به گزارش خبرنگار مهر، برتیش پترولیوم انگلیس از ایران به عنوان بزرگترین دارنده ذخایر گاز جهان یاد می‌کند و همزمان تحریم صادرات و فروش نفت ایران در طول دو سال گذشته به بهترین فرصت برای افزایش ظرفیت تولید گاز ایران تبدیل شد به طوری‌که با تمرکز ناوگان دکل‌های حفاری، نظام پیمانکاری و منابع مالی از مخازن نفت بر روی میادین و مخازن گازی، ظرفیت تولید این حامل انرزی پاک افزایش یابد.
در شرایط فعلی ظرفیت تولید گاز طبیعی ترش و شیرین ایران در بخش بالادستی به بیش از 700 میلیون مترمکعب در روز افزایش یافته است و معادل 700 میلیون مترمکعب در روز هم ظرفیت پالایش، نم زدایی و جداسازی برش‌های گازی در سطح کشور ایجاد شده است.
با این وجود هم اکنون نیاز واقعی کشور به گاز به منظور تامین نیازهای انرژی مشترکان خانگی، تجاری، صنایع، نیروگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، صادرات و از همه مهمتر تزریق به مخازن قدیمی و پیر نفت کشور حدود یک میلیارد مترمکعب در روز برآورد می شود.
از سوی دیگر با توجه به افزایش روز افزون تقاضای کشور و جامعه جهانی به گاز طبیعی، فراز و فرودهای تولید این انرژی پاک در دوران وزیران مختلف نفت کشور به ویژه 16 سال گذشته تاکنون را مورد ارزیابی قرار داده ایم:
وضعیت تولید گاز در دولت هفتم و هشتم
در دوران چهار ساله نخست وزارت بیژن زنگنه تقریبا هیچ طرحی به منظور افزایش ظرفیت تولید گاز طبیعی در ایران به بهره برداری نرسید و همزمان با تثبیت تولید، تقاضا هم برای مصرف این حامل انرژی رشد قابل توجه‌ای نداشت.
با این وجود در دوران چهار ساله دوم وزارت بیژن زنگنه ظرفیت تولید گاز و پالایش این حامل انرژی با بهره‌برداری از پنج فاز اول پارس جنوبی و تکمیل بخش‌هایی از طرح آماک (جمع‌آوری گازهای همراه نفت در مناطق نفتخیز جنوب) افزایشی حدود 140 میلیون مترمکعبی را تجربه کرد. بر این اساس دولت هشتم صنعت گاز ایران را با ظرفیت پالایش و نم زدایی روزانه حدود 380 تا 383 میلیون مترمکعب تحویل دولت نهم داد.
افتتاح فاز اول پالایشگاه پارسیان
به گزارش مهر، در دوران نزدیک به دو ساله وزارت سیدکاظم وزیر هامانه هم در دولت نهم ظرفیت تولید گاز ایران با بهره‌برداری از فاز اول پالایشگاه پارسیان و تکمیل نهایی طرح آماک حدود 50 تا 55 میلیون مترمکعب افزایش یافت.
از سوی دیگر در دوران وزارت هامانه قرارداد طرح توسعه چهار فاز شامل 15 تا 18 پارس جنوبی به پیمانکاران ایرانی واگذار شد اما هیچ یک از طرح های جدید این میدان مشترک گازی به بهره برداری نرسید.
وضعیت تولید گاز در دولت نهم
از 21 مرداد ماه سال 1386 تا پایان فعالیت دولت نهم سکان هدایت این وزارتخانه استراتژیک به غلامحسین نوذری واگذار شد به طوری‌که ظرفیت تولید گاز در بخش بالادستی و پالایش این حامل انرژی معادل با کل حیات صنعت نفت و گاز ایران افزایش یافت.
بر این اساس پس از بحران گازی زمستان سال 1386 با فرا رسیدن سرمایی تاریخی و فراگیر در نیمکره شمالی زمین به ویژه ایران، روسیه و اروپای شرقی، قطع واردات گاز از ترکمنستان و قطعی‌های گسترده گاز زمستانی، فرصتی را برای صنعت گاز ایران فراهم آورد تا برای افزایش تولید بیشتر پوست اندازی کند.
از این رو در دو ساله پایانی فعالیت دولت نهم، سه فاز پارس جنوبی شامل طرح توسعه فاز 6 تا 8، طرح توسعه میدان گازی تنگ بیجار، طرح حفاری 17 حلقه چاه جدید گازی در مناطق مرکزی و طرح توسعه سه میدان عظیم گازی شانول، وراوی و هما یکی پس از دیگری در بخش بالادستی گاز کشور در مدار بهره‌برداری قرار گرفت.
در این بین طرح حفاری 17 حلقه چاه جدید گازی در مناطق مرکزی که معادل یک فاز استاندارد پارس جنوبی (حدود 25 میلیون مترمکعب) به ظرفیت تولید گاز ایران اضافه کرد تنها در مدت زمان یکسال آغاز و به پایان رسید.
همزمان با افزایش تولید گاز در بخش بالادستی در مدت دو سال پایانی دولت نهم، پالایشگاه‌های 5 فاز پارس جنوبی شامل فاز 6 تا 10 این میدان مشترک گازی، فاز اول پالایشگاه ایلام، پالایشگاه کوچک مسجدسلیمان و فاز دوم پالایشگاه پارسیان هم در مدار بهره‌برداری قرار گرفت.
| نام وزیر | مدت وزارت | میزان افزایش تولید گاز / روزانه | مهمترین طرح‌های گازی در بخش بالادستی | مهمترین طرح‌های پالایش گاز |
| بیژن نامدار زنگنه | 1376 تا شهریور 1384 | 140 میلیون مترمکعب | 5 فاز اول پارس‌جنوبی - بخش هایی از طرح آماک | پالایشگاه 5 فاز اول پارس جنوبی |
| سیدکاظم وزیری هامانه | شهریور 1384 تا مرداد 1386 | 45 تا 50 میلیون مترمکعب | تکمیل طرح آماک - توسعه میادین مناطق مرکزی | فاز اول پالایشگاه پارسیان |
| غلامحسین نوذری | مرداد 1386 تا شهریور 1388 | بیش از 200 میلیون مترمکعب | فاز 6 تا 8 پارس‌جنوبی- طرح17 حلقه چاه مناطق مرکزی- توسعه تنگ بیجار -توسعه میادین شانول، وراوی و هما | پالایشگاه‌های فاز 6 تا 10 پارس جنوبی- پالایشگاه ایلام- پالایشگاه مسجدسلیمان - فاز 2 پالایشگاه پارسیان |
| سیدمسعود میرکاظمی | شهریور 1388 تا اردیبهشت 1390 | حدود 70 میلیون مترمکعب | راه‌اندازی چاه‌های دریایی فاز 9 و 10 پارس‌جنوبی - طرح افزایش تولید گاز میدان نار | فاز اول شیرین‌سازی گاز پارس جنوبی در پالایشگاه فجرجم و بیدبلند |
| رستم قاسمی | اردیبهشت 1390 تاکنون | حدود 20 میلیون مترمکعب | ان.جی.ال سیری | فاز دوم شیرین‌سازی گاز پارس جنوبی در پالایشگاه فجرجم و بیدبلند - نم زدایی سراجه |
وضعیت تولید گاز در دولت دهم
در دو سال نخست فعالیت دولت دهم و وزارت سیدمسعود میرکاظمی، چاه‌های دریایی فاز 9 و 10 پارس جنوبی به طور کامل تکمیل شد تا با توجه به راه اندازی پالایشگاه‌های ساحلی این دو فاز ظرفیت تولید و استخراج گاز ایران حدود 50 میلیون مترمکعب در بخش بالادستی افزایش یابد.
در این مدت فاز اول طرح شیرین سازی گاز فاز 6 تا 8 پارس جنوبی که مطالعات آن در دولت نهم انجام شده بود به بهره برداری رسید که در مجموع روزانه 20 تا 25 میلیون مترمکعب به ظرفیت پالایش گاز شیرین ایران در پالایشگاه های موجود اضافه کرد.
از دیگر طرح‌های مهم گازی راه اندازی شده در این مدت باید به پروژه تاسیسات تقویت فشار گاز میدان نار اشاره کرد که در مجموع حدود 5 میلیون مترمکعب به تولید گاز کشور افزود و در مجموع میرکاظمی صنعت گاز را با ظرفیت تولید حدود 670 تا 685 میلیون مترمکعب ظرفیت پالایش گاز تحویل آخرین وزیر نفت دولت دهم داد.
افزایش تولید گاز بدون ساخت پالایشگاه
مهمترین سیاست افزایش تولید گاز در دو سال پایانی فعالیت دولت دهم افزایش تولید و پالایش این حامل انرژی بدون ساخت پالایشگاه جدید بود به طوری‌که در مدت دو سال گذشته تاکنون حتی یک طرح افزایش تولید گاز در مدار بهره برداری قرار نگرفته است.
زمستان سال گذشته تولید گاز در مناطق مرکزی ایران حتی با کاهش روبرو بود به طوری که پس از ثبت رکورد 325 میلیون مترمکعب در دولت نهم اما زمستان سال گذشته تنها رکو.ردی حدود 310 میلیون مترمکعب به ثبت رسید.
از سوی دیگر همزمان با تاخیر و راه اندازی فازهای جدید پارس جنوبی، در این مدت تنها فاز دوم شیرین سازی گاز فاز 6 تا 8 پارس جنوبی در پالایشگاه های فجرجم و بیدبلند یک به بهره برداری رسید که در مجموع حدود 10 تا 15 میلیون مترمکعب در روز به ظرفیت پالایش گاز کشور اضافه کرد.
همچنین در این مدت طرح نم زدایی و فرآورش مقدماتی سراجه قم با ظرفیت حدود 10 میلیون مترمکعب و طرح NGL سیری با ظرفیت 5 تا 6 میلیون مترمکعب راه‌اندازی شد با این وجود این طرح‌ها پاسخگوی تقاضاهای روز افزون نیروگاه‌ها، صنایع و تزریق به مخازن نفتی کشور نیست.
* گزارش از محمدعلی زمان خانی