به گزارش خبرنگار مهر، مطابق با تعریف سازمان بهداشت جهانی سلامت روان به معنی صرف نبود اختلالات روانی نیست و با در نظر گرفتن مولفه های بهداشت و رفاه زندگی اجتماعی دامنه بیماران این حوزه تعداد قابل توجهی از افراد جوامع به ویژه جوامع در حال توسعه را شامل می شود.
بطوریکه مطالعات مراجع پزشکی نشان می دهد از هر پنج فرد ایرانی یک نفر فاقد سلامت روان مطابق با تعاریف ذکر شده است.
اما شیوع این گروه از بیماری ها که توانسته در دهه گذشته 14 درصد بیماری های کشور و نزدیک به 20 درصد جمعیت کشور را قربانی خود کند، به قوت خود باقی است.
این معضل زمانی تشدید می شود که آغاز به کار دیرهنگام مطالعات پیمایشی از شیوع این گروه از بیماری ها به صورت منطقه ای و استانی موجب شده آمار دقیق مبتلایان این بیماری در استانهای مختلف و از آن جمله در استان اردبیل مشخص بوده و توسط دستگاههای اجرایی مختلف با ارقام متفاوتی بیان شود.
گسترش بیماری های روانی در مناطق محروم
کارشناس سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی استان اردبیل معتقد است بیماری های روانی از گروه بیماری هایی است که می تواند در کوتاه مدت شیوع قابل توجهی را موجب شود.
به گفته احد عظیمی افسردگی و اضطراب به عنوان شایعترین موارد بیماری های روانی گزارش شده است.
عظیمی استناد گفته های خود را مربوط به مطالعات پیمایشی سلامت روان کشور در سال 1378 عنوان می کند و معتقد است آخرین آمار مستند با نمونه گیری از 35 هزار نفر در این تاریخ اجرایی شده است.
با وجود اینکه تماس هشت هزار و 940 شهروند اردبیلی در سال گذشته با صدای مشاور تنها بخشی از بیماران و یا افراد مرتبط با بیماران روان را شامل می شود به عقیده کارشناسان مهمترین نمود خارجی اختلال افسردگی در بروز خودکشی و نرخ آن در جوامع است.
بطوریکه خودکشی به عنوان یکی از پیچیده ترین مقوله های انسانی مرتبط با حوزه های مختلف زندگی یک فرد از جمله اجتماع، فرهنگ، اقتصاد و حتی خانواده است.
بررسی 19 پرونده خودکشی در اردبیل
در سال گذشته 19 پرونده خودکشی تنها از طریق بهزیستی استان اردبیل مورد بررسی قرار گرفته و با این وجود مدیر کل این مجموعه معتقد است این رقم آمار دقیق خودکشی را عیان نکرده و دستگاههای دیگر از جمله پزشکی قانونی، دادگستری و حتی نیروی انتظامی می توانند نظرات تکمیلی در این حوزه داشته باشند.
در عین حال در سالهای اخیر رواج خودکشی به ویژه در گروههای سنی جوان با ساده ترین شیوه ها از جمله مصرف قرص برنج و سایر داروها از جمله پدیده هایی است که توجه دستگاههای بهداشتی استان نسبت به موضوع سلامت روان را می طلبد.
انتخاب شیوه های جایگزین برای درمان
نگرانی کارشناسان بهداشت محدود به شیوع و بروز بیماری های روان نیست بلکه به عقیده برخی از آنها عدم آگاهی عمومی موجب می شود افراد در بسیاری از مواقع از شیوه های درمان نامتعارف برای مواجه با بیماری روانی استفاده کنند و یا به دلیل ضد فرهنگهای اجتماعی از اقدام به درمان خودداری کنند.
بطوریکه پژوهشهای سلامت روان سال 78 بیانگر این موضوع است که 14.5 درصد افراد مبتلا برای درمان از شیوه های سنتی استفاده کرده و به درمانگران سنتی مراجعه می کنند و نزدیک به 42.5 درصد بیماران نیز در طول دوره درمان تجربه مراجعه به دعانویس را داشته اند.
این موضوع زمانی در استان اردبیل برجستگی ویژه ای پیدا می کند که به عقیده بسیاری از شهروندان پنهان کردن بیماری روانی با هدف آبرو داری است.
بهانه آبرو داری؛ بهانه برای پنهان کردن بیماری روانی
شهروند اردبیلی در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: همواره نگرش منفی نسبت به بیمار روانی در جامعه وجود دارد که موجب می شود این گروه از بیماری ها توسط اطرافیان و خانواده بیمار پنهان بماند.
نسترن حقی اضافه کرد: به عنوان مثال خانواده های اندکی وجود دارند که به افسردگی و استرس به عنوان یک بیماری اندیشیده و نسبت به درمان فرد مبتلا در خانواده اقدام می کنند.
حقی معتقد است علاوه بر این ضد فرهنگ عیان ساختن بیماری روانی به منزله تهدید آبروی اجتماعی فرد موجب می شود در طول سالیان بیماری فرد بدون اینکه قدمی برای درمان بردارد، تشدید شود.
با وجود اینکه 27 مرکز مشاوره حضوری در سطح استان اردبیل دایر است اما به عقیده مشاوران روان شناسی بسیاری از شهروندان با هراس و عدم اطمینان به این مراکز مراجعه می کنند.
ضرورت فرهنگ سازی درمان بیماری های روانی
مشاور روانشناسی معتقد است اقدام به درمان بیماری های روانی نیازمند فرهنگ سازی گسترده است.
فاطمه خلیلی با تاکید به اینکه این موضوع حتی در بیماری هایی که جسم و روان را مبتلا می کند صدق دارد، اضافه کرد: به عنوان مثال اعتیاد از جمله بیماری هایی است که درمان آن بدون مشاوره روانی نمی تواند صدمات روانی فرد را ترمیم کند.
وی معتقد است در صورتی که مراکز مشاوره و مشاوران با برنامه ریزی مدون و با اشرافیت نسبت به بیماری فرد بیمار اقدام به مشاوره کنند، می توانند به عنوان قطب های درمانگر بیماری های روانی و ارتقا سلامت روان فعال سازی شوند.
پایش میدانی استان ها ضرورت ارتقای سلامت روان
خلیلی تاکید کرد: علاوه بر این آمار بیماران روانی، وضعیت ابتلا و نرخ متغییر ابتلا در مناطق مختلف شهری و روستایی می تواند خلاهای برنامه ریزی این حوزه را جبران کند.
به گفته این کارشناس پیشگیری اولیه از خودکشی، کودک آزاری، سلامت زنان، خشونت های خانگی و انگ زدایی از بیماران روانی، ارتقا سلامت روانی – جنسی در جامعه، آموزش مهارتهای زندگی، ارتقا سلامت روان کودکان در محیطهای کار و حمایتهای کلیدی از بیماران روانی از جمله سیاستهای سلامت روان کشور است که اجرایی شدن آن با توجه به اهیمت موضوع ضرورت روز افزون یافته است.
اجرای سند سیاست سلامت روان در اردبیل
ضرورت توجه به سلامت روان جامعه در سالهای اخیر موجب شده است، سند سیاست سلامت روان در سطح ملی تدوین و با بهره گیری از نتایج آماری و شرایط منطقه ای در قالب برنامه های راهبردی استان ها به اجرا درآید.
کارشناس سلامت روان علوم پزشکی استان اردبیل در این خصوص طی گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: اجرای این سند در مرحله حساس سازی دستگاههای اجرایی مرتبط و ابلاغ برنامه های راهبردی است.
عظیمی معتقد است در صورتی که آمار سلامت روان استانها از طریق وزرات بهداشت اعلام شود، دستگاههای استانی می توانند در برنامه ریزی عملیاتی مراجع قابل استنادی به همراه داشته باشند.
وی ابراز امیدواری کرد با اجرایی شدن سیاستهای این سند زمینه کنترل بیماری های روان و ارتقا بهداشت روانی در سطح استان فراهم شود.
در سال گذشته نزدیک به هفت هزار شهروند اردبیلی به دلیل آسیبهای اجتماعی به دستگاههای اجرایی مرتبط مراجعه کرده اند. آماری که در کنار تعداد بیماران پنهان ضرورت اجرایی شدن سیاستهای کلان سلامت روان در استان اردبیل را تشدید می کند.
....................
گزارش: ونوس بهنود