به گزارش خبرنگار مهر، روند توسعه مجموعه قوانین بین المللی، کنوانسیون ها و رهنمودهایی که پناهندگان را تحت حمایت بین المللی قرار دهد در اوایل قرن بیستم و زیر نظر سازمان ملل که در آن زمان اتحادیه ملل نامیده می شد آغاز شد.
ثمره این تلاش ها سر انجام در 28 ژوئیه 1951 به بار نشست که در یک کنفرانس ویژه سازمان ملل متحد، کنوانسیون مربوط به پناهندگان به تصویب رسید.
در این کنواسیون، این که چه کسی پناهنده است و نوع حمایت بین المللی و سایر کمک ها و حقوق اجتماعی را که آن فرد باید از دول متعهد به کنوانسیون دریافت کند به وضوح بیان می کند. همچنین مسئولیت های پناهنده را نسبت به کشورهای میزبان توضیح داده و وضعیت افراد در گروه های خاص مانند جنایتکاران جنگی را بیان می کند.
بر اساس همین گزارش چندین ماه قبل از تصویب کنوانسیون کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان که به تازگی شکل گرفته بود کار خودش را در اول ژانویه 1951 شروع کرده بود در طی دهه های بعد کنوانسیون مزبور پایه و اساس تلاش های این کارگزاری ملل متحد در حمایت بین المللی بیش از 50 میلیون پناهنده بوده است.
این سند اولیه محدود به محافظت بین المللی عمدتا از پناهندگان اروپایی پس از جنگ جهانی دوم بود ولی به مرور زمان که مشکلات اوارگی جنبه جهانی پیدا کرد پروتکل سال 1967 دامنه پوشش کنوانسیون را توسعه داد.
کنوانسیون 1951 رکن اساسی برای حمایت از پناهندگان
در کل 144 کشور به عضویت کنوانسیون 1951 و 145 کشور به عضویت پروتکل1967 در آمده اند که جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از این کشورها است. با این حال تغییر الگوی مهاجرت جهانی و افزایش سریع تعداد افراد در حال جابجایی در سال های اخیر اعتبار کنوانسیون 1951 را زیر سوال برده است.
کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد در حال حاضر به بیش از 20 میلیون نفر کمک می کند که حدود نصف آنها پناهنده یا پناهجو هستند و کنوانسیون که قابلیت انعطاف پذیری و تطبیق بسیار خود را در زمان تغییرات ناگهانی به اثبات رسانده همچنان رکن و پایه اساسی برای حمایت بین المللی از پناهندگان محسوب می شود.
پناهندگان افغانی میهمانشهرهای خراسان رضوی در هاله فراموشی
اما ظاهرا کمیساریای عالی پناهندگان وظایف خودش در قبال پناهندگان افغانی ساکن در میهمان شهرهای خراسان رضوی را فراموش کرده است.
جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به شرایط منطقه ای و جغرافیایی که در آن حضور دارد سالهاست که میزبان پناهندگان مختلفی که اغلب آنها افغانی و عراقی اند است و همواره به حکم فرهنگ و آداب زیبای میهمان دوستی و اسلامی خویش تلاش کرده تا میزبان خوبی برای مهیمانان خودش باشد.
ایرانیان در 18 مارس 1990 با بزرگترین بحران پناهندگی ده های اخیر مواجه شدند به گونه ای که 12 میلیون و 550 هزار نفر از اکراد عراقی به سه استان غربی و تعداد 75 هزار نفر به استان های جنوبی جمهوری اسلامی ایران وارد شدند و در دهه 80 و 90 میلادی نیز در مجموع 173 اردوگاه موقت پناهندگان در مرزهای شرقی و غربی ایران ایجاد شدند.
مسئولیت رسیدگی به امور پناهندگان بر عهده اداره کل امور اتباع و پناهندگان خارجی وزارت کشور(بافیا) و ادارات تابعه مستقر در استانداری ها گذاشته شده است که از جمله فعالیتهای این ادارات صدور و تمدید مجوز پناهندگی اتباع خارجی که به اختصار (آمایش) نامیده می شود است که این طرح اکنون در مرحله نهم ان در خراسان رضوی در حال اجرا است.
محمد عجمی مدیر کل امور اتباع و مهاجران خارجی خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: کمیساریای عالی در امور پناهندگان باید همه ساله یکسری کمک های بشردوستانه از طریق سازمان ملل دریافت و بین مهاجران تقسیم کند.
بار حمایت از پناهندگان میهمان شهرها بر دوش ایرانیان
وی می افزاید: این کمک ها در بخش های مختلفی همچون بهداشتی، درمانی و آموزشی مصرف و در راستای بهبود شرایط زندگی مهاجران هزینه می شود اما متاسفانه این کمک ها مدت هاست که قطع شده و جمهوری اسلامی ایران به تنهایی بار حمایت از پناهندگان ساکن در میهمان شهرها را بر دوش می کشد.
مدیر کل امور اتباع و مهاجران خارجی خراسان رضوی در توضیح مهمان شهرها بیان می کند: در جمهوری اسلامی ایران کمتر از سه درصد پناهندگان در اردو گاه هایی ساکنند که به دلیل وسعت خدمات این اردوگاه ها میهمان شهر نامیده می شوند.
وی با اشاره به برخی خدمات ارائه شده در میهمان شهرها ابراز می کند: آب، برق، در برخی نقاط گاز، تلفن، حمام، نانوایی، درمانگاه، کتابخانه و مدارس جزئی از امکانات موجود در میهمان شهرها هستند همچنین مدیریت میهمان شهرها نیز برعهده خود پناهندگان است.
علی منصوری معاون مدیر کل امور اتباع و مهاجران خارجی درحاشیه بازدید از مهمانشهر تربت جام به خبرنگار مهر می گوید: ما در سطح دنیا کشوری را پیدا نمی کنیم که مانند ایران در پذیرش و حمایت از پناهندگان نقش افرینی کرده باشد و این در حالیست که خود جمهوری اسلامی ایران همواره در شرایطی بوده که چشم طمع جهانخواران دنیا به مرزهای این کشور دوخته شده است.
وی با اشاره به ویژگی های منحصر به فرد مهمان شهر تربت جام که در نزدیکی مرزهای شرقی جمهوری اسلامی پذیرای پنج هزار پناهنده افغانی است بیان می کند: مهانشهر تربت جام نمونه ویژه و منحصر به فرد بین مهمانشهرهای کشور است.
کمک به پناهندگان مهمانشهر قطع شده است
منصوری می گوید: همه امکاناتی که برای زندگی در شهرهای ایران وجود دارد در مهمانشهر تربت جام نیز وجود دارد و این در حالی است که سازمان ملل که همواره فریاد حمایت از مظلومان و نیازمندان را بر سر جهانیان می کشد سالهاست که کمک های خودش به پناهندگان مهمانشهرهای ما کشورمان را قطع کرده است.
وی با اشاره به وجود دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان و 10 سازمان خارجی غیر دولتی فعال در استان عنوان می کند: جمهوری اسلامی ایران در بحث حمایت از پناهندگان افغانی تنها مانده و سازمان ملل هیچ اقدام موثری در راستای بهبود شرایط زندگی پناهندگان انجام نمی دهد.
منصوری اظهار می کند: کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان طی سال های گذشته برخی اقدامات در زمینه خدمت رسانی بهتر به پناهندگان انجام داده است اما در چند سال اخیر کمک های مورد نیاز بسیار کمتر از حد انتظار بوده است.
حجت الاسلام هادی حسینی رئیس شورای خودگردان از پناهندگان افغانی ساکن مهمانشهر تربت جام می گوید: از سال 1384 کمک های سازمان ملل به مردم مظلوم و زجر کشیده این اردوگاه قطع شده است و اگر نبود کمک های انسان دوستانه برادران مسلمان و همسایه ما در جمهوری اسلامی ایران معلوم نبود وضعیت زنان و کودکان آواره و افراد مسن ساکن این اردوگاه چگونه می شد.
وی تصریح می کند: بنده به عنوان رئیس شواری خودگردان مهمانشهر تربت جام به همراه دیگر مسئولان ایرانی اردوگاه و برخی دیگر از ساکنان این محل تلاش ها و مراجعات زیادی به منظور دریافت حمایت از سازمان ملل داشته ایم اما این تلاش ها تاکنون به جایی نرسیده و مسئولان کمیساریا می گویند بودجه نداریم.
محمد حسن نجار زاده مسئول مهمانشهر تربت جام نیز ضمن ارائه گزارشی در باره امکانات موجود در این اردوگاه ابراز می کند: تاریخچه احداث مهمانشهر تربت جام به سال 1363 بازمی گردد که 100 هکتار زمین در فاصله کیلومتری تربت جام با ظرفیت نهایی پذیرش 15هزار نفر پناهنده احداث گردید.
وی می افزاید: در حال حاضر حدود 850 خانوار با جمعیتی پنج هزار نفری در این مکان ساکن هستند که ترکیب جمعیتی انها 52 درصد آقا و 48 درصد نیز خانم های پناهنده افغانی و 97 درصد آنها از لحاظ مذهب شیعه و سه درصد برادران و خواهران اهل تسنن هستند.
نجاز زاده در ادامه ضمن انتقاد از قطع شدن کمک های سازمان ملل به پناهندگان این اردوگاه بیان می کند: ساکنان مظلوم این اردوگاه که از خانه و کاشانه شان دور افتاده اند و بالاجبار رخت پناهندگی پوشیده اند همواره چشم به راه کمک سازمان های پر سر و صدای بین المللی برای دریافت کمک های انسان دوستان هستند.
وی افزاید: اما متاسفانه سازمان ملل و کمیساریای عالی پناهندگان که وظیفه اصلی اش حمایت از پناهندگان است به بهانه مشکلات مالی از کمک کردن به این پناهندگان خود داری می کند.
فقر دانش آموزان مهمانشهر را از تحصیل در مقاطع بالا باز می دارد
وی سپس با اشاره به امکانات موجود در اردوگاه به مدرسه 16 کلاسه اموزشی و تحصیلی اردوگاه اشاره می کند و می گوید: حدود950 نفر دانش آموز دختر و پسر در این اردوگاه در حال تحصیل هستند اما به رغم استعداد خوبی که دارند بسیاری از انها به دلیل فقر و عدم حمایت از جانب سازمان ملل از ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر باز می مانند.
مسئول مهمانشهر تربت جام همچنین به کلینیک بهداشتی و درمانی اردوگاه نیز که مجهز به دندانپزشکی و داروخانه و مرکز واکسیناسیون اطفال و مراقبت نوزاد و مادر است نیز اشاره کرده و تصریح می کند: کلینیک مجهز به آزمایشگاه بوده و پزشک درمانگاه نیز به صورت 24 ساعته حضور دارد.
وی همچنین با شاره بر لزوم تامین برخی از نیاز فرهنگی جوانان این اردوگاه اظهار می کند: یک باب کتابخانه با 12 هزار جلد کتاب نیز در محل اردوگاه بخشی از نیاز جوانان و نوجوانان را به مطالعه پاسخ می دهد.
دکتر مجتبی مریخی رئیس مرکز بهداشت تربت جام نیز ضمن اشاره به خدمات بسیار خوبی که در کلینیک اردوگاه به پناهندگان ارائه می شود عنوان می کند: ما 22مرکز درمانی در سطح شهرستان تربت جام داریم و بارها شده که در برخی روستاهای تربت جام مراکز ما پزشک نداشته اند اما درمانگاه مهمانشهر همواره از وجود حداقل یک پزشک بهرمند بوده است.
وی همچنین به وجود پزشک، بهیار، داروخانه و بخش تزریقات درمانگاه مهمانشهر اشاره می کند و می گوید: پزشک درمانگاه و چند نفر از همکاران این مرکز از بومیان کشور افغانستان هستند.
محمد عجمی مدیر کل امور اتباع و مهاجران خارجی خراسان رضوی بیان می کند: جمهوری اسلامی ایران با تمام توان از مهمانان خودش پذیرایی می کند اما متاسفانه قطع شدن کمک های سازمان ملل به پناهندگان حاضر در مهمانشهرهای ما آسیب وارد کرده و اکنون مدت ها است که دیگر حتی همان کمک های غذایی و برخی اقلامی که در بین پناهندگان از جانب سازمانملل توزیع می شد دیگر توزیع نمی شود.
امروزه با تمامی تلاش های بشر دوستانه و تصویب قوانین محدود کننده، و قوانین حمایتی به دلیل در اختیار بودن مدیریت اجرایی سازمان ملل در اختیار تعدادی از کشورهای منفعت طلب همچنان در جای جای جهان شاهد پایمال شدن کرامت انسانی و نقض آشکار حقوق و حرمت انسانها هستیم و این اثبات همین مدعاست که با کتاب و کنوانسیون نمی توان از تضییع حقوق انسانها جلوگیری کرد.
امروز سوال پناهندگان افغانی ساکن در اردوگاه هها که ایرانیان از سر ادب و مهمان دوستی آنها را مهمانشهر می نامند و چشم به راه کمک های سازمان ملل هستند همان سازمانی که کشور آنها نیز جزئی از اعضای آن است این است که چرا مفاد کنوانسیون 1951 به فراموشی سپرده شده است.
کودکان و زنان افغانی و سالخوردگانی که به افغانی بودن خودشان افتخار می کنند با چهرهای سوخته از بی مهری سازمان ملل در گوشه ای از مهمانشهر تربت جام در حالی که فریادشان به پشت میز نشینهای نیویورکی نمی رسد در انتظار آینده ای مبهم امروز را هم به شب رساندند تا بلکه فردا صدای خروج پاهای دیو جنگ از سرزمینشان شنیده شود و آنها بتوانند بار دیگر طلوع و غروب خورشید سرزمین مادریشان را جشن بگیرند.
................................
گزارش: رضا آرمانیان