به گزارش خبرنگار مهر، با گذشت حدود سه سال از صدور دستور توقف سوآپ نفت ایران، یکی از چهار شرکت سوآپ کننده نفت کشورهای حاشیه دریای خزر از مسیر ایران به دلیل فسخ یک جانبه قراردادهای سوآپ از شرکت ملی نفت ایران "نیکو" شکایت کرده است.
بر این اساس شرکت کاسپین اویل دولوپمنت که در ایرلند به ثبت رسیده است بایت این فسخ یکجانبه قرارداد سوآپ برای دریافت غرامت نزدیک به 100 هزار دلاری از ایران شکایت کرده است که هم اکنون مراحل داوری درباره این شکایت در یک دادگاه بین المللی در حال انجام است.
از سوی دیگر گفته می‌شود در صورتی که شرکت کاسپین اویل برنده این دادگاه شود، شرکت ملی نفت ایران علاوه بر پرداخت غرامت باید هزینه حق وکالت این شرکت نفت خارجی را هم پرداخت کند.
خبرگزاری مهر برای نخستین بار خرداد ماه 1390 با انتشار گزارشی، اعلام کرده بود: با گذشت نزدیک به 13 سال از آغاز سوآپ نفت کشورهای حاشیه دریای خزر از مسیر ایران به خلیج فارس با عدم تمدید قرارداد 4 شرکت خارجی، حجم سوآپ نفت خام ایران به صفر رسیده است.
از این رو قرارداد سوآپ نفت خام چهار شرکت بین‌المللی سلکت انرژی تریدینگ، دراگون اویل امارات، ویتول سوئیس، کاسپین اویل دولوپمنت ایرلند توسط وزارت نفت فسخ شده است و این شرکتها برای ادامه فعالیت‌های نفتی در دریای خزر مذاکراتی را با روسیه و جمهوری آذربایجان آغاز کرده اند.
افزایش هزینه های سوآپ یکی از مهمترین دلایل در عدم تمدید قرارداد شرکتهای خارجی طرف قرارداد با وزارت نفت عنوان شده است به طوری که منابع غیر رسمی اعلام کرده اند که ایران قصد دارد هزینه معاوضه نفت را با افزایش پنج برابری از 1.1 دلار به 5.5 دلار به ازای هر بشکه افزایش دهد.
عملیات سوآپ نفت از سال 1999 میلادی توسط نیکو انجام می شد و ایران نفت دریافتی در شمال را به پالایشگاه‌های تهران و تبریز ارسال کرده تا مجبور نباشد نفت را از جنوب با طی مسیر یکهزار کیلومتری به پالایشگاه تهران و بعد از طی مسیر 1500 کیلومتر به پالایشگاه تبریز منتقل کند.
سوآپ نه؛ "شو آپ" و خیانت آمیز بود
سیدمسعود میرکاظمی تیر ماه 1390 در حاشیه نشست مشترک با اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه انتقادهایی که درباره متوقف کردن سوآپ نفت در دوران مسئولیت من در وزارت نفت مطرح شده، بی‌اساس و بی‌جا است، گفته بود: طرح سوآپ نفت عین خیانت به سرمایه‌های کشور بود، من نام این طرح را " شو آپ " گذاشته بودم، چون این طرح در واقع خریداری نفت بود و عملا واردات نفت به شمار می‌آمد.
وزیر اسبق نفت با تاکید بر اینکه نفت را با صرف هزینه‌های بالا به داخل کشور می‌آوردند و با کم‌ترین سود می‌فروختند، به طوری‌که برای ۲۰ یا ۳۰ سنت سود، عملا ۸۰ دلار از سرمایه‌های کشور از دست می‌رفت، تصریح کرده بود: من برای نحوه اجرای طرح سوآپ برنامه‌های تازه‌ای داشتم به‌طوری که در این طرح، جایگاه کشور ما جایگاه یک کشور متضرر نباشد و حتی با شرط رعایت مصالح ملی و کسب سود متناسب از اجرای سالم این طرح، دستور سوآپ نفت را تا ۵۰۰ هزار بشکه هم ابلاغ کرده بودم.
قلعه‌بانی: یک میلیون بشکه نفت سوآپ می‌کنیم
همزمان با توقف سوآپ نفت ایران و خالی ماندن ظرفیت 500 هزار بشکه یا سوآپ نفت در پایانه نکا، احمد قلعه‌بانی مدیرعامل شرکت ملی نفت از افزایش یک میلیون بشکه ای سوآپ نفت در آینده خبر داده است.
بر این اساس بخش خصوصی هم از روند مذاکرات با شرکت ملی نفت ایران به منظور انجام عملیات سوآپ نفت کشورهای حاشیه دیرای خزر انتقاد کرده و معتقد است: یکسری مقاومت‌ها در بدنه شرکت ملی نفت ایران نسبت به انجام سوآپ نفت توسط بخش خصوصی وجود دارد.
با این وجود احمد قلعه‌بانی مدیرعامل شرکت ملی نفت اخیرا درباره وجود مقاومت برخی از مدیران نفتی در برابر اجرای دستورات وزیر نفت، گفته است: هیچگونه مقاومتی در برابر اجرای دستورات وزیر نفت انجام نشده است و دلیل عدم موفقیت بخش خصوصی در فروش نفت ایران ناتوانی بخش خصوصی در تامین ضمانت‌نامه، گشایش ال.سی و تامین برخی از ضمانت نامه‌های لازم بوده است.
از سوی دیگر در حالی از آغاز برنامه پنجم توسعه تاکنون به دلیل اعمال سیاست‌های متنوع و متعدد سوآپ نفت ایران دستخوش تغییرات متعددی شده است که ایران با صرف هزینه‌های چندین میلیارد تومانی زیرساخت‌هایی همچون احداث خط لوله انتقال نفت، ساخت تاسیسات تحویل، بارگیری در پایانه نفتی نکا و مخازن ذخیره‌سازی در پایانه نفتی نکا ایجاد کرده است.
در شرایط فعلی ظرفیت سوآپ نفت خام ایران به بیش از 500 هزار بشکه در روز رسیده و این در حالی است که حتی از یک بشکه این ظرفیت برای سوآپ نفت کشورهای حاشیه دریای خزر همچون قزاقستان و ترکمنستان استفاده‌ای نمی شود.
ایران در حد فاصل سال های 88 تا 89 به طور متوسط روزانه بین 50 تا 100 هزار بشکه نفت خام سوآپ کرده است و حتی در این سالها رکورد سوآپ روزانه 126 هزار بشکه نفت خام در روز به ثبت رسیده است.