به گزارش خبرنگار مهر، قرق مراتع یک ابزار مدیریتی مهم در حفاظت و احیای مراتع است كه با انجام آن می توان وضعیت و گرایش مراتع را بهبود بخشید و ظرفیت آن را افزایش داد.
قرق مراتع از نظر مدت زمان شامل قرق کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت است به گونه اي كه قرق کوتاه مدت و میان مدت با هدف تجدید حیات طبیعی و استقرار گونه های گیاهی خوش خوراک و قرق بلندمدت نيز به منظور حفظ ذخایر ژنتیکی، پایش روند توالی و تواتر مرتع و آموزش مرتعداران ایجاد مي شود.
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري خراسان شمالي در اين زمينه مي گويد: يكي از پروژه‌‌هاي سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور اعمال مديريت چرا است كه در قالب طرح ملي مديريت پايدار مراتع كشور اجرا مي شود.
موسي صابري مي افزايد: در اين طرح همه ساله به منظور رعايت زمان آمادگي علوفه و خاك مرتع جهت چراي دام، تاريخ ورود و خروج دام، رعايت مدت، فصل چرا و در نتيجه جلوگيري از تخريب مرتع و استقرار گياهان دائمي و خوش خوراك، مراتع خراسان شمالي در فصل بحراني رشد گياهي كه از اول فروردين ماه هرسال تا اوايل ارديبهشت ماه است، قرق مي‌شود.
وي مي گويد: از نظر فصل تعليف دام، مراتع استان به سه نوع مرتع ييلاقي، قشلاقي و ميان بند تقسيم شده است كه تعداد يوردگاه‌هاي مرتعي در سطح عرصه‌هاي مميزي شده استان معادل 680 سامان و ظرفيت مجاز چراي دام مراتع فوق در فصول ياد شده حدود 928 هزار واحد دامي است.
مدير كل منابع طبيعي و آبخيزداري خراسان شمالي قرق مراتع را در حفظ خاك، ماندگاري آب، افزايش توليدات مرتعي، افزايش توليد علوفه و پوشش گياهي و موثر مي داند و اظهار مي كند: خشكسالي بر وضعيت مراتع و افزايش بيابان تاثير فراواني دارد و به منظور ممانعت از بيابان زايي در مراتع، نيازمند اجراي طرح هاي قرق با همكاري دامداران هستيم.
به گفته وي، در سال هاي اخير با توجه به كمبود بارندگي، پوشش مراتع منطقه كاهش يافته اما تعداد دام ثابت است و به دليل كمبود علوفه، حركت دام در مرتع زياد شده است كه سبب نابودي مرتع و كاهش راندمان مي‌شود و در اين شرايط، درجه مرتع از متراكم به نيمه متراكم و كم تراكم كاهش مي‌يابد.
صابري مراتع استان را به طور كلي به سه گروه خوب، متوسط و فقير طبقه بندي مي كند و مي گويد: عرصه مراتع استان، بدون احتساب عرصه‌هاي جنگلي و بياباني، بيش از يك ميليون و 414 هزار هكتار است كه بيش از هفت درصد آن به مساحت بيش از 106 هزار هكتار مرتع خوب، حدود 620 هزار هكتار معادل حدود 44 درصد مرتع متوسط و حدود 690 هزار هكتار نيز كه حدود 49 درصد از كل مراتع استان را شامل مي شود؛ در وضعيت ضعيف قرار دارد.
دام مازاد در مراتع خراسان شمالي دو برابر ظرفيت مجاز است
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري خراسان شمالي مي گويد: در برخي از فصول در اين استان بيش از دوبرابر ظرفيت، دام وارد مراتع مي شود.
موسي صابري مي افزايد: طرح مدیریت چرا(مميزي مرتع) در سطح یک میلیون و 700 هزار هکتار از عرصه های منابع طبیعی خراسان شمالي اجرا شده كه در قالب اين طرح علاوه بر نظارت بر ورود و خروج دام با کنترل پروانه های چرا، از ورود دام غیرمجاز نيز جلوگيري مي شود.
وي با بيان اينكه با اين وجود، در حال حاضر دام مازاد موجود در استان مهمترين مشكل در راستاي حفاظت از مراتع است، اظهار مي كند: در اين زمينه علاوه بر اخطار و جريمه دامداران متخلف، برنامه های ديگري چون تهیه طرح های مرتع داری، مدیریت چرای دام، واگذاری عرصه های مرتعی برای مصارف غیر از چرای دام باهدف ایجاد تعادل دام و ... اجرا مي شود اما هنوز در برخي از فصول سال حدودا دوبرابر ظرفيت مجاز، دام وارد اين مراتع مي شود.
صابري اضافه مي كند: با وجود اينكه ظرفيت اين مراتع در بهترين حالت حدود يك ميليون واحد دامي است، گاهي اوقات بيش از يك ميليون و 800 هزار واحد دامي از اين مراتع استفاده مي كنند.
بيش از 34 هزار هكتار قرق خراسان شمالي آزاد شد
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري خراسان شمالي مي گويد: در روزهاي اخير 34 هزار و 715 هكتار قرق پروژه هاي اصلاح و احياء مراتع خراسان شمالي كه تيپ غالب آن گياه درمنه و گياهان خانواده گندميان است، به منظور چراي دام آزاد شد.
موسي صابري اضافه مي كند: در سال جاري سطحي معادل 34 هزار و پانصد هكتار از عرصه هاي تحت پروژه مديريتي حفاظت و قرق و نيز 215 هكتار تحت پروژه بيولوژيك ذخيره نزولات و كپه كاري در مراتع شهرستان هاي اسفراين، بجنورد، شيروان و مانه و سملقان به منظور چراي دام آزادسازي شده است.
صابري اظهار مي كند: در اجراي طرح استاني بهبود و اصلاح مراتع، پروژه هاي احياء و اصلاحي در طرح هاي مرتعداري سطح استان اجرا و به مدت دو سال قرق اعلام مي شود و آزادسازي انجام شده در روزهاي اخير مربوط به اجراي پروژه بهبود و اصلاح مراتع سال 1390 بوده كه پس از گذشت دو سال، آزادسازي مي شود.
وي مي گويد: اعمال قرق پروژه هاي اصلاح و احياء مراتع، عليرغم وجود مشكلات اجتماعي، به منظور استقرار كامل گونه هاي كشت شده و مقاومت در مقابل تنش هاي محيطي و افزايش توان اكولوژيكي و اكوفيزيولوژيكي منطقه، حذف عوامل استراس زا و اينكه گونه هاي تازه استقرار يافته بنيه و توان لازم را جهت زادآوري را بيابند، پس از دو سال از اجرا به منظور چراي دام آزادسازي مي شود.
حفاظت از مراتع در گرو همكاري دامداران است
اعمال مديريت چرا و يا به بيان ساده تر قرق مدت دار مراتع كه در قالب طرح ملي مديريت پايدار مراتع كشور اجرا مي شود؛ بدون همكاري و همراهي دامداران امكان پذير نيست.
افزايش قيمت نهاده هاي دامي، خشكسالي ها، كمبود فرهنگ سازي در جهت حفاظت از مراتع، افزايش شمار دام در برخي از مناطق و ... از جمله دلايلي است كه سبب مي شود دامداران با وجود اطلاع از جريمه هاي موجود در زمينه چراي غيرمجاز دام، باز هم به مبادرت به انجام اين تخلف كنند.
پژوهش هاي كارشناسان در زمينه پذيرش قرق از جانب دامداران خراسان شمالي نشان مي دهد كه میزان پذیرش قرق بلند مدت در ميان دامداران در حد کم تا متوسط قابل ارزیابی است اما میزان پذیرش قرق کوتاه مدت در حد زیاد تا خیلی زیاد است.
بر پايه اين پژوهش، از دلایل مخالفت دامداران با قرق بلندمدت مي توان به کمبود علوفه برای دام، کمبود مرتع برای چرا و کمبود زمین برای کشاورزی اشاره کرد و از نظر بهره برداران مراتع، هنگامی باید قرق بلند مدت انجام شود که کمبود علوفه ناشی از آن جبران شود؛ دولت زمین های کشاورزی واقع در ارتفاعات را جهت کشت آزاد کند و یا در ازای قرق مراتع، زمین های دیگری را برای کشاورزی در اختیار آن ها قرار دهد و یا وام های کم بهره به آنان داده شود.
به گزارش خبرنگار مهر، گستره حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی دو میلیون و 33 هزار و 36 هکتار است که از این وسعت یک میلیون و 414 هزار هکتار مرتع، بیش از 183 هزار هکتار بیابان و 434 هزار و 550 هکتار نيز جنگل است.