به گزارش خبرگزاری مهر، 15 خرداد 42 نقطه عطفی بود در تاریخ مبارزات ملت قهرمان ایران که امام (ره) آفریننده و شکل دهنده آن قیام الهی بود. روحانیون انقلابی در تداوم آن حرکت عظیم و پرخروش امت مسلمان ایران، طی یک دوره 15 ساله نقش اساسی داشتند و در این مدت، سالروز 15 خرداد هیچگاه در سکوت و خاموشی سپری نشد، زیرا که 15 خرداد برای امت قهرمان و شهید پرور ایران، از اهمیت و اعتبار ویژه ای برخوردار بود و همواره خواهد بود.
در سحرگاه 15 خرداد سال 1342، عوامل رژیم ستم شاهی به خانه امام در قم یورش بردند و امام را که سه روز پیش از آن، به مناسبت عاشورای حسینی در مدرسه فیضیه طی سخنان کوبنده ای پرده از جنایت ستم شاه و اربابانش آمریکایی و اسرائیلی او برداشته بود دستگیر و دور از چشم مردم به زندانی در تهران منتقل کردند. مردم به خیابان ها ریختند، عوامل شاه قلب 15 هزار مسلمان انقلابی به پا خاسته را در 15 خرداد 1342 نشانه رفتند و آنان را به خاک و خون کشیدند.
تاریخ مبارزات ملت ایران در روز 15 خرداد 1342 ورق خورد. مقدمات حاکی از تظاهرات گسترده روز عاشورا بود خطبا و وعاظ طی دهه ی محرم گفتنی ها را بیان کرده بودند و روزنامه های دولتی هم به همراه رادیو سعی کرده بودند آرامش حفظ شود و کمتر مردم به آگاهی هایی دست یابند. تمام تبلیغات در اطراف نتایج رفراندوم و انقلاب سفید شاه دور می زد و ثمرات آینده آن یکی از بعد از دیگری شمرده می شد. روز عاشورا دهها هزار نفر توده های مردم که در جریان مبارزه امام بودند به خیابانهای تهران ریختند.
امام (ره) با ایراد سخنرانی آتشین و کوبنده در حقیقت رسما و علنا رو بروی شاه قرار گرفت و پاسخ نطق شاه را در 4 بهمن 1341 که در صحن قم ایراد کرده به صورت دندان شکن و محکم داد. این سخنان بلافاصله توسط ساواک و شهربانی به تهران گزارش شد. به دستور شاه ساواک ساعت 3 بامداد 15 خرداد به منزل امام هجوم بردند و او را دستگیر کردند و فورا به تهران حرکت دادند. خبر دستگیری امام به سرعت در قم و تهران و سایر شهرها انتشار یافت و مردم به خیابانها ریختند و به راهپیمایی اعتراض آمیز پرداختند. پلیس برای تفرقه مردم ابتدا به تیراندازی هوایی پرداخت اما مردم به پلیس حمله کردند و معاون شهربانی را به قتل رساندند. کامیون ارتش را آتش زدند. گلوله باران مردم تا عصر ادامه داشت. سیل خروشان مردم از ورامین، کن، جماران به سوی تهران سرازیر شدند و با شعار "یا مرگ یا خمینی" و "مرگ بر شاه" تهران به را لرزه درآورد.
قیام 15 خرداد اگر چه در ظاهر با شکست رو به رو شد، اما تاثیرات بلند مدت خود را بر روند سیاسی و اجتماعی ایران باقی گذشت. این قیام دارای ویژگی های خاصی بود. به همین دلیل تاثیرات سیاسی عمیقی بر ساختار سیاسی و اجتماعی ایران گذاشت. این ویژگی به طور خلاصه عبارتند از فراگیری نهضت، حضور همه گروه ها، قشرها و طبقات اجتماعی در روند مبارزه، مذهبی بودن مبارزه و حضور نیروهای مذهبی به ویژه جامعه روحانیت.
این عوامل باعث شد که مردم حضور گسترده ای در مبارزه داشته باشد. بر این اساس قیام اسلامی و فراگیر مردم ایران در 15 خرداد باعث افزایش آگاهی سیاسی مردم و حضور بیشتر آنها در صحنه شد. رهبری امام خمینی را تثبیت و تحکیم کرد و گروه های سیاسی غیر مذهبی را به حاشیه راند.
به هر حال پس از آن که رژیم شاه نتوانست حضرت امام را به دلیل فشار علما اعدام کند، آزاد کرد. امام خمینی (ره) دوباره مخالفت خود را ابراز داشت و به همین خاطر دوباره دستگیر شد. اما ارتباط مردم با ایشان قطع شد و از طریق نامه، نوار سخنرانی و یا حضور در عراق، تا آستانه انقلاب اسلامی ادامه یافت. بالاخره مبارزات مردمی ایران به رهبری مبارز خستگی ناپذیر امام خمینی در بهمن 1357 به ثمر نشست.
در بررسی هر پدیده ای بایستی به انگیزه ها و اهداف آن نظر داشت. قیام 15 خرداد نیز با انگیزه هایی آغاز شد و اهداف خاصی را دنبال کرد. از نظر سیاسی، فضای باز سیاسی، اگر چه اصیل نبود خواه ناخواه زمینه فعالیت سیاسی و اجتماعی نیروهای مخالف رژیم را فراهم نمود. احزاب دوره ی ملی شدن صنعت نفت، دوباره تجدید حیات نمود و فعالیت های خود را از سرگرفتند. احزاب و گروههای سیاسی دوباره تحت فشار قرار گرفتند و نیازها و انتظارات آنها سرکوب شد این انتظارات و تقاضاها می توانست در 15 خرداد تاثیر داشته باشد.
از نظر فرهنگی تصویب لایحه ی انجمن های ایالتی و ولایتی که به طور غیر قانونی و با سوء استفاده از موقعی تعطیلی مجلس شورای ملی و مجلس سنا در هیات دولت علم صورت گرفت. افکار عمومی مردم را با روشنفکری امام خمینی (ره) بر انگیخت. بخشی از نیروی انقلابی مردم، ناشی از خدشه دار شدن احساسات و عواطف آنان در جریان این تصویب نامه بود. اما با توجه به سرخوردگی مردم از نظر اجتماعی، امام در مقام رهبری و مرجعیت شیعه قرار گرفته بودند به درستی نیات و اهداف خودخواهانه و بلند پروازنه ی شاه را دریافتند.
امام خمینی در این مرحله سعی نمودند شاه را از سیاست خطرناک بازدارند. هنگامی که نتیجه نگرفتند. مرحله ی دوم مبارزه ی خود را با مقاومت، مبارزه منفی، تضعیف حکومت پهلوی، آگاه سازی و بسیج عمومی مردم آغاز نمودند. این فرآیند از انگیزه های قوی قیام 15 خرداد محسوب می شود. رژیم پهلوی که تاب و توان تحمل امام و روشنگری های وی را نداشت اقدام به دستگیری امام کرد دستگیری امام انگیزه ی اصلی و نهایی قیام 15 خرداد را فراهم نمود.