به گزارش خبرنگار مهر، قشم زادگاه تنها ژئوپارک خاورمیانه و جنگل های دریایی حراست. بافت روستاها با آداب و رسومش، باورها و فرهنگ مردم، دسترسی مناسب به دریا، سواحل بی نظیر و ده ها جاذبه دیگر، می تواند قشم را به یکی از مقاصد مهم گردشگری کشور تبدیل کند.
در گفتگوی تفصیلی با مدیر صنایع دستی و گردشگری منطقه آزاد قشم راهکارهای و برنامه ریزی های جذب توریست، جایگاه جزیره قشم در صنعت گردشگری کشور؛ چالش های فراروی گردشگری جزیره در 23 سال گذشته از دیروز تا امروز...، نبود طرح جامع گردشگری، نبود افق ها، نبود ماموریت ها، بررسی چشم اندازه گردشگری در قشم، نبود استراتژی ها مورد گفتگو و بحث قرار گرفت.
حمید امینی، مدرک کارشناسی ارشدش را در رشته جغرافیا و برنامه ریزی توریسم از دانشگاه علوم و تحقیقات تهران گرفت؛ فارغ التحصیل دوره هفتم جهانگردی انجمن همکاری های بین المللی جایکای ژاپن است. به زبان های فرانسه و انگلیسی مسلط است و تجربه اش را در 15 سال خدمت در حوزه گردشگری کشور اندوخته است. امینی پایان نامه فوق لیسانس خود را با موضوع چگونگی توسعه توریسم در مناطق در حال توسعه و کمتر برخوردار و مجاور با مناطق حفاظت شده، دفاع کرد.
امینی تلاش مدیران پیش از خود را علیرغم ناکامی ها، می ستاید، اگرچه معتقد است مدیران پیش از او به دلیل نبود اسناد و طرح های بالادستی و بعضاً بی اعتنایی به طرح ها، بیشتر سلیقه ای عمل کرده اند؛ و این موضوع که قرار بود مناطق آزاد دروازه ورود سرمایه ها شوند حالا اما کالاست که بیش از سرمایه به مناطق آزاد وارد می شود.
و جان کلامش، آن که در قشم روح گردشگر را باید به نوای برخاسته از زخمه های استاد محمد منصور وزیری بر عود نوازش کرد؛ دست استاد محمدرفیع اشعری را صیقل داد و به سوزش برخاسته از جفتی و حنجره هنرمند روشندل هرمزی میهمانش کرد و با آواز محمد و صابر آرام باش، آرامش را روانه جان گردشگر کرد.
به باور مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، جامعه محلی قشم از نجیب ترین، شریف ترین و مهمان نواز ترین مردمان کشورمان هستند، و هم او معتقد است که قشم با مردمان صبورش، نجیب و گرم و صمیمی اش معنا می یابد.
بلکه یکی از موثرترین حوزه مدیریتی جزیره، مدیریت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است، سوالی که در آغاز از امینی می پرسم شاید هیچ مدیری در سازمان نتواند از جایگاه تخصصی آن پاسخ بدهد.
مهر: وضعیت فعلی قشم را در حوزه گردشگری چطور می بینید؟
امینی: سرعت رشد صنعت گردشگری قشم را چشمگیر می دانمT ولی معتقدم سرعت توسعه آن قابل قبول است. همان گونه که می دانید، واژگان کلیدی "رشد" و " توسعه " دارای بار معنایی خاصی هستند؛ ما "رشد" را بالا رفتن و ازدیاد در یک یا دو جنبه خاص می دانیم ولی "توسعه" را رشدی همه جانبه و چند وجهی قلمداد می کنیم. در چند سال گذشته در جزیره قشم شاهد افزایش تعداد گردشگران ورودی و افزایش تاسیسات گردشگری از جمله واحدهای اقامتی، پذیرایی و... بوده ایم؛ ولی به فاکتورهای مهمی از جمله " افزایش ماندگاری" گردشگران در جزیره، انتفاع جامعه محلی از آمد و شد گردشگران، تنوع بخشی به محصولات گردشگری قابل ارائه، افزایش رضایتمندی گردشگران و دست نخوردگی بستری که جریانات گردشگری در آن اتفاق می افتد، کمتر پرداخته شده یا اصلا پرداخته نشده است. به طور خلاصه در حال حاضر ما سرگرم پرداختن به جنبه های کمتر کار شده یا مغفول مانده هستیم ضمن اینکه مواردی همچون تنوع بخشی به بازارها و مبادی سفر به قشم، نزدیک شدن به استانداردهای موجود در تاسیسات گردشگری، کاهش قیمت تمام شده تورهای قشم، افزایش ورودی ها، تربیت منابع انسانی "کارا" و" اثربخش "را نیز دنبال می کنیم.
مهر: نقطه ایده آل گردشگری جزیره کجاست؟
امینی: نقطه ایده آل گردشگری جزیره را می توان" توسعه پایدار گردشگری" در این جزیره دانست. همان گونه که شما می دانید، در توسعه پایدار، ما در جستجوی "به حداقل رساندن" آسیب ها، تهدیدها و تخریب ها و "به حداکثر رساندن" مزایا، منافع و آثار مطلوب گردشگری هستیم. به هر صورت پرداختن به گردشگری مانند هر صنعت دیگری جزیره را دچار آسیب های فرهنگی، اجتماعی، زیست محیطی و حتی اقتصادی می کند و در توسعه پایدار گردشگری در صدد به حداقل رساندن این آسیب ها و حداکثر رساندن مزایای آن هستیم. تمام تلاش ما در این راستا رعایت همه اصول و قواعدی است که تحت عنوان اصول توسعه پایدار گردشگری تهیه و تدوین شده و در همه جا یکسان است.
مهر: شما به عنوان مدیر گردشگری می خواهید جزیره قشم را در این مبحث به چه نقطه ای برسانید؟
امینی: ما در تلاش هستیم تا شرایطی را ایجاد کنیم که جریان گردشگری در جزیره به سهولت و روانی اتفاق بیفتد، اهالی جامعه محلی بیشترین سود را از ورود گردشگران ببرند و کمترین آسیب را ببینند، تخریب محیط زیست، اماکن تاریخی و فرهنگی به حداقل برسد و نهایتا گردشگر با حداکثر رضایت به خانه بازگردد؛ در یک کلام قشم به صورت یک مقصد شناخته شده در حوزه گردشگری پایدار مطرح شود.
مهر: موانع پیش روی شما کدامند؟
امینی: با توجه به اینکه اصولا فرد بدبینی نیستم ترجیح می دهم بیشتر روی نقاط قوت، داشته ها و توانمندی هایمان تاکید کنم تا روی موانع، نداشته ها و نقاط ضعف مان؛ اگر چه معتقدم غفلت از موانع سبب می شود هیچ گاه به سراغ رفع آنها نرویم. از روزی که در این جزیره کار خود را آغاز کردم، هدفم رساندن مباحث گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی قشم به جایگاه واقعی اش بوده و همچنان هست.
نداشتن "طرح جامع گردشگری" و به تبع آن مشخص نبودن" افق ها"، "ماموریت ها"، "چشم اندازها"، "استراتژی ها" و نهایتاً "نقشه راه" و "اکشن پلان"، کمبود نیروی انسانی ماهر و متخصص، نگاه سنتی بخش های مختلف حاکم بر جزیره به گردشگری، بی ثباتی در مدیریت ها به خصوص مدیریت گردشگری از مشکلات این صنعت در جزیره قشم است. بنده بیست و سومین مدیر گردشگری منطقه آزاد هستم یعنی بطور متوسط هر سال یک مدیر؛ این خود آفت بزرگی است.
برخی از افراد، موضوعات اقلیمی و گرمای هوا را پیش می کشند و آن را تهدید یا مانعی برای توسعه گردشگری قشم می دانند در حالی که این موضوع مانعی جدی نیست. گرما جزئی از ذات قشم و از آن انفکاک ناپذیر است و اگر قرار باشد ما گرما را در مناطق حاره ای تجربه نکنیم پس کجا تجربه کنیم؟ اتفاقا از گرما به عنوان یک فرصت باید سود برد نه یک تهدید. شاهد این مدعای بنده همین کشور امارات است. مگر با رسیدن فصل گرما صنعت گردشگری امارات متوقف می شود؟
مهر: موانع شما در بحث نیروی انسانی کدامند؟
امینی: اصولاً جزیره قشم از کمبود نیروی انسانی در همه حوزه ها رنج می برد. در بخش گردشگری این مشکل مضاعف است؛ اولاً این صنعت ماهیتا با انسان سروکار دارد و مخاطب ما انسان های مختلف با روحیات و اخلاقیات متفاوت هستند و جلب رضایت همه آن ها کاری دشوار است. ثانیاً به سبب اقلیم قشم از دیر باز این جزیره به عنوان یک مقصد فصلی معرفی شده و بسیاری از افراد ترجیح می دهند در فصل گرم به اینجا سفر نکنند، در حالی که اکنون به مدد وسایل سرمایشی و خنک کننده، رفت و آمد به همه جا آسان شده است و همان گونه که توضیح دادم خوب است که گردشگران یک جاهایی هم حس بودن در یک منطقه گرم را تجربه و لمس کنند. بر همین اساس بسیاری از متولیان تاسیسات گردشگری با کم شدن مشتری ترجیح می دهند از نیروهای انسانی خود بکاهند تا هزینه های کمتری را متحمل شوند.
در بخش دولتی با توجه به وسعت زیاد جزیره و انبوه گردشگرانی که به قشم سفر می کنند، ما واقعاً با کمبود نیروی انسانی مواجه هستیم و همکاران کوشا و دلسوز اما انگشت شمار ما، در هر سه بخش گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی به اندازه یک استان با چند ده نفر نیرو، فعالیت می کنند و سنگ تمام می گذارند.
مهر: موانع شما در بحث زیر ساخت های گردشگری کدامند؟
امینی: کارشناسان زیرساخت های گردشگری را در دو بخش" ملموس" و "ناملموس" تقسیم بندی می کنند؛ در بخش زیرساخت های ملموس، ما با تاسیسات فیزیکی مانند هتل ها، رستوران ها، جاده های دسترسی، پارکینگ، سرویس بهداشتی، مجتمع های گردشگری و... مواجهیم؛ از این حیث جزیره در حال طی کردن روندخوبی است و پروژه های جدید الافتتاح یا در حال ساخت، نویدبخش آینده ای مطلوب برای قشم هستند.
در بخش زیرساخت های ناملموس، ما با مباحثی همچون امنیت و آموزش سروکار داریم. الحمدلله در قشم مانند سایر نقاط ایران در مورد امنیت گردشگران مشکلی نداریم ولی در بحث آموزش به شدت نیازمند تربیت نیروی انسانی هستیم که طی یکسال و نیم گذشته دوره های متعددی برای آموزش نیروی انسانی شاغل در بخش های مختلف از جمله هتل ها، رستوران ها، تاکسی ها، جامعه محلی و تعاونی های قایقداران برگزار کردیم. هم اکنون که در خدمت شما هستیم، در اولین دوره تربیت مدیر فنی برای تامین این پست مهم و تخصصی در دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی قشم هستیم؛ البته این مهم با حمایت مدیر عامل سازمان و رفع مشکلات قانونی برگزاری این دوره در قشم، میسر و ممکن شد.
مهر: در بحث بودجه و امکانات؟
امینی: در این مبحث با مشکلی مواجه نیستیم و حقیقتاً مدیرعامل سازمان از هیچ کمکی برای پیشبرد پروژه ها و طرح های گردشگری فروگذاری نکرده اند. البته گستره وسیع جزیره و تعداد زیاد روستاهای آن سبب شده بودجه های اختصاص یافته برای تامین زیرساخت ها هیچ گاه تکافوی ایجاد زیرساخت های مناسب در تمامی نقاط جزیره را ندهد.
مهر: در بحث سایت های گردشگری؟
امینی: ما در این زمینه نه تنها مشکل و مانعی نداریم بلکه همه این اماکن در حقیقت سرمایه ها و منابع ما هستند نه موانع. قشم یکی از بکرترین مناطق ایران است و بسیاری از گردشگران اذعان می کنند حتی دیدن مناظری با این شکوه و عظمت را در رویا تصور نمی کردند.
مهر: در بحث اماکن گردشگری؟
امینی: در بخش تاسیسات گردشگری از جمله مراکز اقامتی و سرویس دهندگان به گردشگران کاملاً حق با شماست و مشکلاتی وجود دارد. ریشه این مشکلات که گاهی سبب نارضایتی مشتری از هتل های ما می شود را می توان در دو موضوع دانست؛ اولاً تعداد زیادی از این واحدها از بنیان و اساس به عنوان هتل ساخته نشده اند. در مقطعی از زمان، تقاضای بالای گردشگران به واحدهای اقامتی، مسئولان را بر آن داشت با تغییر کاربری بعضی ساختمان های مسکونی موافقت نمایند و آن ها را به واحد اقامتی تبدیل کنند که این خود سبب شده این واحدها بسیاری از معیارها و ضوابط را در حد قابل قبول نداشته باشند. دلیل دوم تفکر سنتی حاکم بر بسیاری از واحدهای اقامتی و عدم توجه به نیازهای مشتری یا مشتری مداری است.
کشورهای بزرگ و صاحب عنوان در زمینه گردشگری، حتی از مرحله مشتری مداری گذشته و وارد مرحله مشتری محوری شده اند؛ به عنوان مثال شما اگر وارد یکی از اتاق های هتلی در استان گوانجوی چین شوید در کمال تعجب خواهید دید که حتی برای شما جانماز و تسبیح هم گذاشته اند. آیا دولت چین و تشکیلات گردشگری آن کشور از هتل ها خواسته است این کار را بکنند؟ مسلماً خیر، این کار نتیجه شناخت آن ها از مشتری و نیازهای او یا به عبارت بهتر مشتری محور بودن خود هتل ها ست.
مهر: وضعیت گردشگری قشم را در گذشته چگونه ارزیابی می کنید؟
امینی: در گذشته کمتر بر عنصر پایداری تکیه و تاکید شده است. از لحاظ تیپولوژی و گونه شناسی هم یک نوع تغییر در گونه های گردشگران ورودی به قشم و نوع نگرش آن ها به قشم ایجاد شده است. تا چندی پیش، بیشتر ورودی ها به قشم را افرادی تشکیل می دادند که برای خرید ارزان، این جزیره را به عنوان مقصد خود انتخاب می کردند و کمتر وقت خود را به بازدید از دیدنی های قشم اختصاص می دادند. ولی طی یکی دو سال گذشته به دلیل نوسانات نرخ ارز و تاثیر آن بر کالاهای قابل عرضه در بازارهای قشم از تعداد گردشگران خرید کاسته شده است. از سوی دیگر اقدامات مثبتی که برای توسعه توریسم در این جزیره شده از جمله معرفی جاهای کمتر شناخته شده قشم و ایجاد زیرساخت ها و زیربناهای گردشگری در نقاط مختلف جزیره، باعث تغییر نگرش به این مقصد گردشگری و حتی توزیع زمانی و مکانی سفر در قشم شده است.
مهر: در مدت بیست و سه ساله تاسیس منطقه آزاد چطور؟
امینی: طی این مدت کارهای خوب و مثبتی انجام شده ولی هرگز تلاش نشده تا قشم به عنوان یک برند در سطح شهرهای گردشگر مطرح شود و بسته های سفر به قشم توسط دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی شهرهای بزرگ به طور عمده به فروش برسد. به عبارت بهتر گردشگری همواره دغدغه همه عزیزان بوده منتها شدت و ضعف داشته است و همین سبب شده قشم نتواند جایگاه واقعی خود را در میان مقاصد گردشگری کشور بیابد.
مهر: اهداف گردشگری متمرکز بر چه نقاطی از جزیره است؟
امینی: تنوع و گستردگی جزیره سبب شده، سراسر جزیره برای گردشگران جذاب و قابل دیدن باشد. در حقیقت این جزیره به حدی جذابیت پنهان و آشکار دارد که می توان از بین بیست و چند گونه شناخته شده گردشگری، 20 گونه آن را در قشم توسعه و ترویج داد. قشم می تواند پذیرای گردشگران باعلائق ویژه باشد.به عنوان یکی از دوست داران جزیره قشم برایم سخت است که بگویم کدام نقطه از این جزیره زیباتر از نقطه دیگر است. ولی اگر بخواهیم به صورت کارشناسی به موضوع نگاه کنیم، ناچاریم برخی نقاط را به عنوان نقاط داغ انتخاب کنیم.
در دوره قبل دوستان برخی نقاط را به عنوان عجایب هفتگانه انتخاب و معرفی کردند که به حدکافی کارشناسی روی آن و شعارش کار نشد. شهر قشم، تک تک روستاهای جزیره با بافت های زیبا و فولکلور مردم بومی، ژئوسایت های ژئوپارک، سواحل آرام و متنوع، جنگل های دریایی حرا، همه و همه از نظر گردشگری اهمیت وافری دارند. ولی بیشتر این نام ها هم اکنون در حد منابع گردشگری هستند و باید به جاذبه تبدیل شوند.
مهر: چه نوع بسترهای گردشگری در پیش از دوره مدیریت شما در قشم فراهم بوده است؟
امینی: بسیاری از واحدهای اقامتی، دفاتر خدمات مسافرتی و رستوران ها قبلاً ساخته شده اند و هنوز مورد بهره برداری قرار نگرفته اند. در این 23 سال از عمر منطقه آزاد قشم، راه دسترسی به غالب سایت ها و اماکن گردشگری احداث شده و از نظر تعداد واحدهای اقامتی وضعیت به شکل متوسطی بوده است. تاسیسات و زیر ساخت های گردشگری برای یک سال و دو سال ساخته نمی شوند و اگر اصولی و برمبنای ضوابط و استانداردها ساخته شوند تا سال ها دوام و کارایی دارند. اتفاقاً این تاسیسات هرچه قدیمی تر باشند، نام آشناتر و با سابقه تر خواهند بود و به صورت یک برند معتبر جا خواهند افتاد.
مهر: شما چه بسترهایی را در دوره مدیریتی تان ایجاد کرده اید؟
امینی: ما در این یکسال و چندماه کوشیده ایم علاوه بر سوق دادن سرمایه گذاران به سوی ایجاد واحدهای اقامتی و پذیرایی اصولی و مطابق با استانداردهای موجود، بر پرکردن اوقات فراغت ساکنان جزیره و گردشگرانی که هر روزه وارد جزیره می شوند تمرکز کنیم و با تنوع بخشی به واحدهای ارائه دهنده خدمات گردشگری اعم از تفریحات آبی، گشت های دریایی شبانه، رستوران های متنوع، فروشگاه ها و بازارچه های صنایع دستی و... تلاش کردیم وقت مخاطبان را پر کنیم و اشتغال و درآمدزایی را برای جامعه محلی بالا ببریم.
ساماندهی اسکله های تفریحی در اطراف جنگل های حرا در روستاهای سهیلی، طبل و لافت با حمایت و هدایت تعاونی های محلی و ایجاد اسکله های شناور(پانتون) برای پهلو گیری شناورها و سوار و پیاده شدن آسان گردشگران به شناورها از جمله زیرساخت های ایجاد شده در این دوره بوده است. همچنین افتتاح پنج هتل، پنج سفره خانه سنتی، دو رستوران ارائه دهنده غذاهای دریایی ومحلی، دو مجتمع گردشگری، مجتمع تفریحات آبی، سه دفتر خدمات مسافرتی وجهانگردی در این دوره بوده است.
اما به طور کلی تمرکز ما بیشتر بر زیرساخت های ناملموس و معنوی بوده که به نظر می رسد بدون توجه به آن ها سایر زیرساخت ها نه تنها دوامی ندارند بلکه کارایی و اثربخشی مناسب را نخواهند داشت.
مهر: منظورتان از زیرساخت های ناملموس و معنوی کدام بخش زیرساخت هاست؟
امینی: زیرساخت ناملموس یاغیر مادی، به زیرساخت های غیر فیزیکی و لمس نشدنی مربوط می شود. مباحثی مانند آموزش، امنیت، مهمان نوازی و... (در اینجا منظور از معنوی، مذهبی نیست. این عبارت درست مقابل زیر ساخت مادی قرار می گیرد.)
مهر: قبل از تشکیل منطقه آزاد آیا می توان گفت جزیره قشم برخی از این نقاط و اهداف گردشگری را داشته است؟ چه بخش هایی را؟
امینی: تا قبل از تشکیل منطقه آزاد جاذبه ها و پتانسیل های گردشگری قشم به معدنی شبیه بود که هنوز اکتشاف نشده و مورد بهره برداری قرار نگرفته بود. با ایجاد منطقه آزاد جاده های دسترسی به همه جای جزیره گسترش یافتند. فرودگاه ایجاد شد و پروازهای منظم و برنامه ریزی شده برقرار گردید. واحدهای اقامتی مختلفی مورد بهر ه برداری قرار گرفت و آمد و شد به جزیره فزونی یافت. به باور بسیاری از کارشناسان چنانچه در قشم منطقه آزاد ایجاد نمی شد، قشم منطقه ای محروم و کم برخوردار مانند برخی شهرستان های استان هرمزگان می ماند. البته ناگفته نماند، درصد کارهایی که در دوره های مختلف به صورت آزمون و خطا درمنطقه آزاد انجام گرفت کم نبود و جای خالی یک آسیب شناسی کلی و نگاهی به پشت سر در مسیر توسعه این بزرگ ترین جزیره خلیج همیشه فارس همواره حس می شود.
مهر: متاسفانه در قشم، مردم تا یاد جاده می افتند سوء عملکرد منطقه آزاد در ذهنشان تداعی می شود منظور شما از جاده های دسترسی در بحث گردشگری چیست؟
امینی: در مباحث گردشگری، هنگامی که از "جاده دسترسی" صحبت می کنیم، منظورمان همیشه بزرگراه یا جاده آسفالته نیست. شاید بسیاری از جاها به دلیل رعایت اصول پایداری، لازم باشد به جاده شوسه، جیپ رو یا حتی مالرو بسنده کنیم. متاسفانه عادت بدی که بسیاری از ما داریم این است که دوست داریم با خودرو تا پای جاذبه گردشگری برویم و کمی زحمت به خودمان ندهیم هم تحرکی داشته باشیم و قدمی بزنیم و هم با حرکت آهسته و طمانینه، از مناظر اطراف لذت ببریم. همین تصور و تفکر غیر کارشناسی بود که تلاش کرد تا بالاترین نقاط قله دماوند جاده بکشد!!
از منظر کارشناسی اصلا به صلاح نیست که خیلی از جاذبه ها ، پذیرای گردشگر عام باشند وشاهد هجوم انبوه گردشگران در آن نقاط باشیم.
مهر: آیا می توان به موضوع گردشگری در قشم نیز در بحث صنعت گردشگری نگاه کرد؟
امینی: گردشگری همه جا به عنوان یک صنعت مطرح است. این موضوع برای بسیاری هنوز مبهم است. مایلم این مقوله را کمی بیشتر باز کنم؛ ما در هرصنعتی با مفاهیمی چون" محصول"، "مشتری"، "بازار"، "رقابت" ، "عرضه"،" تقاضا" و... سروکار داریم. با این اوصاف گردشگری نیز یک صنعت است. دراین صنعت چیزی که تولید می شود " بسته سفر" یا همان پکیج است که عمده فروش ها آن را تولید و در اختیار خرده فروش ها قرار داده و نهایتاً به مشتری یا همان گردشگر می رسد. در این صنعت محصول را نمی توان انبار کرد. مشتری خود به دنبال خرید محصول می آید، رقابت برای جذب مشتری زیاد است و برای جذب مشتری بیشتر باید بازاریابی و بازارداری کرد. درست است که اکنون بیشتر گردشگران بسته سفر نمی خرند و به صورت شخصی (نه در قالب تور) به این جزیره می آیند ولی درصورت نهادینه شدن سفردر قالب تور، این گونه سفرکردن برای گردشگر ارزان تر و امن تر بوده و سود بیشتری به مقصد «قشم» می رساند. ضمن اینکه در وقت، انرژی و منابع صرفه جویی بیشتری می شود. سفر در قالب تور مانند استفاده از وسایل حمل ونقل همگانی است.
مهر: درآمدزایی سازمان را از این صنعت چطور ارزیابی می کنید؟
امینی: سازمان با هدف درآمدزایی برای خود روی گردشگری تمرکز و سرمایه گذاری نکرده است. اصولاً سیاست دولت تصدی گری نیست. سیاست دولت واگذاری امور به بخش خصوصی است. دولت فقط سیاستگذاری، نظارت و کنترل می کند. سازمان، هدفش تامین بسترهای مناسب، ایجاد زیرساخت ها، جلب و حمایت از سرمایه گذاران و نهایتاً نظارت بر واحدها و بخش های خدمات رسان به گردشگران است. منابع و درآمدهای سازمان از کانال های دیگر است.
مهر: عایدی جامعه محلی قشم چیست؟ جایگاه جامعه محلی در این مبحث کجاست؟
امینی: به باور بنده باید بیشترین سود و انتفاع از توسعه گردشگری به جامعه محلی و سرمایه گذاران این بخش برسد. چرا که بیشترین آسیب را اینان از پیامدهای توسعه می برند. جایگاه جامعه محلی درست در قلب و مرکز هر برنامه توسعه ای بوده و مشارکت همه جانبه جامعه محلی در تمامی مراحل از برنامه ریزی تا اجرا تا بهره برداری لازم و ضروری است. با اینکه جامعه محلی قشم، مردمانی فهیم و آگاهند، ولی بدون جلب مشارکت جامعه محلی در هیچ جا پدیده واندالیسم و تخریب زیرساخت های ایجاد شده، دور از انتظار نیست.
مهر: درحال حاضر جامعه محلی چه نقشی دارند؟
امینی: در حال حاضر، دست کم در برنامه ها و اموری که در حوزه مسئولیت اینجانب است همواره همدوش و همقدم با جامعه محلی حرکت کرده ایم و در هیچ مرحله ای آن ها را از قلم نیانداخته ایم. از بزرگان و معتمدین آن ها مشورت گرفته ایم، ساعت های متمادی در محل زندگی آن ها جلسه داشته ایم و میزان اشتغال و انتفاع آنها را در هر پروژه ای سنجیده و کوشش نمودیم در آن ها این باور را ایجاد کنیم که ما در خدمت آن ها هستیم و آمده ایم تا به آن ها کمک کنیم تا به دست خودشان سرزمین شان آباد شود. در مناطقی حتی مجبور شدیم پا را از عملیات عمران و آبادانی فراتر نهاده، روی روان شناسی و جامعه شناسی آن ها کار کنیم و روحیه خودباوری، اعتماد به نفس، حب زادگاه را در آن ها تقویت کنیم.
من حیث المجموع، به باور اینجانب، در مناطق در حال توسعه و بومی، هر برنامه و تلاشی برای عمران و آبادانی، بدون در نظر گرفتن منافع و مضار، دغدغه ها و نگرانی ها و نظرات جامعه محلی، ابتر بوده و محکوم به شکست است.
لزوم تشویق سرمایه گذاران ایرانی مقیم کشورهای حاشیه خلیج فارس
م هر: تا چه میزان ما می توانیم ادعا کنیم گردشگری قشم به صنعت گردشگری کشورمان رونق داده است؟ آیا می تواند بدهد؟ راهکار چیست ؟
امینی: قشم تنها ژئوپارک خاورمیانه را در خود جای داده است. جنگل های دریایی حرا در قشم از اهمیت بی نظیری برخوردارند. بافت روستاها و آداب و رسوم، باورها و فرهنگ مردم، دسترسی مناسب به دریا، سواحل بی نظیر و ده ها جاذبه درشت و ریز دیگر می تواند قشم را به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری کشور تبدیل کند. قرار بود که مناطق آزاد دروازه ورود سرمایه شوند ولی اکنون بیشتر از سرمایه، کالا وارد آن ها می شود. قشم می تواند بیشترین سرمایه خارجی را جذب کند. همین ایرانیان مقیم کشورهای حوزه خلیج فارس اگر تشویق شوند و راه برای سرمایه گذاری ان ها باز شود، می توانند قشم را آباد کنند.
مهر: راهکار؟
امینی: راهکار، گشودن دروازه ها، ایجاد تسهیلات بیشتر برای سرمایه گذاران و به ورطه کاغذبازی های طولانی اداری نکشاندن آن هاست. دربحث توسعه گردشگری قشم، نباید شرایط و ویژگی های قشم را ازنظر دور داشت. آبادانی و توسعه گردشگری قشم می تواند، توسعه گردشگری ایرانی کوچک را برای ما تداعی کند.
گردشگری و توریسم صنعت پاک هستند
مهر: آیا می توان به این موضوع امیدوار شد که توسعه گردشگری در کشور روزی به جایی برسد که بخشی از درآمد ملی وابسته به این صنعت باشد؟
امینی: نه تنها می توان امیدوار شد بلکه ما ناچار به این امر هستیم. به راستی به جز گردشگری کدام صنعت می تواند با کمترین آلودگی، هزینه و سرمایه گذاری این همه شغل ایجاد کرده و ارز وارد کشور کند؟ حتی اگر تعداد گردشگران خارجی هم معدود باشد، توجه به مناطقی چون قشم و آباد کردن آن ها برای آسان سفر کردن گردشگران داخلی باز هم به صرفه اقتصادی است. شاید عده ای بر اثر نا آگاهی این موضوع را برنتابند و آن را دخلی و خرجی از این جیب به آن جیب بدانند ولی بر اساس نظرات علم اقتصاد، تردد گردشگران داخلی نیز سبب رونق کسب و کار، عدالت، توزیع ثروت و شکوفایی اقتصادی می شود و می توان از طریق "ضریب تکاثری" آن را به خوبی محاسبه کرد.
مهر: چه کشورهایی را در حال حاضر در این زمینه موفق می بینید؟
امینی: کشورهای ترکیه و مالزی در این زمینه الگوهای مثال زدنی هستند. مالزی با اینکه بر روی منابع عظیم نفت نشسته، ولی تمرکز خود را بردرآمدها و ارزهای ناشی از ورود گردشگران قرار داده است. ترکیه افق 2025 را از سال ها قبل نشانه رفته و اکنون به عنوان یکی از پانزده مقصد اول جهان مطرح است.
ترکیه و مالزی الگوهای مناسب گردشگری
مهر: شاخصه های موفقیت این کشورها کدامند؟
امینی: شاخصه های موفقیت آن ها، توجه به بازارهای مهم و عمده توریست فرست ( اروپا، آمریکا وشرق دور)، ایجاد تسهیلات واقعی و لازم برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی، و برندسازی از طریق حضور در همه رویدادهای بزرگ و عمده گردشگری جهان است. در کمتر رویداد بین المللی ورزشی، هنری و فرهنگی است که شما جای خطوط هواپیمایی ترکیش ایر، ایرایشیا و مجموعه های گردشگری آن ها را خالی ببینید.
مهر: الگوی گردشگری قشم کدام شهر کشور و یا کدام شهر در جهان است؟ تا چه اندازه موفق بوده است؟
امینی: باید عرض کنم اصولاً خیلی نمی توان برای توسعه مناطق و شهرهای مختلف نسخه ای واحد پیچید. چرا که هر جا شرایط و ویژگی های خود را دارد. در مورد قشم که ملاحظات، محدودیت ها و شرایط باز هم متفاوت تر است. با این حال به دلایل اقلیمی، اکولوژیکی و فرهنگی شاید بتوان گفت بهترین الگو برای توسعه گردشگری جزیره قشم، الگوی کشورهای جنوب شرق آسیا به ویژه کشورهای مسلمان اندونزی، مالزی و برونئی است. اینکه تا چه اندازه موفق بوده را باید بعد از الگو برداری مورد مداقه قرارداد چون هنوز این الگو برداری صورت نگرفته است. البته شهری در استان اویتای ژاپن به نام بپپو هم می تواند الگوی خوبی باشد چون هم در همجواری یک ژئوپارک بین المللی قرار گرفته و هم شرایط بسیار مشابه جغرافیایی و اقلیمی با قشم دارد.
مهر: گردشگر قشم را چطور تعریف می کنید؟
امینی: گردشگران ورودی به قشم را بیشتر طبقات متوسط و رو به پایین جامعه تشکیل می دهند. ولی قشم استعداد پذیرش گردشگران جوان، گروه های دانشجویی، متخصص و محقق را نیز دارد. قشم بهشت پرنده شناسان، زمین شناسان، زیست شناسان دریا و بسیاری دیگر است ولی به جرات می توان گفت تا کنون کمتر شاهد برگزاری یک تور تخصصی برای این دسته از مخاطبان در قشم بوده ایم.
مهر: گردشگران قشم را می توانید بگویید بیشتر از کدام شهرهای کشورمان هستند؟
امینی: بیشتر از استان های همجوار از جمله کرمان، هرمزگان، فارس و اصفهان هستند. ولی اخیراً تعداد مسافران تهرانی، خراسانی و استان های شمالی هم افزایش یافته است.
مهر: انگیزه های آن ها از ورود به قشم چیست ؟
امینی: انگیزه های آن ها براساس نظر سنجی های ما این گونه عنوان شده است: گذراندن تعطیلات و دیدن دریا و طبیعت بکر قشم، خرید از بازارهای قشم، انتخاب یک مقصد جدید، داشتن خاطرات خوب از سفر قبل به قشم.
مهر: از کشورهای دیگر چطور؟ آیا می توان گفت قشم در جذب گردشگران خارجی موفق بوده است؟
امینی: در سالیان گذشته به سبب راه انداختن تورهای ویزا چنج، تعداد زیادی از اتباع خارجی ساکن در کشورهای عرب حوزه خلیج فارس خصوصاً امارات متحده عربی، برای گذراندن گپ بین تمدید ویزای خود به قشم می آمدند که البته به درستی از این تورها استفاده نشده و هرگز کاری صورت نگرفت تا این "قلک های متحرک" پول های خود را در قشم خرج کنند. ولی از آنجا که قشم ویژگی های منحصر به فرد جغرافیایی، اقلیمی و فرهنگی دارد در بسیاری از منابع و راهنماهای خارجی معرفی شده و بسیاری از گردشگرانی که شهرهای بزرگ اصفهان، تهران و شیراز را می بینند، سری هم به قشم می زنند که قاعدتاً به صورت تک نفره یا دو نفره بوده و در قالب تور به سوی قشم کمتر هدایت شده اند.
مهر: پیشنهاد شما چیست؟ راهکار؟
امینی: پیشنهاد من تقویت ارتباطات با کشورهای همسایه حوزه جنوبی خلیج فارس، افزایش پروازها و آمد و شدها به این کشورها و استفاده از ظرفیت ایرانی ها به ویژه قشمی های مقیم این کشورهاست. از سوی دیگر دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی خود قشم هم باید تلاش کنند حتی المقدور با کارگزاری تورگردانان بزرگ، سهم بیشتری از گردشگران ورودی به کشور را به سمت قشم بکشانند. رسوخ در بازارهای عمده و بین المللی از طریق حضور در رویدادهای گردشگری ازجمله نمایشگاه های معتبر و بزرگ، نیز کارگشاست.
مهر: این موضوع را شما قبول دارید که بیشتر کسانی که در قالب گردشگرقشم تعریف می شوند مسافرانی هستند که به دلیل اشتهار بازارهای ارزان قشم به قصد خرید می آیند؟ اما به اعتقاد خیلی از مسافران، برخی از اجناس قشم چندان ارزان هم نیست، مخصوصاً در ایام نوروز که بسیاری از مسافران گلایه هایی داشته اند، ارزیابی شما چیست؟
امینی: در حال حاضر وضع به سمتی پیش می رود که کمتر مسافران برای خرید ارزان به سوی قشم سرازیرمی شوند و نگاه به قشم در حال عوض شدن است. در مورد تغییرات قیمت ها اوضاع تابعی از وضعیت اقتصاد جهانی و تاثیر آن بر اقتصاد ماست. چنانچه تمایل داشته باشید می توانید پرسش خود را دراین باره با بخش های مرتبط سازمان درمیان بگذارید ولی ذکر این نکته ضروری است که در سراسرسال کمیته بازرگانی ستاد تسهیلات سفرهای قشم، نظارت و کنترل دقیقی بر اجناس و قیمت ها دارد و جلوی هرنوع سودجویی را می گیرد.
مهر: از کیفیت اجناس چه ارزیابی دارید؟خیلی ها معتقدند جنس های بی کیفیت در قشم غوغا می کند و در برخی موارد مواد مصرفی تاریخ گذشته مشاهده شده، آیا ممکن نیست این وضعیت به اعتماد این بخش از گردشگران صدمه ای وارد کند؟
امینی: اگر منظور شما اجناس چینی است باید عرض کنم، امروزه اجناس تولید چین در همه کشورها یافت می شود. حتی بازارهای آمریکا، ژاپن و اروپا هم مملو از اجناس تولید کشور چین است. چرا که نیروی کار ارزان و فراوان، قیمت تمام شده تولید را کاهش می دهد. البته کشورهای توسعه یافته کمتر اجازه می دهند اجناس بی کیفیت و به اصطلاح" بنجل" وارد کشورشان شوند. تلاش دوستان ما در گمرک ایران و گمرک منطقه آزاد نیز چنین است و یقین بدانید اجناس بی کیفیت از مبادی و مجاری رسمی وارد نمی شود. یقیناً کالا و سوغات با کیفیت، با قیمت مناسب و با دوام رضایت مشتری و گردشگر را بالا می برد.
مهر: حالا که فکر می کنیم یکی از اهداف گردشگری بازارهای جزیره است، شما چه انتظاری از کسبه و بازاریان دارید؟ آن ها چه کمکی می توانند در رشد صنعت گردشگری در این بخش از کشورمان داشته باشند؟
امینی: الحمدلله غالب بازاریان و کسبه جزیره با رویی گشاده و در کمال احترام با گردشگران و مشتریان برخورد نموده و تلاش می کنند منصفانه کسب روزی حلال کنند. انتظارم از آن ها همراهی و همگامی در برنامه ها و رویدادهایی است که سازمان در مقاطع مختلف سال برای جذب گردشگر، برپا می کند. آمدن گردشگران در جزیره خوانی گسترده است که هرکسی از ان خوان رزق و روزی خود را خواهد برد. قطعاً همکاری و همدلی آن ها می تواند در توسعه گردشگری جزیره موثر باشد.
مهر: در بحث دیگر، موضوعی که شاید خیلی ها از آن احساس خطر می کنند تخریب آثار باستانی و تاریخی ما در قشم است که می تواند به صنعت گردشگری جزیره ضربه بزند، ارزیابی شما چیست ؟
امینی: اتفاقاً ما در قشم با پدیده خرابکاری و واندالیسم کمتر مواجه شده ایم. دلیلش شعور بالای مردمان این جزیره و اهمیت دادن به گذشته شان است. البته به دلیل شرایط اقلیمی، رطوبت و فرسایش، روند تخریب آثار باستانی به صورت طبیعی در مناطق جنوبی بیشتر از سایر مناطق است. طی سال های اخیر با اطلاع رسانی و آگاهی بخشی مردم، توجه به مواریث کهن فرهنگی فزونی یافته است. ضرب المثلی در فارسی داریم که می گوید "حرمت امامزاده را متولی آن حفظ می کند". چنانچه توسط اهالی محل، هم وطنان و اهالی فرهنگ به وضعیت فرهنگی جزیره و از جمله میراث فرهنگی آن بی توجهی شود نباید انتظارداشته باشیم گردشگران ورودی، در حفظ آن ها کوشا باشند.
لازمه حفظ و پاسداشت تاریخ وفرهنگ منطقه، آشنایی کافی با آن و ترغیب نسل های جدید برای شناخت آن و نهایتاً جاری نمودنش در زندگی امروزمان است. نمی توانیم همیشه در اوهام و خیالات گذشته پر افتخارمان در زمینه تاریخ، تمدن، معماری و فرهنگ غوطه ور باشیم ولی اثری از آن در زندگی امروز خود نبینیم. شاهد آن باشیم که هویت فرهگی جزیره خرد خرد رنگ می بازد ولی به این دل خوش کنیم که سالی یک روز همایشی تحت عنوان خلیج فارس برگزار کنیم. به نظرم در جزیره قشم وهمه جزایر ایرانی موجود در آن، هرروز، روز خلیج فارس است.
مهر: از بحث مشهور میراث فرهنگی قشم یعنی تاراج میراث خلیج فارس بگویید.
امینی: بنده با اغراق و اگراندیسمان در زمینه اهمیت تاریخی هیچ نقطه ای موافق نیستم وآن را افتادن از آن سوی بام می دانم. درست است که برخی از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس سعی در تاریخ سازی، خود بزرگ نمایی و جعل می نمایند ولی حاکمیت و استیلای ایرانیان از سپیده دم تاریخ بر خلیج فارس بر همگان اظهر من الشمس است و این گونه تحرکات نمی تواند چیزی را برای آنان اثبات کند. کما اینکه تا کنون نتوانسته است. به نظرم در این زمینه به جای این که بنشینیم و حرف های درشت بزنیم بهتر است برخیزیم و کارهای خرد انجام دهیم تا از اجتماع آن ها کاری کرده باشیم چرا که از قدیم گفته اند: "کار نیکو کردن از پرکردن است ". باید روحیه خودباوری، حب وطن واعتقاد به فرهنگ و تمدن دیرپای کشورمان را در تمام نسلها به ویژه نسل جوان تقویت کنیم. همان گونه که پیشتر توضیح دادم، پاسداشت وحفظ میراث فرهنگی و اهمیت تاریخی خلیج فارس باید در عمق زندگی مردم رسوخ و نفوذ کند وگرنه با برگزاری همایش های متعدد، سخنرانی و مصاحبه نمی توان کاری جدی از پیش برد. بسط فرهنگ پاسداشت خلیج همیشه فارس وظیفه همگان است نه صرفا نهادها ودستگاه های فرهنگی
مهر: میراث فرهنگی مردم قشم چه نقشی در حوزه گردشگری می تواند ایفا کند؟
امینی: پیشینه وعقبه فرهنگی هرمنطقه و آثار ملموس نظیر بناهای تاریخی، موزه ها و... و ناملموس آن مانند آداب و رسوم، باورها، زبان، اعتقادات و... می تواند یکی از عوامل جذب گردشگر بوده و در افزایش آگاهی و حتی رضایت گردشگر از آن منطقه تاثیر بسزایی داشته باشد.
مهر: تا حالا چطور بوده؟ برنامه های آتی مدیریت تحت امر شما چیست؟
امینی: برنامه های جاری و آتی ما در این حوزه در مباحث مختلف از این قراراست: انجام کاوش و تعیین حریم در محوطه کولغان، انجام آواربرداری و کاوش قلعه پرتغالی ها، اجرای کاوش و گمانه زنی محوطه تاریخی بام قشم و کاوش و گمانه زنی غار تاریخی خربس.
اخیراً در زمینه میراث معنوی، سفارش جمع آوری آواها و نواهای موسیقایی قشم را به یکی از چیره دست ترین اساتید این فن یعنی آقای محمدرضا درویشی سپردیم و به اتمام رسید. همچنین ماه گذشته، کار مطالعه محتوایی موزه مدرسه کمالی قشم را به کمک دانشگاه هنر اصفهان به پایان رسانیدیم. بخش دوران پارینه سنگی را در موزه ژئوپارک راه اندازی نمودیم و با نصب سه عدد مجسمه مومی از انسان های اولیه به اندازه طبیعی، مخاطبان و باز دیدکنندگان را با تاریخ قشم آشناتر نمودیم.
مهر: جشنواره های قشم در راستای چه اهدافی برگزار می کنید؟
امینی: مدیرعامل محترم منطقه آزاد رئیس ستاد جشنواره های قشم بوده و بنده به واسطه مدیریت حوزه گردشگری، دبیری این ستاد را برعهده دارم.این ستاد اعضای دیگری هم دارد که به فراخور وظیفه وحوزه کاری خود انجام وظیفه می کنند. جشنواره های قشم چندهدف عمده را به موازات هم دنبال می کنند: ایجاد انگیزه وفاکتورهای کششی برای سفربه قشم مخصوصاً در فصول کم تردد، معرفی توانمندی ها و جاذبه های فرهنگی و گردشگری قشم، کمک به سرمایه گذاران و فعالان حوزه گردشگری با کشاندن مسافر به داخل جزیره و هزینه کردن در واحدهای گردشگری و...
مهر: خیلی ها معتقدند این جشنواره ها فاقد ویژگی های بومی وسنتی است و آن را شبیه جشنواره هایی می دانند که در شهرهای دیگر کشور برگزار می شود. ارزیابی شما چیست؟
امینی: اتفاقاً برعکس، دست کم در این مدتی که در خدمت مردم عزیز قشم هستم با تمام توان از این موضوع دفاع کردم که جشنواره ای که در قشم برگزار می شود باید هویت و رنگ و بویی از قشم داشته باشد ومخاطبان واقعاً حس کنند که این جشنواره در قشم در حال برگزاری است. به جرات عرض می کنم، افرادی که جشنواره های قشم را در سالیان گذشته به سمت وسویی که شما فرمودید پیش می بردند در خوشبینانه ترین حالت، نسبت به توانمندی ها و ظرفیت های فرهنگی جزیره قشم جاهل بودند. خوشبختانه به یمن حضور فرهیخته ای گرانمایه همچون حجت الاسلام والمسلمین ملانوری در راس هرم فرهنگی جزیره و پشتیبانی بی شائبه مدیرعامل فرهنگ دوست وعلاقمندی چون مهندس حیدری پور، جشنواره های یکسال گذشته اصالت و هویت قشمی و جنوبی را به خوبی به مخاطب القا نموده و رضایت ساکنان جزیره را فراهم کرده است. گروه های هنری از اقصی نقاط جزیره و شهرهای مختلف هرمزگان در جشنواره های این دوره دعوت شدند و بسیاری از نام آوران عرصه موسیقی اصیل ایرانی دراین دوره در قشم برنامه اجرا کردند. اجرای موفقیت آمیز و آبرومند کنسرت استاد بزرگ آواز ایران شهرام ناظری یک اتفاق بی نظیر و رخدادی کم سابقه دراین جزیره بوده است.
پاسخی که بی تعارف بنده به بسیاری از پیشنهاد دهندگان برنامه ها و جشنواره های بی محتوا و خالی از ارزش های فرهنگی جزیره داده ام این بوده که قشم، جای جنگولک بازی نیست واجرای برنامه های بی مایه ومحتوایی که هدفی جز سرگرم کردن ندارند، در بزرگ ترین جزیره خلیج فارس با این سابقه تاریخی و تمدنی و فرهنگ غنی را مایه وهن و کسر شأن می دانم.
اگر قرار باشد گردشگر چهره های تکراری اجراکنندگان موسیقی پاپ را در قشم هم ببیند هیچ جذابیتی برایش وجود ندارد. در قشم روح گردشگر را باید به نوای برخاسته از فرود آمدن زخمه های استادانه محمد منصور وزیری بر عود ساخت؛ دست استاد محمدرفیع اشعری صیقل داد و به سوزش برخاسته از جفتی و حنجره هنرمند روشندل هرمزی میهمانش کرد. باید با اجراهای ناب محمد و صابرآرام باش، آرامش ونوستالژی را روانه جانش کرد و با اصوات ذکرگونه دسته اجراکنندگان ازوا ورزیف بر وجودش شور افکند و از آلام دنیا تسکینش داد تا در لجه دنیای فرودین دست و پا نزند و بال بگشاید به سوی آسمان وارستگی...
باید به مخاطب چیزی افزود و حتی المقدور گوشش را از درد ناشی از گوبش های بی امان موسیقی سینتی سایزر دور نگاه داشت.
مهر: در طول سال معمولاً چند بار جشنواره دارید؟ چه برنامه هایی اجرا می شود؟
امینی: فعلاً برنامه مدونی برای برگزاری جشنواره ها وجود ندارد و بنده در جلسات متعدد فرهنگی ضرورت تدوین تقویم رویدادهای فرهنگی و گردشگری در جزیره را اعلام کرده ام. اتفاقاً در مورد آن تصمیمات خوبی هم گرفته شده و در مرحله تدوین است. جشنواره ها به فراخور زمان و بودجه برگزار می شود ولی چیزی که در برگزاری جشنواره اهمیت دارد کیفیت برگزاری و نه کمیت و تعداد جشنواره های برگزار شده در یک سال است. به جرات عرض می کنم در قشم می توان سیصد و شصت و پنج جشنواره برای سیصد وشصت و پنج روز سال داشت. انجام مسابقات شترسواری، صید ماهی و میگو، معماری بومی، صنایع دستی و... از آن جمله است. همان گونه که عرض کردم سایز و تعداد جشنواره مهم نیست. مهم کیفیت مطلوب وموفقیت آمیز برگزارکردن یک جشنواره است.
مهر: فکر می کنید این اقدام تاچه میزان می تواند در جذب گردشگر مفید باشد؟
امینی: چنانچه جشنواره ای با رعایت همه معیارها و پیش بینی همه جنبه ها برگزار شود، قطعاً بسیاری از گردشگران مشتریان دائم وهر ساله آن خواهند بود. قشم آن قدر بزرگ هست و جذابیت دارد که با یکبار و دوبار دیدن تکراری نشود. مهم برنامه ریزی، هماهنگی و مشارکت همه اقشاری است که گردشگران و مخاطبان جشنواره در خلال برگزاری با آنان در ارتباط هستند.
مهر: آمارهای گردشگری را چطور محاسبه می کنید؟ خیلی ها این آمار را مخصوصاً در سال های گذشته ضد و نقیض می دانند. شما چه نظری دارید؟
امینی: جهت آگاهی جنابعالی وخوانندگان فهیم تان عرض کنم قشم یکی از دقیق ترین آمارهای گردشگری را در کشور احصاء و اعلام می کند. دلیلش امکان کنترل دقیق همه مبادی ورودی اعم از هوایی، دریایی و زمینی از طریق لندینگ کرافت، است. البته همان گونه که جنابعالی هم می دانید براساس جدیدترین تعریف های سازمان جهانی جهانگردی همه ورودی ها به جز افرادی که ساکن جزیره هستند اعم از بومی وغیر بومی، هنگام ورود به جزیره گردشگر محسوب می شوند. در این صورت کارمندی که برای انجام یک کار اداری وارد قشم می شود، راننده کامیونی که روزانه کالا به قشم می آورد، فردی که برای دید و بازدید از بستگان ودوستان خود به قشم می آید، افرادی که از بندر عباس به صورت یک روزه به قشم می آیند و بر می گردند، نیز گردشگر به شمارمی روند چراکه در خلال زمانی که در جزیره طی می کنند، پول خرج می کنند، سوغات می خرند و به نوعی به اقتصاد منطقه کمک می کنند. ولی به طورکاملاً کارشناسی و دقیق معیار مشخص گردشگران ورودی به جزیره فرمول " نفرشب اقامت " است که آمار کاملاً دقیق و مستندی از آن را دراختیار داریم و در فصول مختلف آن را اعلام می کنیم.
به نظر بنده به عنوان یک کارشناس گردشگری، ارائه دهندگان آمارهای ساختگی، یا به قول شما ضد و نقیض در هرجا، بهتر است به جای آب بستن به آمارها و توجه به کمیت، به وضعیت کیفی گردشگری خود پرداخته و درنظر بگیرند که درآنجا، تا چه حد سفر به سهولت و روانی انجام می پذیرد؟ رضایت گردشگران تا چه میزان تامین می شود؟ میزان ماندگاری وهزینه کرد گردشگران چقدر است؟ برای چند نفر اشتغال ایجاد شده؟ چه قدر به جامعه محلی سود رسیده و تا چه میزان از تبعات و پیامدهای منفی توسعه گردشگری بر فرهنگ مردم محلی و محیط زیست آن ها کاسته شده است. به هر صورت مقاصدی چون قشم که از طبیعت و فرهنگی غنی و ارزشمند برخوردارند هیچ دلیلی ندارد که مرتباً بر تعداد گردشگران آن ها افزوده شود. براساس اصل" ظرفیت برد" یا "ظرفیت تحمل "، هرسایت، کانون یا جاذبه گردشگری در یک مقطع زمانی خاص توانایی و ظرفیت پذیرش تعداد محدود و مشخصی از گردشگررا دارد و چنانچه بیش از ظرفیت آن مکان گردشگر پذیرش شود، مسلماً دامنه تخریب بیش از حد انتظار بوده و مضار آن به منافعش می چربد. اصولاً قشم بهتر است مقصد گردشگران با علائق ویژه باشد تا گردشگران انبوه.
مهر: این که بسیاری از گردشگران ناراضی از قشم می روند را شما می پذیرید؟ علت را در چه می بینید(این را پرانتز عرض کنم که منظورم تنها در این دوره مدیریتی شما نیست).
امینی: اجازه بدهید منظور نظر شما را این گونه بیان کنم که "بیشتر گردشگران، قشم را راضی ترک می کنند". این را یافته های نظر سنجی های ما می گوید. البته کاملاً طبیعی است که همیشه عده ای به طور کامل راضی نباشند؛ چراکه اولاً عده ای بدون مطالعه و شناختی از قشم به این جزیره سفرمی کنند و یا با ذهنیت و پیش زمینه ای از جزیره جمع وجور و پرزرق وبرق کیش که سال ها پیش زیرساخت های آن ایجاد شده، به قشم می آیند و توقع شهری پراز جلا ومدرن را دارند در حالی که قشم جزیره ای رو به توسعه و پیشرفت است و وسعت زیاد آن یکی از دلایل تاخیر در توسعه یافتگی آن است. درباره آنچه به واحدهای خدمات رسان تحت نظارت مدیریت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می شود، اطمینان کامل می دهم که جلب رضایت گردشگردر بین این عزیزان در حال نهادینه شدن و درونی شدن است. هدف قریب به اتفاق این واحدها جلب حداکثری رضایت مشتری و ایجاد میل به بازگشت دوباره به جزیره است. با تمام این احوال چنانچه تخلفات و کوتاهی هایی گزارش شود بی درنگ رسیدگی شده وتا جلب رضایت فرد ناراضی و احقاق حقوق حقه اش، پیش می رویم.
مهر: نارضایتی ها بیشتر در چه بخش هایی از حوزه گردشگری احساس می شود؟ راهکار؟
امینی: به هرصورت فقط دیکته نانوشته است که غلط ندارد. فعالان صنعت گردشگری ما درقشم، چون اکثراً به صورت آکادمیک و دانشگاهی تحصیلاتی دررشته های گردشگری، اقتصاد وامثالهم نداشته اند، پس از سال ها مشق وممارست به این نتیجه رسیدند که به نفع خودشان است که کاری کنند که گردشگر راضی به خانه برگردد. جلب رضایت گردشگر و خود کنترلی توسط فعالان صنعت گردشگری باید به صورت یک فرهنگ درآید. درآن صورت دیگر نیازی به اعمال اهرم های سخت کنترلی، غافل گیری، مچ گیری و نظارت های بی حد و حصر نیست. این در فرهنگ ما هم به خوبی ساری وجاری است. ایرانیان اصولاً مردمانی مهمان نوازند. این روحیه و فرهنگ اگر در کسب و کار گردشگری به خوبی وارد شود مشکل نارضایتی تا حدود زیادی مرتفع می شود. بر این اساس است که همه جا در اصول و قوانین گردشگری از هتل تحت عنوان "مهمان خانه " یادشده است. اگر مدیر و کارکنان یک هتل با این تفکر که گردشگر مهمان آن هاست با او روبرو شوند مشکل تاحد زیادی حل می شود. درآن صورت گردشگر هم حس می کند که به مهمانی رفته است، به گرمی از او استقبال می شود، به خوبی پذیرایی می شود و به نحوی پسندیده مورد بدرقه قرار می گیرد. البته اعمال قانون همیشه و همواره برای کنترل افراد سودجو و فرصت طلب لازم است.
مهر: چه خبر خوبی برای مردم دارید؟علی الخصوص جامعه محلی که خواه ناخواه بخشی از زندگی روزمره شان تحت تاثیر بحث گردشگری از روال عادی خارج می شود.
امینی: اصولاً اهل وعده و وعید نیستم و تا زمانی که از محقق شدن حتمی یک موضوع یا پروژه یقین حاصل نکنم، بیانش نمی کنم. به نظرم مردمان نیک قشم اعم از زن و مرد خود بهترین جاذبه گردشگری جزیره محسوب می شوند. دیدن طبیعت بی جان یا جاندار، آثار باستانی و تاریخی و مناظر بکر، بدون توجه به مردمی که در دامان یا جوار آن زندگی می کنند، سبک معیشت، باورها، اعتقادات، فرهنگ و فولکلور خاص خود را دارند، حیات و مماتشان به آن نزدیکی کامل دارد و یا خود در خلق بسیاری از جذابیت های آن دست داشته اند، هیچ لطفی ندارد. قشم با مردمان صبور، نجیب وگرم و صمیمی اش معنا پیدا می کند.
برای آن که پرسش شما را بی پاسخ نگذارم باید به مردم قشم نوید آینده ای روشن و با ثبات در زمینه گردشگری را بدهم چرا که همان گونه که پیشتر گفتم، نگرش مسافران به قشم تغییر یافته و قشم به سوی پذیرش مسافرانی پیش می رود که درقشم بیش از پیش هزینه می کنند، به سهولت در همه نقاط جزیره توزیع می شوند و ازخوان حضور گردشگران همگی بهره خواهند برد. آثار سوء فرهنگی و زیست محیطی به حداقل خواهد رسید و جامعه محلی با اشتیاق بیشتری رسیدن میهمانان را به انتظار خواهند نشست.
مهر: چطور امکان دارد حقوق جامعه محلی را دراین مبحث به رسمیت شناخت؟
امینی: چندسال پیش، سازمان جهانی جهانگردی کدهای اخلاق گردشگری را تعریف کرده و همه اعضا را موظف به رعایت آن نمود. در این کدها بر احترام به باورها، عقاید، محیط زیست، سبک زندگی و فرهنگ جامعه میزبان، تاکید شده است. متاسفانه بعضاً مشاهده می شود تورهایی که از شهرهای بزرگ عازم مناطق بومی از جمله قشم می شوند به درستی حقوق جامعه محلی را رعایت نمی کنند. به محیط زیست آسیب می زنند، زباله های خود را در طبیعت رها می کنند و راهنمای تور نیز یا گردشگران را در یک سایت به حال خود رها می کند یا عوض ارائه توضیحات عالمانه و افزایش روحیه مسئولیت پذیری گردشگران، نقش یک دی جی را به خود می گیرد و تلاش می کند به هرنحو ممکن آنان را سرگرم کرده و لبخند برلبان شان بنشاند. درحالی که وقتی ما به عنوان مثال از یک ژئوسایت ژئوپارک جهانی قشم بازدید می کنیم، باید چیزی بر دانسته های مان افزوده شود، برعمق نگاه تحسین آمیز و ستایشگرمان به خالق بزرگ اضافه شود و به غور وعمق آفرینش فرو رویم وگرنه سیر درآفاق وانفس جزخستگی، هزینه و تخریب چه نتیجه ای در بردارد؟
جامعه محلی قشم از نجیب ترین، شریف ترین و مهمان نواز ترین مردمان کشورمان هستند. آن ها از هوشمندی کم نظیری برخوردارند و برنامه ها و طرح های توسعه جزیره را با دقت دنبال می کنند. هر جا قول و وعده مساعدی به آن ها داده شود بلادرنگ و با علاقمندی پیگیری می کنند و نسبت به توسعه زادگاه خود تعصب ویژه ای دارند. به نظرم حق آن هاست که در تمامی برنامه های توسعه ای و تصمیم گیری ها نظراتشان گرفته و اعمال شود. رعایت این موضوع خود یک کار کارشناسی است. بارها دیده ام که مردم محلی با توجه به دانش بومی و تجربه خود، نظراتی داده اند که بسیار بهتر از نظرات ما بوده است. البته باید کاملاً مراقب باشیم که در جلب مشارکت جامعه محلی در دام شعار و دادن وعده های توخالی نیفتیم چرا که جامعه محلی خود قضاوت کنندگان بی نظیری هستند و سره را از ناسره به خوبی بازمی شناسند.
مهر: چه خبر خوبی می توانید از گردشگری قشم به رشد صنعت گردشگری کشور بدهید؟
امینی: به نظرم قشم یک ایران کوچک است. این دلفین آرام خفته در آب های نیلگون خلیج فارس هرساله میزبان انبوهی از گردشگران عمدتاً داخلی است که بضاعت سفر کردن به نقاط دوردست و هزینه بر را ندارند. عمده این گردشگران را طبقه متوسط و اقشار آسیب پذیر تشکیل می دهند. ایجاد پل خلیج فارس و اتصال زمینی جزیره قشم به سرزمین اصلی تبعات و پیامدهای متعدد عمدتاً مثبتی دارد که در مطالعات پیوست فرهنگی پل به آن پرداخته شده است. قطعاً این اتصال بر میزان گردشگران ورودی به جزیره خواهد افزود و با سهولت بیشتری امکان دسترسی به این مقصد گردشگری میسرخواهد شد. با اتمام ساخت این پل و ده ها زیرساخت و تاسیسات در حال احداث، گردشگرانی که بارها به قشم آمده اند، تصویر بهتری از قشم پیش رو خواهند داشت. فعالیت های دائمی و چهار فصل ستاد تسهیلات سفر در قشم بر سهولت سفر به این منطقه و گره گشایی از تنگناهای محسوس، می افزاید.
مهر: انتظارتان از دولت جدید در بحث گردشگری جزیره چیست؟ چه کارهایی مانده است که دولت جدید باید انجام بدهد؟ و یا چه اقداماتی را باید در بحث گردشگری شروع کند؟
امینی: انتظارم توجه ویژه به بخش گردشگری و ارتقای این بخش است. درمورد تعداد افرادی که با ورود هرگردشگر مشغول به کار می شوند اتفاق نظر وجود ندارد. این عدد هرچه باشد نشان از اهمیت این صنعت و نقش آن در ایجاد اشتغال برای جویندگان کار است. قشم از نظر صنعت، بازرگانی و نفت و انرژی هم غنی است ولی این سه، کمتر با فرهنگ و آحاد مردم سروکار دارند. گردشگری همه مردم محلی را درگیر نموده و از برکات آن، همه سود می برند.
انتظارم تهیه طرح جامع گردشگری و مهم تر از آن اعتنا به این طرح و برنامه و حرکت کردن براساس معیارها و ضوابطی است که طرح جامع مشخص خواهد کرد. قشم می تواند پایلوت توسعه گردشگری در موضوعات و زمینه های مختلف ازجمله اکوتوریسم، ژئوتوریسم، توریسم مبتنی برجامعه محلی، توریسم دریایی و... باشد.
----------------------------------------
گفتگو از ایرج اعتمادی