاریخی جهانی، مربوط به مسجد جامع اصفهان به عنوان میراث تاریخی ملموس و ساخت وسازهاي بي‌حساب و کتاب و نامناسب در اطراف و نزديکي آن است، اين ساخت و سازها به گونه‌اي انجام شده‌اند که حريم منظري گنبدهاي بلند مسجد از همه زاويه‌ها با مانعي نامناسب بسته شده است.

اما توقف در عملیات مرمت پل بند گرگر به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم سازه‌های آبی شوشتر نیز مشکل دیگری بود که دوستداران میراث فرهنگی در خوزستان آن را مطرح کردند و از چند سال پیش تا کنون نسبت به افزایش تعداد و وسعت ترک‌های موجود در پل هشدار داده اند.

چغازنبیل هم به عنوان یکی دیگر از آثار جهانی شناخته شده در یونسکو که آن هم در خوزستان قرار دارد از دهه 40 تا به حال که کارخانه های توسعه نیشکر در  محوطه اطراف چغازنبیل احداث شده، ساقه های نیشکر در این محدوده سوزانده می شود و باد دوده ها را به این سمت می آورد که از لحاظ محیط زیستی عامل منفی برای این منطقه محسوب می شود.

حتی بخش عمده ای از محوطه چغازنبیل فنس کشی شده ولی به صورت کامل کاوش نشده  این محوطه کارگاه پژوهشی است و اکتشافات و تحقیقات بسیاری در آن می شود بنابراین اگر جلوی این اقدامات گرفته نشود ممکن است که به مجموعه صدمه وارد کند ضمن اینکه کود گوسفندی اطراف محوطه، نشان دهنده حضور دام در نزدیکی این بنا بوده است.

در عین حال یکی از پرونده هایی که بیشترین تعداد میراث جهانی را دارد، باغهای ایرانی است منتها برخی از باغها هنوز به صورت کامل به دلیل نبود اعتبار لازم تعیین حریم نشده اند و شرایط برخی دیگر مانند باغ فین کاشان مطلوب نیست چرا که به عنوان مثال حمام این باغ از دیوار نویسی ها کثیف و از شدت رطوبت نمناک است.

بیشترین مشکلات آثار تاریخی جهانی در ایران به دلیل تامین نشدن اعتبار برای رفع آن بوده است با این حال سازمان میراث فرهنگی پشت سر هم همایش های متعددی با هزینه های گزاف برگزار می کند درحالی که اگر این اعتبارات صرف رفع مشکلات آثار تاریخی بود شاید اکنون می توانستیم از میراث جهانی ایران را جایگزین نفت کنیم. کاری که رئیس سازمان میراث فرهنگی نیز به آن معتقد است اما راهکار آن را "در گیر ندادن" رسانه ها به او می داند چنانکه در همایش دستاوردهای سازمان میراث فرهنگی در ثبت میراث جهانی گفته بود: وقتی این همه آثار ثبت شده جهانی در کشور داریم چرا نتوانستیم آنها را جایگزین نفت کنیم. این موضوع یک راهکار دارد که آن هم این است که خیلی در سایتها به ما گیر ندهند.