جایگاه و اهمیت مسجد در کلام معصومین(ع)/ 4 مسجد معروف به بیان امام باقر(ع)

1. پيامبر اکرم(ص): «إِنَّ لِلْمَسَاجِدِ أَوْتَاداً الْمَلَائِكَةُ جُلَسَاؤُهُمْ إِذَا غَابُوا افْتَقَدُوهُمْ وَ إِنْ مَرِضُوا عَادُوهُمْ وَ إِنْ كَانُوا فِى حَاجَةٍ أَعَانُوهُمْ»[2]؛ در مساجد انسان‌هاى ثابت قدمى همچون ميخ وجود دارند که ملائکه با آنان مأنوس و هم­نشين هستند. هنگامى که از مسجد غيب مي­ شوند در پى آنها هستند و هنگامى که بيمار مي­ شوند به عيادت آنها مي­ روند و هر وقت در کارها احتياج به کمک داشته باشند به کمک آنها مي ­شتابند.

2. رسول اکرم(ص): «الْمَسَاجِدُ سُوقٌ مِنْ أَسْوَاقِ الْآخِرَةِ قِرَاهَا الْمَغْفِرَةُ وَ تُحْفَتُهَا الْجَنَّةُ»[3]؛ مساجد، بازارى از بازارهاى آخرت است، پذيرايى آن مغفرت و هديه آن بهشت است.

3. امام علی(ع): «لَيْسَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ صَلَاةٌ إِذَا لَمْ يَشْهَدِ الْمَكْتُوبَةَ فِى الْمَسْجِدِ إِذَا كَانَ فَارِغاً صَحِيحاً»[4]؛ همسايه مسجد اگر مانعى برايش نبوده و سالم باشد و در اين حال براى نماز واجب در مسجد حاضر نشود، نمازش مقبول درگاه الهى نخواهد بود.

4. رسول اکرم(ص): «لا تُزَخْرِفُوا مَسَاجِدَكُمْ كَمَا زَخْرَفْتِ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَى بِيَعَهُمْ»[5]؛ مساجد خود را با طلا زينت نکنيد، هم‌چنان که يهود و نصارى معابد خود را با طلا زينت نمودند.

5. رسول خدا(ص): «لاتَجْعَلُوا الْمَسَاجِدَ طُرُقاً حَتَّى تُصَلُّوا فِيهَا رَكْعَتَيْنِ»[6]؛ مساجد را گذرگاه و محل عبور خود قرار ندهيد، مگر اينکه دو رکعت نماز در آن به جاي آوريد.

6. امام صادق(ع): «مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ لَمْ يُوَقِّرِ الْمَسْجِدَ....»[7]؛ ملعون است، ملعون است کسى که مسجد را تعظيم نکند... .

7.  امام صادق(ع): «إِذَا أَذَّنْتَ فَلا تُخْفِيَنَّ صَوْتَكَ فَإِنَّ اللَّهَ يَأْجُرُكَ مَدَّ صَوْتِكَ فِيهِ»[8]؛ در هنگام اذان گفتن، صدايت را کوتاه نکن، چرا که خداوند به ميزان بلند کردن صدا تو را پاداش مي­دهد.

8. رسول خدا(ص): «... وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا تَأْكُلَهُ الدِّيدَانُ تَحْتَ الْأَرْضِ فَلْيَسْكُنِ الْمَسَاجِدَ...»[9]؛ .... هر کس بخواهد کرم‌ها (جسد) او را در زير زمين نخورند بايستى مساجد را جارو نمايد... .

9. پیامبر اکرم(ص): «مَن کانَتِ المَساجِدُ بَیتَهُ ضَمِنَ اللهُ لَهُ بِالرٌّوحِ وَالرّاحَهِ وَالجَوازِ عَلَی الصِّراطِ»[10]؛ هرکسی که مسجدها خانه ­اش باشد، خداوند آسایش و آرامش و عبور از صراط را برای او ضمانت می‌کند.

10. رسول خدا(ص): «کل جلوس فى المسجد لغو الا ثلاثة: قرائه معمل او ذکر الله او سائل عن علم»[11]؛ هرگونه نشستى در مسجد بيهوده است، مگر اينکه براى سه کار باشد: خواندن قرآن، خدا را ياد کردن، و يا دانش اندوختن.

11.  على(ع): «مَنِ اختَلَفَ اِلَی المَسجِدِ اَصابَ اِحدَی الثَّمانِ؛ اَخاً مُستَفاداً فِی اللهِ، اَو عِلماً مُستَطرَفاً اَو آیَةً مُحکَمَةً اَو یَسمَعُ کَلِمَةً تَدُلُّ عَلی هُدیً،  اَو رَحمَةً مُنتَظَرَةً،  اَو کَلِمَةً تَرُدُّهُ عَن ردی، اَو  یَترُکَ ذَنبا خَشیَةً اَو حَیاءً»[12]؛ کسی که به مسجد رفت وآمد می­ کند، یکی از منافع هشت گانه نصیب او می­ شود: برادری مفید و باارزش در راه خدا، یا علم و دانش نو، یا دلیل و برهان محکم [برای تثبیت عقاید]، یا کلماتی که موجب هدایت شود [می شنود]، یا رحمت مورد انتظاری [شامل حال او می ­شود]، یا مواعظی که او را از فساد و گناه بازدارد، [می­ شنود،] یا به خاطر ترس یا حیا و آبروی خود گناهی را ترک می ­کند.

12. پیامبر اکرم(ص): «من سمع النداء فى المسجد فخرج من غير عله فهو منافق الا ان يريد الرجوع اليه»[13]؛ کسى که در مسجد صداى اذان را بشنود و بدون عذر از مسجد خارج شود (منافق) است، جز اينکه قصد برگشت به مسجد را داشته باشد.

13. رسول خدا(ص): من کان القرآن حديثه، المسجد بيته بنى الله تعالى له بيتا فى الجنه»[14]؛ کسى که کلام و ذکرش تلاوت قرآن باشد و مسجد خانه‌اش، خداوند متعال خانه‌اى را در بهشت برايش مهيا سازد.

14. پیامبر اکرم(ص): «من بنى الله مسجداً يعبد الله فيه من مال حلال بنى الله له بيتاً في الجنه من در و ياقوت»[15]؛ هر کسى که از مال حلال مسجدى را بسازد که خداوند در آن عبادت شود خداى تعالى در بهشت خانه­ اى از در و ياقوت برايش مي­سازند»

15. پیامبر اکرم(ص): «من بنى لله مسجداً لا يريد به رياء و لا سمعة بنى الله له بيتاً فى الجنة»[16]؛ هر کسي براى خدا مسجدى را بسازد و آنرا براى ريا و خودنمايى به کار نبرد خداى تعالى در بهشت خانه­ اي براى او بنا مي­ کند.»

16. رسول اکرم(ص): «اذا نزلت العاهات و الآفات عوفى اهل المسجد»[17]؛ هنگامى که مشکلات و بلاها (براى اهل زمين) نازل مي­ شود اهل مساجد در امانند.»

17. رسول اکرم(ص): «الغدو و الدواج الى المساجد من الجهاد فى سبيل الله»[18]؛ شب و روز به سوي مسجد شتافتن از اقسام جهاد کردن در راه خداست.

 18. پيامبر اکرم(ص): «انّ المومن مجلسه مسجده»[19]؛ همانا مجلس مؤمن مسجد است.

19. پيامبر اکرم(ص) به ابوذر ‌فرمود: «يا اباذر من اجاب داعى الله و احسن عمارة مساجد الله كان ثوابه من الله الجنة فقلت: كيف تعمير مساجد الله؟ قال: لا ترفع الاصوات فيها و لا يخاض فيها بالباطل و لا يشترى فيها و لا يبايع و اترك الغو مادمت فيها فان لم يفعل فلا تلومن يوم القيامة الا نفسك»[20]؛ اى ابوذر! كسى كه دعوت خدا را جواب گويد و در تعمير مساجد خدا نيكو بكوشد پاداشش از جانب خدا بهشت برين است. ابوذر مي‌گويد: گفتم: چگونه تعمير كند مساجد خدا را؟ پيامبر (ص) فرمود: صداها در آن بلند نشده و به امور و مطالب باطله پرداخته نشود و محل خريد و فروش نگردد، و مسائل بيهوده را ترك كن تا وقتى در مسجد هستي، پس اگر اين كارها را انجام ندهى و به توصيه‌هايم عمل نكني، در روز قيامت كه حقيقت آشكار مي‌شود و هر كس جزاى عملش را مي‌بيند، جز خويشتن را نبايد ملامت كني.

20. پيامبر اکرم(ص): «سيأتي على الناس زمان لا يبقى من القرآن لا رسمه و من الاسلام الا اسمه يسمون به و هم ابعد الناس منه، مساجدهم عامرة و هى خراب من الهدي»[21]؛ به زودى زمانى بر مردم خواهد آمد كه از قرآن جز نوشته‌اش و از اسلام جز نامش باقى نمي‌ماند. مردم به اسم مسلمان، ولى دورترين مردم از حقيقت اسلامند. مساجدشان از نظر ساختماني، آباد و از لحاظ هدايت خراب است....

21. رسول خدا(ص): «أَلَا إِنَّ بُيُوتِي فِي الأرْضِ الْمَسَاجِدُ تُضِي ءُ لأهْلِ السَّمَاءِ كَمَا تُضِيءُ النُّجُومُ لأهْلِ الْأَرْضِ أَلا طُوبَى لِمَنْ كَانَتِ الْمَسَاجِدُ بُيُوتَهُ أَلا طُوبَى لِعَبْدٍ تَوَضَّأَ فِي بَيْتِهِ ثُمَّ زَارَنِي فِي بَيْتِي أَلا إِنَّ عَلَى الْمَزُورِ كَرَامَةَ الزَّائِرِ أَلا بَشِّرِ الْمَشَّائِينَ فِي الظُّلُمَاتِ إِلَى الْمَسَاجِدِ بِالنُّورِ السَّاطِع ِيَوْمَ الْقِيَامَةِ»[22]؛ رسول خدا (ص) فرمود: خدای متعال فرمود: آگاه باش که خانه­ هاى من در زمين مساجد هستند و براى اهل آسمان‌ها همچـون ستارگان براى اهل زمين مى ­درخشند؛ آگاه باش، خوشا به حال كسى كه مساجد خانه­ هاى اوست [بيشتر وقت‌ها در مساجد، نمازهايش را مى خواند]؛ آگاه باش، خوشا به حال بنده­ ای كه در خانه­اش وضو بگيرد، سپس مرا در خانه­ ام زيارت كند؛ آگاه باش، بر زيارت شده واجب است كه زائرش را تكريم كند؛ آگاه باش، به كسانى كه در تاريكي­ها به مساجد مى ­روند بشارت بده به نور ساطع در روز قيامت.

22. امام صادق(ع): «عَلَيْكُمْ بِإِتْيَانِ الْمَسَاجِدِ فَإِنَّهَا بُيُوتُ اللَّهِ فِي الْأَرْضِ وَ مَنْ أَتَاهَا مُتَطَهِّراً طَهَّرَهُ اللَّهُ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ كُتِبَ مِنْزُوَّارِهِ فَأَكْثِرُوا فِيهَا مِنَ الصَّلَاةِ وَ الدُّعَاءِ وَ صَلُّوا مِنَ الْمَسَاجِدِ فِي بِقَاعٍ مُخْتَلِفَةٍ فَإِنَّ كُلَّ بُقْعَةٍ تَشْهَدُ لِلْمُصَلِّي عَلَيْهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ»[23]؛ بر شما باد به رفتن به مساجد، به خاطر اين‌كه مساجد خانه­ هاى خداى متعـال در زمين هستند و كسى كه با طهارت به سوى مساجد برود خداى متعال او را از گناهانش پاك مى ­كند و از زوارش نوشته مى ­شود، پس زياد در مساجد نماز و دعا بخوانيد و در مسجدهاى مختلف نماز بخوانيد، چون كه در روز قيامت هر مكانى شهادت براى نمازگزارش مى ­دهد.

23. امام صادق(ع): «اِنَّ فِی التَّوارة مَکتُوباً: اِنَّ بُیُوتی فِی الارض المِساجِدُ فَطُوبی لِمَن تَطَهَّرَ فی بَیتِهِ ثُمَّ زارَنی فی بَیتی وَ حَقُّ عَلَی المَزُورِ اَن یُکرِمَ الزّائِرَ»[24]؛ در تورات نوشته شده است که خداوند می‌فرماید: مسجدها خانه ­های من در زمین هستند. خوشا به حال کسی که خود را در خانه اش تطهير (وضوء) كند و بعد از آن مرا در خانه­ ام زيارت كند و حق زائر این است که میزبان او را محترم شمارد.

24. امام صَّادِقُ(ع): «مَنْ مَشَى إِلَى الْمَسْجِدِ لَمْ يَضَعْ رِجْلَيْهِ عَلَى رَطْبٍ وَ لَا يَابِسٍ إِلاّ يُسَبِّحُ لَهُ إِلَى الأرَضِينَ السَّابِعَةِ»[25]؛ هرکس به طرف مسجد برود، پایش را بر هیچ تر و خشکی نمی‌گذارد، مگر اینکه زمین تا طبقات هفت‌گانه­ اش برای او تسبیح می­ گویند.

25. امام صادق(ع): «إِنَّمَاأُمِرَ بِتَعْظِيمِ الْمَسَاجِدِ لِأَنَّهَا بُيُوتُ اللَّهِ فِي الْأَرْضِ»[26]؛ ابى بصير می­گوید: از امام صادق (ع) علّت تعظيم مساجد را پرسيدم؟ فرمودند: به خاطر اين‌كه مساجد، خانه­ هاى خداى متعال در زمين هستند.

26. امام باقر(ع): «الْمَسَاجِدُ الْأَرْبَعَةُ الْمَسْجِدُ الْحَرَامُ وَ مَسْجِدُ رَسُولِ اللَّهِ (ص) وَ مَسْجِدُ بَيْتِ الْمَقْدِسِ وَ مَسْجِدُ الْكُوفَةِ يَا أَبَا حَمْزَةَ الْفَرِيضَةُ فِيهَا تَعْدِلُ حَجَّةً وَ النَّافِلَةُ تَعْدِلُ عُمْرَةً»[27]؛ مسجدهاى (معروف) چهار تا هستند؛ مسجد‌الحرام (مكه)، مسجد‌النبى صلى الله عليه و آله (مدينه)، مسجد بيت­ المقدس (فلسطين)، مسجد كوفه (عراق)؛ انجام هر يك از نمازهاى واجب روزانه در هريك از آنها، ثواب و اجر حج واجب را دارد و به جا آوردن نماز مستحبى، اجر و ثواب عمره مفرده را دارد.

27. امام عَلِي(ع): «صَلَاةٌ فِي بَيْتِ الْمَقْدِسِ تَعْدِلُ أَلْفَ صَلَاةٍ وَ صَلَاةٌ فِي الْمَسْجِدِ الْأَعْظَمِ مِائَةُصَلَاةٍ وَ صَلَاةٌ فِي مَسْجِدِ الْقَبِيلَةِ خَمْسٌ وَ عِشْرُونَ صَلَاةً وَ صَلَاةٌ فِي مَسْجِدِ السُّوقِ اثْنَتَا عَشْرَةَ صَلَاةً وَ صَلَاةُ الرَّجُلِ فِي بَيْتِهِوَحْدَهُ صَلَاةٌ وَاحِدَةٌ»[28]؛ اميرالمومنين، على(ع) فرمود: نماز در مسجد بيت المقدس معادل هزار نماز؛ در مسجدجامع ( اعظم) صد نماز؛ در مسجد محله و قبيله بيست و پنج نماز؛ در مسجد بازار دوازده نماز؛ نماز شخص ‍ مسلمان در خانه­اش معادل يك نماز، ثواب دارد.

28. امام باقر(ع): «إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ وَ أَنْتَ تُرِيدُ أَنْ تَجْلِسَ فَلَا تَدْخُلْهُ إِلَّا طَاهِراً وَ إِذَا دَخَلْتَ فَاسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ ثُمَّ ادْعُ اللَّهَ وَ اسْأَلْهُ وَ سَمِّ حِينَ تَدْخُلُهُ وَاحْمَدِ اللَّهَ وَ صَلِّ عَلَى النَّبِيِّ (ص)»[29]؛ امام محمد باقر (ع) فرمود: هرگاه خواستى وارد مسجد شوى و آن‌جا بنشينى، طاهر باش و وضو بگير و چون وارد شدى، رو به قبله باش، سپس خدا را بخوان و از او درخواست نما و به هنگام ورود بسم الله بر زبان آور و خدا را ثنا بگو و بر پيامبر (ص) درود بفرست.

29. امام صادق(ع): «إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ فَأَدْخِلْ رِجْلَكَ الْيُمْنَى وَ صَلِّ عَلَى النَّبِيِّ وَ آلِهِ وَ إِذَا خَرَجْتَ فَأَخْرِجْرِجْلَكَ الْيُسْرَى وَ صَلِّ عَلَى النَّبِيِّ وَ آلِهِ»[30]؛ هنگامى كه خواستى وارد مسجد شوى، ابتدا پاى راستت را بگذار و بر پيامبر و آل او، درود بفرست و هنگام خروج ، ابتدا پاى چپ را بيرون بگذار و بر پيامبر و آل او درود بفرست.

30. امام حسن مجتبی(ع): «إِذَا قَامَ إِلَى الصَّلَوةِ لَبِسَ أَجْوَدَ ثِيَابِهِ فَقِيلَ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ لِمَ تَلْبَسُ أَجْوَدَ ثِيَابِكَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَمِيلٌ يُحِبُّ الْجَمَالَ فَأَتَجَمَّلُ لِرَبِّي وَ هُوَ يَقُولُ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ فَأُحِبُّ أَنْ أَلْبَسَ أَجْوَدَ ثِيَابِي»[31]؛ خيثمة بن ابى خثيمة گفت: امام حسن (ع) هنگامى كه به نماز برمی ­خاست، بهترين لباس‌هايش ‍ را می پوشيد. به او گفتند: اى فرزند رسول خدا، چـرا بهترين لباس‌هايت را می پوشى؟ فرمود: خداوند زيباست و زيبايى رادوست دارد و من نيز خود را براى پروردگارم می آرايم، چه خداى تعالى فرمايد: زينت خود را به هنگام عبادت در مسجد برگيريد. بنابراين، دوست دارم كه بهترين لباسم را بپوشم.

31. پيامبر اكرم(ص): «خِصَالٌ سِتٌّ مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَمُوتُ فِي وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ إِلَّا كَانَ ضَامِناً عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ مِنْهَا رَجُلٌ تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ ثُمَّ خَرَجَ إِلَى مَسْجِدِ الصَّلَاةِ فَإِنْ مَاتَ فِى وَجْهِهِ كَانَ ضَامِناً عَلَى اللَّهِ»[32]؛ شش خصلت است كه هر كس درآن حال بميرد، خداوند عزوجل ضمانت نموده كه او را در بهشت داخل كند: يكى از آن موارد، شخصى است كه وضوى خويش را نيكو به جا آورده و به سوى مسجد و محل نماز حركت كند و چون در راه، مرگ وى فرا رسد خداوند بهشت را براى او ضمانت نموده است.

32. رسول خدا(ص): «ان الله تعالي، اذا انزل عاهةً من السماء على اهل الارض صرفت عن عمار المساجد»[33]؛ خداوند وقتى مرضى را از آسمان بر مردم فرود آورد آن را از بانيان مساجد دور بگرداند.

33. پيامبر اسلام (ص): «مَا مِنْ يَوْمٍ إِلَّا وَ مَلَكٌ يُنَادِى فِى الْمَقَابِرِ مَنْ تَغْبِطُونَ فَيَقُولُونَ أَهْلَ الْمَسَاجِدِ يُصَلُّونَ وَ لَا نَقْدِرُ وَ يَصُومُونَ وَ لَا نَقْدِرُ»[34]؛ در هر روز نوشته­اي در قبرستان به مرده­ها خطاب مي­ کند، غبطه چه کسانى را مي­خوريد؟ آنها مي­گويند: غبطه اهل مساجد مي­ خوريم، آنها نماز مي­ خوانند و روزه مي­ گيرند و ما توان انجام آنها را نداريم.

34. امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «اَهلُ المَسجِدِ زُوّارُ وَ حقٌ عَلَی المَزُورِ اَلتُّحفَةُ لِزائِرِهِ»[35]؛ اهل مسجد زائر خدا هستند و بر صاحب خانه است که بر زائرش هدیه‌ای بدهد.

35. پیامبر اکرم(ص): «بشّر المشائین فی ظلم اللیل الی المساجد بالنور التّام یوم القیامه»[36]؛ بشارت باد کسانی را که در تاریکی شب به مساجد می‌روند، در روز قیامت، از نوری درخشنده در پیشاپیش خود برخوردارند.

36. رسول خدا(ص) می فرماید: «إذا شهدت احداكنّ المسجد فلا تمس طيباً»[37]؛ زنان هنگام حضور در مسجد، از بوی خوش استفاده نکنند.

37. پیامبر اکرم(ص): «ما جَلَسَ قَومٌ فی مَسجدِ مِن مَساجِدِ اللهِ تَعالی یَتلُونَ کِتابَ اللهِ [و] یَتَدارَسُونَهُ اِلاّ تَنَزَّلَت عَلَیهِمُ السَّکینَةُ وَ غَشِیَتهُمُ الرَّحمَةُ وَ ذَکَرَهُمُ اللهُ فیمَن عِندَهُ»[38]؛ قومی [با یکدیگر]در مسجدی از مساجد خداوند متعال برای تلاوت و آموختن قرآن ننشینند؛ مگر آنکه آرامش بر ایشان نازل و رحمت الهی شامل حال آنها شود. و خداوند از آنها در میان کسانی که نزد او هستند یاد می‌کند.

38. پیامبر اکرم(ص): «اَلمَساجِدُ سُوقٌ مِن اَسواقِ الآخِرَةِ قِراهَا المَغفِرَةُ وَ تُحفَتُهَا الجَنَّةُ»[39]؛ مساجد بازاری از بازارهای آخرتند. آمرزش [و بخشش] از وسایل پذیرایی آنها و هدیه آنها بهشت است.

39. پیامبر اکرم(ص): «سَبعَةٌ یُظلُّهُمُ فی ظِلِّه یَومَ لاظِلَّ اِلاّ ظِلُّهُ: ... رَجُلٌ قَلبُهُ مُتَعَلَّقٌ بالمَسجدِ اِذا خَرَجَ مِنهُ حَتّی یَعُودَ اِلیهِ»[40]؛ هفت گروه در قیامت مورد توجه خدا قرار می­ گیرند...[که از جمله آنهاست]، شخصی که وقتی از مسجد خارج می­ شود تا زمان برگشت، توجه­اش به مسجد باشد.

40. امام صادق(ع): «لا یَرجِعُ صاحِبُ المَسجِدِ بِاِقَلّ مِن اِحدی ثَلاثِ خِصالٍ: اِمّا دُعاءٌ یَدعُو بِهِ یُدخِلُهُ الله بِهِ الجَنَّهَ وَ اِمّا دُعاءٌ یَدعوا بِهِ فَیصرِفُ اللهُ عَنهُ بِهِ بَلاءَ الدُّنیا...»[41]؛ اهل مسجد به کمتر از یکی از سه ویژگی باز نمی‌گردد: یا دعایی می‌کند که خداوند به برکت آن، او را بهشت می­ برد، یا دعایی می­ کند که به سبب آن بلای دنیا را از او دور می­ کند و یا... .