به گزارش خبرنگار مهر، در ورزش قهرمانی و حرفه‌ای و حتی همگانی، صدمات و حوادث ورزشی بسیار زیاد است. برخی از آسیب‌های ورزشی به صورت سرپایی مداوا می‌شوند اما گاهی نیاز به اقدامات جراحی وجود دار و در برخی مواقع هم آسیب ورزشی نقص عضو، فلجی و یا مرگ رخ می‌دهد.
چه بسا ورزشکار در حین ورزش به صورت ناگهانی و بدون بروز هیچگونه آسیب ورزشی، به زمین بیفتد و پس از مدت زمانی کوتاه فوت کند. اتفاقی که بارها، برای ورزشکاران رشته‌های مختلف و در میادین متفاوت و حتی داخل کشورمان رخ داده است.
ورزشکارانی که دچار مرگ ناگهانی قلبی شده‌اند:
* اولین مرگ ناگهانی ثبت شده در طول تاریخ مربوط به 2500 سال پیش (سال 460 قبل از میلاد) می‌شود که طی آن دونده ماراتن یونانی پس از اینکه مسافت 42 کیلومتر و 195متری از دشت ماراتن تا آتن را دوید، دچار مرگ آنی شد.
* "مارک ویوین فو"، بازیکن تیم ملی فوتبال کامرون هم سال 2003 در جریان مسابقات جام کنفدراسیون‌ها در لیون فرانسه و در دقیقه 72 دیدار برابر کلمبیا دچار ایست قلبی شد و نقش بر زمین گشت. این بازیکن 23 ساله بود که فوت کرد.
* کالبد شکافی علت مرگ ناگهانی "میکلوش فهر" را هم ایست قلبی اعلام کرد. این بازیکن مجارستانی الاصل که در لیگ پرتغال و تیم بنفیکا شاغل بود، سال 2004 یعنی زمانیکه 24 ساله بود در دیدار برابر ویتوریا گیمارش فوت کرد.
البته ایست قلبی و مرگ ناگهانی فقط مختص فوتبالیست‌ها نیست و در میان ورزشکاران سایر رشته‌ها هم دیده شده است. مانند "هانک گاترز"، بسکتبالیست آمریکایی که سال 1990 در جریان رقابت‌های NBA نقش بر زمین شد و فوت کرد یا "فالی من"، Folhyman ستاره المپیکی تیم ملی والیبال آمریکا که سال 1986 در جریان دیدار برابر ژاپن در اثر سندرم فارمان فوت کرد.
ایست قلبی در حین مسابقه و بعد از آن مرگ آنی، اتفاقی است که در ورزش ایران هم رخ داده و جان ورزشکاران کشورمان را به صورت آنی گرفته است. مانند مسلم طلوعی، ملی‌پوش فوتسال که در جریان مسابقات جام رمضان و در حین مسابقه دچار مرگ ناگهانی شد. منوچهر توسلی، کوهنوردی که در حین کوهنوردی در قله دارآباد دچار ایست قلبی شد. افشین شعبانیان، ورزشکاری که با 20 سال سابقه در دوی ماراتن و در حین دویدن جان داد و دلیل آن ایست قلبی اعلام شد. نوید بهنیا، قهرمان پرورش اندام هم زمانیکه 27 ساله بود به همین دلیل فوت کرد.
مرگ ناگهانی در حین ورزش؛ چرا و به چه دلیل؟
مرگ ناگهانی قلبی در یک ورزشکار به حالتی گفته می‌شود که بصورت آنی و بدون انتظار، در حالات جسمی یک ورزشکار تغییراتی رخ دهد که طی چند ثانیه و یا دقیقه وی را وارد حالات کما و مرگ نماید به شرطی که هیچ ضربه و یا حادثه‌ای به بدن ورزشکار وارد نشود.
دکتر لطفعلی پورکاظمی در کتاب "ورزش، درمان بیماری‌ها" ضمن اشاره به این موضوع تاکید می‌کند که: هر چند میزان شیوع مرگ ناگهانی تقریباً از آمار بالایی برخوردار نیست ولی به میزان سن و شرایط زندگی و ژنتیکی نیز بستگی دارد. ضمن اینکه تحقیقات پزشکی ثابت کرده که علت حدود 85 درصد از مرگهای ناگهانی ورزشکاران در میادین ورزشی، ناشی از ناهنجاری‌های مادرزادی است که از بدو تولد در قلب و عروق آنها وجود داشته و طی سال‌های نوجوانی کم کم دچار علائم بالینی می‌شوند.
در کل اگر در ورزشکاری که از جسم و روان بسیار سالمی برخوردار است،ر مرگ آنی در زیر 35 سال رخ دهد مورد تعجب همگان می‌شود. اما اگر فرد غیر ورزشکار دچار مرگ ناگهانی شود بیشترین احتمال را به گرفتگی عروق کرونر می‌توان نسبت داد که شایعترین علت مرگ ناگهانی است.
در مجموع اینکه برای آن دسته از ورزشکارانی که استعداد مرگ ناگهانی قلبی و عروقی در خانواده آنها وجود دارد یا اینکه دارای برخی علائم بیماری قلبی را طی ورزش و استراحت حس می‌کنند، حتما باید به پزشک ورزشی و متخصص قلب و عروق مراجعه کنند تا علاوه بر معاینه بالینی و بررسی نوار قلب و اکوی قلب، از طریق دارو یا جراحی به درمان ناهنجاری مادرزادی آنها پرداخته شود.
علل مرگ ناگهانی در ورزشکاران جوان
بنا به اطلاعاتی که دکتر لطفعلی پورکاظمی در کتاب "ورزش، درمان بیماری ها"، ارائه کرده است، عوامل متعددی منجر به مرگ ناگهانی ورزشکاران در میادین ورزش و در حین ورزش می‌شود که مهمترین و به نوعی شایعترین آنها عبارتند از:
* کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک
این بیماری شایعترین علت مرگ ناگهانی در ورزشکاران است و حدود 35 درصد عوامل را شامل می‌شود. کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک به صورت ژنتیکی (مادرزادی) بوده و از هر 500 نفر، یک نفر بصورت مادرزادی این اختلال را در قلب خود دارد ضمن اینکه این بیماری در بانوان شایعتر است. در این بیماری ضخیم شدگی بطن چپ و کوچک شدن حفره بطن چپ قلبی رخ می‌دهد که معمولا با تنگی زیر آئورت و نارسائی دریچه میترال، آریتمی‌ها، اختلال عملکرد دیاستولی و انسداد مسیر خروجی بطن چپ همراه است. تنگی نفس کوششی، درد قفسه سینه، تپش قلب از علائم این بیماری است.
* دراکو کاردیوگرافی
این بیماری علت 20 درصد مرگهای ناگهانی قلبی در ورزشکاران است که البته از طریق تجویز دارو یا جراحی می توان آن را درمان کرد.
* افزایش توده عضلانی قلب
حدود 10 درصد از ورزشکارانی که به مرگ ناگهانی در حین ورزش دچار می‌شوند، دچار ازدیاد توده عضلانی قلب بودهاند سبب ازدیاد وزن و سنگینی قلب می‌شود.
*پارگی آنوریسم آئورت
پارگی آئورت در حدود 5 درصد موارد می‌تواند عاملی برای مرگ ناگهانی ورزشکاران در اثر قلب و عروق باشد.
* تنگی دریچه آئورت
علت مرگ ناگهانی ورزشکاران در حین ورزش در 4 درصد موارد تنگی دریچه آئورت است که معمولا به دلیل داشتن آئورت دولتی و تب روماتیسمی با اثرات تخریبی در دریچه ایجاد می‌شود.
تغییرات قلبی تنفسی با ورزش
در هر صورت افراد می‌توانند با ورزش شاهد تغییرات قلبی تنفسی مثبتی در خود باشند مانند:
* افزایش اندازه قلب
* افزایش حجم ضربهای قلب
* افزایش برون ده قلبی
* کاهش ضربان قلب
* بزرگ شدن حفره بطن چپ و کمی هم راست بدون تغییر در ضخامت دیواره بطنی در ورزشکاران استقامتی و ورزش‌های ایزوتونیک مثل دوندگان و شناگران استقامتی
* افزایش ضخامت دیواره بطنی با عدم تغییر در حجم حفره بطنی مثلا در وزنه برداران و کشتی گیران و پرتاب وزنه (ورزش‌های ایزوتونیک)
* تکثیر مویرگ‌های عضلانی قلب و افزایش تراکم مویرگی در عضلات مخطط
* افزایش حجم خون و مقدار کل هموگلوبین بدون تغییر در تراکم هموگلوبین
* کاهش در مصرف گلیکوژن عضله و در نتیجه ذخیره سازی گلیکوژن، زیرا از اسیدهای چرب آزاد بعنوان سوخت و ساز استفاده می‌شود و خستگی عضلانی کمتر رخ می‌دهد و عملکرد ورزشی افزایش می‌یابد
* کاهش تولید اسید لاکتیک (افزایش آستانه بی هوازی)
* افزایش توان هوازی حداکثر (افزایش مقدار Vo2 max )
* افزایش تعداد و اندازه میتوکندری، افزایش فعالیت چرخه کربس، افزایش محتوی میوگلوبین، افزایش اکسیداسیون گلیکوژن، افزایش منابع گلیکوژن عضلانی، افزایش اکسیداسیون چربی، افزایش ذخایر ATP و PC عضلانی، افزایش ظرفیت دستگاه ATP-PC وافزایش ظرفیت هوازی در تارهای عضلانی قرمز و سفید
* کاهش فشارخون سیستولیک و دیاستولیک در حال استراحت
* پیشگیری از سکته قلبی و مغزی و سرطانی
* کاهنده کلسترول و تری گلیسیرید خون و کاهش بافت چربی سطح قلب و حذف پلاک‌های چربی از عروق کرونر قلب و همچنین ازدیاد چربی مفید خون (HDL) .
در مجموع اینکه ورزش‌های منظم روزانه همراه با رژیم غذایی اصولی قادر خواهند بود ارتباط سلامتی قلب و ریه‌ها را به بهترین وجهی برقرار کنند.