به گزارش خبرگزاری مهر، دكتر حمید صديقي آخا گفت: به دنبال وقوع سانحه رانندگي برخورد دو دستگاه اتوبوس اسكانيا در اتوبان قم - تهران كه منجر به كشته شدن 44 نفر از هموطنان و مجروح شدن 43 نفر ديگر شد، اداره كل پزشكي قانوني استان قم به منظور شناسايي اجساد ناشي از اين حادثه و صدور جواز دفن براي آنان اقداماتي انجام داد.
وی افزود: حادثه در ساعت 11:30 دقيقه روز دوشنبه 18 شهريور اتفاق افتاد كه مقارن ساعت 2:30 بامداد سه شنبه 19 شهريورماه پزشكي قانوني از وقوع اين حادثه مطلع شد. پس از اطلاع، دو تیم تخصصی برای معاینه اجساد و تعیین علت مرگ و ثبت مشخصات آنها تجهیز و به بهشت معصومه(س) و بیمارستان شهید دکتر بهشتی قم اعزام شدند. در پي اين حادثه، 28 جسد به سردخانه بهشت معصومه(س) و تعداد 15 جسد نیز به سردخانه بیمارستان منتقل شده بود (جمعاً 43 مورد).
مديركل پزشكي قانوني قم ادامه داد: هر چند پزشکی قانونی با تأخیر زیاد پس از وقوع حادثه از موضوع مطلع شد اما بلافاصله پس از اطلاع از وقوع حادثه، هماهنگی لازم با پزشکان و پرسنل مربوط انجام گرفت و دو تیم عملیاتی برای حضور در مراکز یاد شده تجهیز شد كه با تلاش تیم های یاد شده نهایتاً تا ساعت 8:30 صبح، کار معاینه اجساد در این دو محل به پایان رسید. البته حوالی ساعت 17:30 روز سه شنبه جسد یک زن دیگر نیز از صحنه حادثه به بهشت معصومه(س) منتقل شد که چهل و چهارمین جسد مربوط به این حادثه بود و در بررسی‌های بعدی در صحنه کشف شده بود.
دیر اعلام شدن حادثه به پزشک قانونی
وی در پاسخ به این سئوال که علت اطلاع دير هنگام به پزشكي قانوني چه بود و اگر پزشكي قانوني به موقع از وقوع اين حادثه مطلع مي شد رسيدگي به اجساد تا چه حد سریع تر انجام مي‌شد، گفت: همكاران نيروي انتظامي كه در صحنه حوادث حاضر مي شوند موظف هستند مرگ هاي مشكوك را به اطلاع قاضي برسانند و پزشكي قانوني نيز به واسطه قاضي از وقوع حوادث مطلع و به دستور او در صحنه حاضر مي شود، متأسفانه در اين حادثه عوامل نيروي انتظامي قاضی را در جريان قرار ندادند و در نهايت قاضي از طريق دانشگاه علوم پزشكي از حادثه مطلع و پزشكي قانوني را نيز در جريان قرار داد.
صدیقی آخا افزود: قطعاً اگر پزشكي قانوني به موقع از وقوع اين حادثه مطلع مي شد مي توانست در صحنه تصادف حضور يافته و همانجا كار معاينه اوليه اجساد، تهيه عكس و فيلم و ... را انجام دهد. حضور پزشكي قانوني موجب مي شد كه اجساد هر يك از اتوبوس ها به طور جداگانه به سردخانه منتقل شود و همين امر موجب سرعت هر چه بيشتر در رسيدگي به اجساد و تعيين هويت آن ها مي شد.
وی همچنین ادامه داد: به نظر من بايد همكاران ستاد بحران استان ها به طور كامل نسبت به وظايف هر يك از نهادها در حوادث دسته جمعي توجيه باشند و بدانند كه پزشكي قانوني نه فقط پس از انتقال اجساد بلكه بايد از همان ابتدا و در صحنه وقوع حادثه حضور يابد تا رسيدگي به اجساد را بهتر انجام دهد، پس شايسته است كه عوامل نيروي انتظامي به موقع به قاضي خبر دهند تا قاضي هم كارشناسان پزشكي قانوني را مطلع كند.
مديركل پزشكي قانوني قم گفت: در معاینه اجساد فوق الذکر به ثبت مشخصات ظاهری آن ها از قبیل قد و وزن تقریبی و اندازه جثه، جنسیت، نوع موی سر (در صورت وجود) فرمول دندانی (و احیاناً دندان‌های کشیده یا پر شده شخص) و نیز البسه و لوازم همراه آن از قبیل انگشتر، کیف کمری، سگک کمربند و یا محل های جراحی بر روی بدن اقدام شد که براي شناسایی اجساد بسیار حائز اهمیت بوده و جزء اولین فاکتور های لازم برای شناسایی است. ضمناً از کلیه اجساد و نیز مشخصه های موجود در هرکدام به طور جداگانه عکس تهیه شد.
وی همچنين افزود: طی روزهای سه شنبه تا شنبه ـ و پس از اتمام کار معاینه و انتقال اجساد به سردخانه بهشت معصومه(س) ـ اکیپ سیار پزشکی قانونی براي انجام امور کارشناسی در تشخیص هویت افراد و نیز اقدامات لازم برای صدور جواز دفن آن ها در محل بهشت معصومه (س) مستقر شده و همه روزه تا زمان حضور بستگان افراد متوفی (حتی پس از ساعت 19) ارائه خدمات كرده است.
همکاری تيم هاي تخصصي پزشكي قانوني اصفهان و يزد
صدیقی آخا با بیان اینکه تيم هاي تخصصي پزشكي قانوني اصفهان و يزد در رسیدگي به اجساد اين حادثه بسيار به ما كمك كردند، افزود: علاوه بر آن كادر تخصصی اعزامی از مرکز کهریزک هم در روز سه شنبه 19/6/1392 اقدام به نمونه برداری از اجساد حادثه در جهت کشف هویت آن ها از طریق انجام آزمایشات لازم نمودند. اما در مجموع نقش پزشکان و تکنسین های اداره در جهت ارائه اطلاعات لازم به بستگان متوفی برای شناسایی جسد مورد نظر از طریق تطبیق اطلاعات ارائه شده با آثار موجود روی اجساد در طول این چند روز بسیار حائز اهمیت بود.
وی با بیان اینکه پزشكي قانوني در اين حادثه با دادسرا، نيروي انتظامي، سازمان آرامستان ها و دانشگاه علوم پزشكي استان در تعامل بود، گفت: هماهنگی با ستاد بحران استان براي ایجاد وحدت بین دستگاه های مسئول، ارتباط با مراکز درمانی و اخذ لیست به روز رسانی شده مصدومین براي ارائه به بستگان مراجعه کننده به دفتر متوفیات و تهیه آمار صحیح و قابل استناد و ارسال سریع آن به روابط عمومی سازمان از اقدامات این گروه بوده است.
مديركل پزشكي قانوني قم همچنین گفت: در بحث اطلاعات مربوط به شناسایی اجساد کوشش شد که این موارد منحصراً از کانال روابط عمومی پزشکی قانونی به عنوان مرجع رسمی اعلام اطلاعات متوفیات حادثه، در سایت سازمان منتشر و در اختیار رسانه‌ها و حتی ستاد بحران استانداری قم قرار گیرد. ضمن آنکه هماهنگی های لازم با ادارات کل پزشکی قانونی یزد و اصفهان نیز در طول این مدت صورت گرفت تا از طریق این ادارات با ستادهای بحران هر استان نیز ارتباط داشته باشیم.
وی در مورد مهمترين مشكل پزشكي قانوني در رسيدگي به اجساد اين حادثه گفت: با توجه به نوع حادثه که از نظر علمی از مصادیق مرگ دسته جمعی است، ضرورت داشت در اسرع وقت مراتب به قاضی کشیک که متولی مرگ های مشکوک است منعکس شود تا اقدام لازم براي حضور تیم بررسی صحنه جرم با حضور پزشکی قانونی فراهم شود. متأسفانه در پی این حادثه مراتب بعد از حدود سه ساعت در زمانی که بخشی از اجساد به بهشت معصومه(س) منتقل شده بودند به پزشکی قانونی منعکس شد.
صدیقی آخا ادامه داد: از سويي بر اساس ضوابط علمی و قانونی، تشخیص علت مرگ و تعیین هویت اموات بر اساس شاخص های پیکرشناسی و آزمایشات DNA به عهده پزشکی قانونی است. بنابراین براي جلوگیری از موازی کاری پیشنهاد می شود شرح وظایف دستگاه های مختلف در این حوادث مشخص شود. همچنين بهتر بود اجساد هر اتوبوس جداگانه و حتی المقدور به ترتیب ردیف صندلی اتوبوس منتقل می شدند که متأسفانه این امر نیز انجام نگرفت و باعث ایجاد مشکل در تشخیص هویت افراد شد.
جايگاه و نقش پزشكي قانوني در اینگونه حوادث
وی در مورد جايگاه و نقش پزشكي قانوني در اینگونه حوادث گفت: همانگونه که در مراحل مختلف این حادثه تأسف بار شاهد بودیم نقش پزشکی قانونی در مدیریت و نظارت کلی بر نحوه جمع آوری اجساد و انتقال علمی آنها توسط سازمان ها و دستگاه های مسئول، ساماندهی مراحل مختلف علمی و عملی فرایند احراز هویت افراد فوت شده، تعیین علت فوت، توالی فوت و موضوعات قانونی و حقوقی مترتب بر آن، ساماندهی و نگهداری مناسب اجساد تا زمان احراز هویت، صدور جواز دفن و متعاقب آن تحویل جسد به بستگان، ساماندهی و مدیریت معاینه به موقع مصدومین حادثه در ابعاد قانونی و حقوقی جهت پیگیری های بعدی قضایی، اطلاع رسانی مناسب به بستگان افراد فوت شده در حوادث دسته جمعی و ... در طی حوادث و فجایع دسته جمعی بسیار مهم و تاثیرگذار است.
مديركل پزشكي قانوني قم افزود: بدیهی است وجود و دسترسی به حداقل تجهیزات و امکانات لازم جهت رسیدگی علمی و سریع در شرایط بحرانی در حوادث دسته جمعی اجتناب ناپذیر بوده و در صورت عدم دسترسی به این امکانات حداقلی علاوه بر سردرگمی و ناتوانی در حل و فصل سریع و علمی موضوع، نارضایتی و اعتراض شدید بازماندگان را نیز به طور طبیعی به دنبال خواهد داشت. در نهايت اينكه هر چند اقدامات ما بدون نقص نبود اما مسئولان استاني در اين حادثه از پزشكي قانوني به دليل رسيدگي سريع به اجساد و تعيين هويت آنها بسيار قدرداني كردند و از عملكرد ما راضی بودند. البته لازم است در جلساتي عملكرد خود را ارزيابي و نقاط ضعف و قوتمان را شناسايي كنيم.
وی در مورد کمبودهای موجود در رسيدگي به اجساد اين حادثه گفت: در با توجه به عضویت این اداره کل در ستاد بحران استان و پیرو مذاکرات قبلی انجام شده، لزوم تجهیز تیم های عملیاتی این اداره کل برای آمادگی و مقابله با شرایط دشوار نظیر آنچه که پیش آمد به خوبی ملموس بود. پزشكي قانوني به دليل محدوديت هاي بودجه با كمبود تجهيزات در رسيدگي به چنين حوادثي مواجه است که از جمله آن ها می توان به مواردی همچون کیف حاوی تجهیزات مرتبط با حضور پزشکی قانونی در صحنه مرگ های دسته جمعی، حداقل یک خودرو شاسی بلند برای تسهیل امکان حضور سریع تیم در محل حادثه، دوربین عکاسی و فیلمبرداری با کیفیت بالا برای ثبت وقایع صحنه و نیز نمایش مارکرهای احتمالی موجود نظیر زیور آلات، لباس ها یا خالکوبی ...که در شناسایی هویت افراد بسیار با اهمیت هستند، چادری بزرگ جهت استقرار تیم های عملیاتی در شرایط بحرانی، کیت های آزمایشی مورد نیاز برای تشخیص هویت ژنتیکی افراد، موتور برق جهت تأمین روشنایی مورد نیاز چادر های اسکان تیم ها و ... اشاره کرد كه اميدواريم با توجه به اهميت حضور پزشكي قانوني و نقش آن در رسيدگي به اجساد نسبت به تأمين اين تجهيزات اقدام شود.