به گزارش خبرنگار مهر، یکصد و بیست و سومین شب از شب های بخارا به مناسبت بزرگداشت زنده یاد اسماعیل فصیح و جشن تولد کتاب «زمستان 62» او، عصر روز شنبه 15 تیرماه با حضور چهره هایی مانند بهاء‌الدین خرمشاهی، مرتضی احمدی، بهمن فرمان‌آرا، رضا جولایی، علی دهباشی و خانواده زنده‌یاد فصیح و همچنین جمع زیادی از علاقه‌مندان آثار این نویسنده فقید کشورمان و با همکاری مشترک مؤسسه فرهنگی هنری ملت و سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران (منطقه 3) و در محل فرهنگسرای ملل برگزار شد.
فرمان‌آرا: شیوه گلشیری و فصیح در نوشتن، کاملاً برعکس یکدیگر بود
در این برنامه بهمن فرمان آرا فیلمساز که از روی چند اثر داستانی اسماعیل فصیح، فیلمنامه نوشته و برخی را هم به فیلم تبدیل کرده است، در سخنانی گفت: من در نوجوانی و با دیدن فیلم «شراب خام» مرتضی علوی که از اثری به همی نام از آقای فصیح ساخته شده بود، با این نویسنده آشنا شدم. اما پس از آن سال ها در خارج از ایران و در آمریکا بودم و او را دیگر ندیدم تا اینکه در سفری برای عید دیدنی به ایران برگشتم.
وی افزود: در این سفر به دیدن عزت الله انتظامی رفتم و در آنجا هم به اتفاق هم به خانه علی نصیریان رفتیم و نصیریان در آنجا به من گفت بهترین چیزی که خوانده ام کتاب «زمستان 62» اسماعیل فصیح بوده است.
این فیلمساز سپس با اشاره به توقیف چندین ساله این کتاب و برخی دیگر از آثار اسماعیل فصیح، در عین حال به استقبال جامعه کتابخوان از آثار او پرداخت و یادآور شد: همین کتاب «زمستان 62» بیش از 60، 70 بار به صورت زیراکسی چاپ شد و فروش رفت ولی هیچ چیزی از آن دست آقای فصیح را نگرفت.
فرمان‌آرا اضافه کرد: دستگاه ممیزی معمولاً چیزی به صورت کتبی به نویسنده و یا هنرمند اعلام نمی‌کند اما به صورت شفاهی گفته بودند صحنه‌ای که در آن منصور فرجام (قهرمان داستان «زمستان 62») تصمیم می‌گیرد برود و به خاطر عشقش فداکاری کند و در این راه کشته شود، باید حذف شود چرا که از نظر آنها فقط به خاطر برخی مسائل می‌توان کشته شد.
وی با اشاره به همکاری نزدیک خود با هوشنگ گلشیری سر ساخت فیلم «شازده احتجاب» گفت: گلشیری به صورت جوششی می‌نوشت و بارها پیش می‌آمد که به من می‌گفت این داستانی که می‌نویسم سه چهار صفحه بیشتر نمی‌شود اما همان سه چهار صفحه گاه به 42 صفحه هم می‌رسید ولی فصیح اینگونه نبود و در واقع کاملاً برعکس بود. او با توجه به تحصیلاتش در آمریکا و نوع کاری که در شرکت نفت انجام می‌داد یعنی گزارش نویسی، اصولاً آدم مرتبی بود و تعریف‌های دقیق و مشخصی از کارهایی که انجام می‌داد، داشت.
خاطرات بهمن فرمان‌آرا از همکاری با اسماعیل فصیح در ساخت سه فیلم اقتباسی
سازنده خاک آشنا از اسماعیل فصیح به عنوان یک pop-novelist و یک نویسنده درجه یک که قدرت جذب مخاطبان عامه را هم داشت، یاد کرد و در ادامه با اشاره به نگارش سه فیلمنامه و ساخت سه فیلم از روی داستان های «زمستان 62»، «داستان جاوید» و «باده کهن» نوشته اسماعیل فصیح به بیان خاطراتی از همکاری با این نویسنده فقید پرداخت.
وی از جمله گفت: او می‌دانست که من می‌خواهم فیلم خودم را بسازم نه اینکه عیناً داستان او را فیلم کنم، سر ساخت فیلمی برگرفته از کتاب «زمستان 62» او، من ناچار بودم که چیزهایی را اصلاح کنم، چیزهایی که به درد فیلم من می‌خورد و به همین خاطر من ناچار شدم نامه‌ای را که منصور فرجام برای جلال آرین می‌نویسد، به آخر فیلم منتقل کنم و جالب اینکه اسماعیل فصیح به من گفت اتفاقاً این یک پایان‌بندی خوب است. در مورد رمان «باده کهن» هم فصیح آمد و خلاصه‌ای از داستان را به من داد و گفت: می‌توانی به جای کل کتاب از این چکیده برای فیلمت استفاده کنی.
وی در عین حال تاکید کرد: البته این فیلم هم ماجرای خودش را داشت. من وقتی فیلمنامه را تقدیم آقای سیدمحمد بهشتی کردم او گفت که این خیلی خوب است و ما این را می‌سازیم ولی اجازه بدهید آن را پیش وزیر هم ببرم. آن زمان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، آقای لاریجانی بود که روی درخواست آقای بهشتی نوشت «فوری ساخته شود». اما شش ماه گذشت و مجوزی صادر نشد و بعد از این مدت هم، کارمندهای وزارت ارشاد به ما گفتند این فیلم نباید ساخته شود و این دیگر جالبترین و تازه‌ترین ورژن ممیزی آثار من بود؛ اینکه خود وزیر موافق ساخت یک فیلم باشد اما کارکنان آن وزارتخانه با ساخت آن مخالفت کنند.
این فیلمساز همچنین با اشاره به برخی ویژگیهای اخلاقی اسماعیل فصیح یادآور شد: او اهل مصاحبه و شلوغ کردن نبود، آرام آمد و آرام رفت، می‌گویم آرام رفت چون تشییع جنازه او را جلوی خانه هنرمندان، خوب به یاد می‌آورم که 28-29 نفر بیشتر نیامده بودند، البته زمان، زمان بدی بود و فضا، فضای بسیار ملتهبی بود، با این حال این حق فصیح نبود.
دهباشی: فصیح نخستین نویسنده ایرانی است که زندگی طبقه متوسط شهری را وارد رمان کرد
در ادامه این برنامه علی دهباشی مدیر مسئول نشریه بخارا و برگزار کننده شب بزرگداشت اسماعیل فصیح هم در سخنانی با اشاره به نخستین مصاحبه مطبوعاتی اسماعیل فصیح در 19 سال پیش که با وی - که آن زمان مدیر مسئول نشریه «کلک» بوده است - انجام شده، گفت: من بعدها ابراز تمایل کردم که یک داستان فصیح را در «کلک» چاپ کنم. خوب یادم است که او از من حق التالیف خواست آن هم یک حق التالیف بسیار زیاد ولی وقتی خواستم داستان را چاپ کنم از دریافت این حق التالیف منصرف شد.
وی همچنین اسماعیل فصیح را نخستین نویسنده ایرانی که زندگی طبقه متوسط شهری و مناسبات اجتماعی و فرهنگی آنها را وارد رمان کرده است خواند.
مرتضی احمدی و کامبیز درم‌بخش قلم‌های خود را به موزه خانه سینما اهدا کردند
در ادامه این برنامه و به مناسبت روز قلم، مؤسسه گلستانی قلم یادبود مرتضی احمدی، کامبیز درم‌بخش ، پروفسور کارلو چرتی، اوا راکو ویستکا و آنا کراسنا ولسکا دو پژوهشگر لهستانی، نازنین رحیمی، رضا جولایی، ابوالفضل نجاری، بهاء الدین خرمشاهی، علی دهباشی، کارولینا (ناشر لهستانی کتاب «طوبای شب» نوشته اسماعیل فصیح) و همسر زنده یاد اسماعیل فصیح را به آنان اهدا کرد.
کامیز درم‌بخش و مرتضی احمدی، این «قلم‌های ماندگار» خود را به موزه خانه سینما هدیه کردند.