به گزارش خبرگزاری مهر، بيشتر بحث ها در باب معاد از آموزه هاي وحياني گرفته شده، ولي عقل نيز تا حدي مي تواند كلياتي را در باب معاد از جمله وجود آن را اثبات نمايد. هر چند همين براهين عقلي را مي توان در قالب برهان نقلي نيز جستجو کرد.
برهان فطرت
فطرت به معناي نوع آفرينش است، يعني انسان به گونه اي آفريده شده كه ميل به زندگي جاويدان و بقا دارد و از نيستي و فنا بيزار است. دنيا، شايستگي ابديت ندارد. بنابراين حيات جاويدان يا سراي آخرت و معاد ضروري خواهد بود، زيرا اگر معاد و آخرت وجود نداشت، ميل به بقا و جاودان طلبي و محبت ابديت خواهي در نهاد انسان باطل و بيهوده بود. ممكن نيست كه در فطرت آدمي ميل به آب وجود داشته باشد، ولي آبي در كار نباشد.
برهان حكمت
خداوند حكيم و بي نياز مطلق است و هيچ كار لغو و بيهوده اي انجام نمي دهد. آفرينش او گزاف و بازيگري نيست. از اين رو، آفرينش هر موجود و نيز شرايط رشد و تكامل آن را به گونه اي نهاده است كه به كمال مطلوب خود برسد. بنابراين، نظام آفرينش، نظام احسن است، يعني بهتر از آن قابل تصور نيست. براي مثال اگر گياهان و جانداران آفريده شوند، ولي امكانات و شرايط مناسب حيات آنها از قبيل نور و غذاي لازم فراهم نباشد و به سرعت از بين بروند، چنين آفرينشي لغو و بيهوده است.
از سوي ديگر، در انسان ميل به جاودانگي و همچنين قابليت جاودانگي و بقا براي روح غير مادي او وجود دارد. حال اگر شرايط و بستر اين گونه زندگي براي او فراهم نباشد، آفرينش او لغو و بيهوده خواهد بود. و از آنجا كه خداوند حكيم و بي نياز خالق انسان و جهان است و هيچ كار لغو و بيهوده اي انجام نمي دهد، بي گمان شرايط و بستر مناسب را براي جاودانگي انسان مهيا نموده است. بنابر اين، غير از دنياي مادي و موقت، سراي جاويدان نيز وجود دارد كه آدمي در آنجا جاويدان زندگي كند. آيه 115 سوره مومنون به اين برهان اشاره دارد: آيا گمان كرديد شما را بيهوده آفريده ايم و به سوي ما باز نمي گرديد؟
برهان عدالت
از صفات خداوند، عدل است و آفرينش او نيز بر عدالت است، چنانكه پيامبر به اميرالمومنين(ع) بر اين حقيقت تصريح كرده اند؛ به عدالت است كه آسمانها و زمين بر افراشته شده است. خداوند به هيچ انساني ظلم نمي كند و با همه انسنها به عدالت رفتار مي كند. آیه 44 سوره يونس مي فرمايد؛ بي گمان، خداوند هيچ ظلمي به مردم روا نمي دارد.
با اين همه، مادرجهان مي بينيم كه انسانهاي با فضيلتي به پاداش اعمال خود نرسيده اند و در مقابل، انسانهاي شروري نيز به كيفر اعمال خود نمي رسند. چگونه مي توان كسي را كه هزاران بي گناه را كشته است، مجازات كرد؟ بسياري از جنايات او بي كيفر مي ماند. بنابراين، از آنجا كه دنيا، ظرفيت تحقق عدالت را ندارد و از طرفي ديگر چون خدا عادل است و در حق هيچ انساني ظلم روا نمي دارد و در پيشگاه او ستمگران و بدكاران با نيكان برابر نيستند پاداش و كيفر هر عملي را به تناسب مي دهد، بايد جهان ديگري باشد كه عدالت خدا را بر تابد و در آنجا پاداش و كيفر هر كس بنابر عملش داده شود. امير المومنين علي(ع) در اين باره مي فرمايد: خداوند دنيا را نه براي پاداش دوستانش پسنديد و نه براي كيفر دشمانش.
از دیگر راه هايي كه آدمي مي تواند به حقانيت معاد راه يابد برهان معقوليت است كه در گذشته از آن با عنوان "دفع ضرر محتمل" ياد مي كردند. اگر آدمي اعتقاد به معاد و عدم اعتقاد به معاد را كنار هم بگذارد و مزايا و معايب هر يك را محاسبه كند، پي مي برد كه اعتقاد به معاد از رجحان بيشتري برخوردار است.بنابر اين اعتقاد به معاد معقول تر است. انسان هر جا احتمال ضرر و خسارت مادي و دنيوي بدهد با تمام توان در رفع آن مي كوشد و عقل در چنين مواردي فرمان به احتياط مي دهد.