عرفان قانعی‌فرد، مترجم و پژوهشگر تاریخ معاصر با اعلام این خبر در گفتگو با مهر گفت: كتاب «معمای ايرانی Persian puzzle» به قلم کنت پولاک در سال 2003 در آمریکا به چاپ رسید و مدتی پس از انتشار، با نامه رسمی ناشر و موافقت مولف، برای نخستین بار به فارسی برگردانده شد، اما از سال 1384 تا امروز، دریافت مجوز نشر از اداره کتاب وزارت ارشاد اسلامی تهران به تعویق افتاد.
به گفته مترجم کتاب «معمای ایرانی»، کنت پولاک، تحلیلگر سابق سازمان سیا در ایام ریاست جمهوری بیل کلینتون بوده که در این کتاب، پیشینه نزاع‌های سیاسی و روابط ایران و آمریکا را در سال‌های قبل و بعد از انقلاب مورد بررسی قرار داده است. رگه‌هایی از سنت قدیمی تحلیلگران سیا، مبنی بر پیش‌بینی سقوط نظام ایران بعد از انقلاب در این کتاب هم به چشم می‌خورد؛ به این معنی که پس از انقلاب بعضی تحلیلگران سیاسی به بهانه‌های مختلف چون جنگ و تحریم و گروگانگیری آمریکایی‌ها و... خبر از فروپاشی نظام دادند و البته تفسیرشان، تحلیل و تفسیر درستی نبود؛ پولاک هم از جمله همین افراد است که خواه ناخواه رگه‌هایی هرچند کمرنگ از این گونه تحلیل و تفسیرها را در کتابش می‌توان یافت.
این کتاب، 13 فصل را در بر می‌گیرد. فصل نخست آن با عنوان «از پرسپولیس تا پهلوی» به بررسی تاریخ کهن ایران می‌پردازد و این‌که چرا ایرانیان تا این اندازه به تاریخ کهن خود می‌بالند و به آن افتخار می‌کنند. در فصل دوم به دوره رضا شاه پرداخته می‌شود و «آمریکای زشت»، عنوان سومین فصل کتاب است. در این فصل به آغاز شکل‌گیری روابط میان ایران و آمریکا در اواخر دوران رضا شاه و اوایل دوره محمدرضا پهلوی توجه شده است.
«آخرین شاه ایران» و «انقلاب»، عناوین فصل چهارم و پنجم از کتاب «معمای ایرانی» است. در ششمین فصل از گروگانگیری آمریکایی‌ها در ایران و شکسته شدن غرور آمریکایی‌ها سخن به میان آمده؛ «دوران جنگ» و «میراث امام» عنوان بخش‌های هفت و هشت کتاب است. در فصل نهم با عنوان «دوران جدید» به دوره سازندگی و روزگار بعد از جنگ اشاره شده است.
به گفته عرفان قانعی‌فرد، دهمین فصل از کتاب «معمای ایرانی» با عنوان «در آستانه» به بررسی مسئله تروریسم در دهه 90 و سال‌های ریاست جمهوری بیل کلینتون می‌پردازد؛ پولاک در فصل یازدهم و دوازدهم از علاقه ایران به مجهز شدن به انرژی اتمی سخن گفته و این خواسته ایران را قابل بحث و بررسی عنوان کرده و گفته این مسئله موجب بروز حساسیت‌هایی در برخی از قدرت‌های جهان نسبت به ایران می‌شود، اما در سیزدهمین و آخرین فصل، گفته‌های خود را نقض کرده و ایران را یکی از قدرتمندترین و صاحب نفوذترین کشورهای منطقه دانسته است.
کنت پولاک، تحلیلگر مسائل ایران و آمریکا (سمت راست) و عرفان قانعی‌فرد (مترجم کتاب)
در کتاب «معمای ایرانی» به معاهده عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای NPT هم اشاره شده است. به گفته مترجم کتاب براساس این معاهده، کشورهای عضو از جمله ایران، سال‌ها پیش از انقلاب پذیرفته‌اند که از انرژی هسته‌ای برای ساخت جنگ‌افزار استفاده نکنند؛ جالب این‌که پاکستان، هند و رژیم صهیونیستی عضو این پیمان نیستند؛ کره شمالی هم از آن خارج شده و چین نیز هنوز این پیمان را به رسمیت نشناخته است.
کتاب «معمای ایرانی»، سال 1384 به فارسی ترجمه شده یعنی اواخر دوره اصلاحات. قانعی‌فرد در پاسخ به این‌که چرا آن زمان را برای برگردان کتاب به فارسی انتخاب کرده گفت: آن زمان کتاب تازه منتشر شده بود و فضا هم فراهم بود برای ایجاد گفتگو بین ایران و آمریکا و این کتاب، به هر حال اثر بسیار مهم و ارزشمندی است که نگاه یک غیرایرانی به تاریخ نزاع‌ها و روابط ایران و آمریکا را نشان می‌دهد.
قانعی فرد به ضرورت دانستن نگاه غیرایرانی‌ها اشاره و بیان کرد: ما همواره نگاه ایرانی‌ها را مورد بررسی قرار داده‌ایم و کمتر به واکاوی اندیشه و دیدگاه غیرخودیها یا غیرایرانی‌ها و بررسی نزاع‌های سیاسی بین نسبت به دو کشور پرداخته‌ایم. کتاب «معمای ایرانی»، حاصل سال‌ها تحقیق و مطالعه کنت پولاک در زمینه تاریخ معاصر ایران است و بنا به شغل او به اسناد درجه اول هم دسترسی داشته است.
کنت پولاک، متولد 1966 و دارای مدرک دکتری از دانشگاه ام آی تی MIT بوده و از سال 1988 تا 1995 تحلیلگر مسایل نظامی ایران در سیا بوده؛ او مسئولیت امور خلیج فارس در شورای امنیت ملی آمریکا را برعهده داشته و هم اکنون نیز در مرکز سبان Saban Center for Middle East Policy یکی از مهم‌ترین اتاق فکرهای آمریکا ـ موسسه بروکینگز Brookings ـ مشغول کار است.
قانعی فرد، پیش از این، در همان سال 84 و 85 متن کامل کتاب را به صورت سریالی در بخش‌های متفاوت در روزنامه های اعتماد و کارگزاران و شرق منتشر کرده است و در واشنگتن هم با مولف دیدارها و گفتگوهایی درباره عراق و آمریکا داشته است. ترجمه این کتاب با ویرایش کامل، مانند دیگر آثار مترجم، توسط نشر علم منتشر می‌شود و به بررسی وضعیت تاریخ معاصر ایران و نزاع‌های سیاسی بین دو کشور ایران و آمریکا از نگاه یک آمریکایی می‌پردازد؛ به عبارت دیگر، فصل به فصل این کتاب، سیر تاریخی ایران و نحوه تعامل با آمریکا را تشریح کرده است.