پوسترهایی که از ترس رژیم پهلوی بدون امضا کار شد/ تصویر مقاومت بر دیوارها

بهزاد شیشه‌گران، هنرمند نقاش و طراح گرافیک در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: من هیچگاه نتوانستم نسبت به اتفاقات اطراف خودم بی‌تفاوت باشم و همیشه درباره موضوعات مختلفی که در اطرافم می‌گذرد، کار می‌کنم.

وی به گذشته طراحی‌های خود برای مراسم و اتفاقات مختلف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی اشاره کرد و گفت: من قبل از انقلاب نیز به ساخت پوسترهای انتقادی اقدام کرده بودم. من به همراه دو برادرم یعنی اسماعیل و کوروش در کارگاهی که داشتیم پیش از انقلاب اقدام به ساخت و طراحی پوسترهای انتقادی می‌کردیم. در آن روزها هر کسی فعالیت خودش را می‌کرد و ما نیز در حوزه کاری خود یعنی هنر و طراحی پوستر به انقلاب کمک می‌کردیم. آن روزها در کارگاه خود می‌نشستیم و به ساخت پوستر می‌پرداختیم.

شیشه‌گران به شرایط آن زمان اشاره کرد و در مورد روش کارشان توضیح داد: در آن زمان اینطور نبود که کسی به کسی سفارش کار بدهد و یا دیدگاهش را دیکته کند. ما به دنبال پذیرش سفارش نیز نبودیم و سفارش ما از درون جامعه نشات می‌گرفت. ما مسائلی را که جامعه با آن درگیر بود تبدیل به پوستر می‌کردیم. خود ما بر اساس تفکراتمان پوستر طراحی و با خرج خودمان آنها را چاپ و منتشر می‌کردیم.

وی در مورد روند کار طراحی و چاپ پوستر در قبل از انقلاب توضیح داد: من و برادرانم کارگاهی کوچک داشتیم که در آن نقاشی کرده و یا کارهای طراحی‌مان را انجام می‌دادیم. هرکس کار خود را می‌کرد و کسی به دیگری کار نداشت. آن دوران کنار هم برای آنچه که آرمان‌هایمان بود کار می‌کردیم.

این طراح و گرافیست خاطرنشان کرد: ما هیچ منبع مالی نداشتیم ولی کار خود را خودمان انجام می‌دادیم و آن را مدیریت هم می‌کردیم. سفارش‌دهنده که نبود پس باید با خرج خودمان برای انقلاب کار می‌کردیم. برخی طرح‌هایمان را سیلک‌اسکرین کرده و آن را بر روی کاعذ کاهی که به نسبت دیگر کاغذها ارزانتر بود، چاپ می‌کردیم. پوسترها که آماده می‌شد آنها را برداشته و با سطلی پر از سریش آنها را به در و دیوار می‌چسباندیم.

شیشه‌گران از بی‌امضا بودن آن آثار خبر داد و گفت: آن پوسترها در موضوعات مختلف از جمله تلاش برای آزادی زندانیان سیاسی، آزادی بیان، آزادی مطبوعات، آزادی جامعه، واقعه 17 شهریور و ... بود ولی به خاطر فضای بسته و خفقانی که وجود داشت آنها را بدون اینکه امضا کنیم، چاپ می‌کردیم.

این هنرمند نقاش به زمان جنگ تحمیلی نیز اشاره کرد و از ساخت پوسترهایی در آن دوران نیز خبر داد و گفت:‌ جنگ تحمیلی نیز موضوعی بود که مسلما نمی‌توانستم از کنار آن به راحتی بگذرم. آن دوران هم به همان روشی که قبل از انقلاب کار می‌کردیم به ساخت پوستر مشغول بودیم.

وی در پاسخ به این که چه شد که برای جنگ نیز کار کردید؟ توضیح داد: من یک دانشجوی گرافیک بودم البته نقاشی نیز می‌کردم. من همواره نگاهی اجتماعی داشته و دارم. یکی از دغدغه‌های اصلی من مسائل پیرامونم است و همواره نیز تلاش کرده‌ام که بی‌طرف باشم ولی حرفم را بزنم. جنگ مساله‌ای ساده نبود که از کنار آن بگذرم.

شیشه‌گران طراحی پوستر برای جنگ را واکنش خود به این واقعه دانست و بیان کرد: کار خاصی در آن دوران از دستم برنمی‌آمد. دیدم که حداقل می‌توانم با رشته کاری خود مثمرثمر باشم به همین خاطر برای جنگ نیز پوستر ساختم.

وی در مورد سوژه‌های پوسترهایش توضیح داد:‌ آن موقع احساس می‌کردم که همه مردم باید در مقابل این تجاوز مسلح باشند و ابزارهای جنگی در دست همگان باشد. این اعتقاد را داشتم که حفظ سرزمینمان، خاکمان و فرهنگمان با استفاده از سلاح میسر است به همین خاطر در پوسترهایم همگان را به مسلح شدن تشویق می‌کردم.

وی سه ویژگی‌ را برای این آثار برشمرد و بیان کرد: کارهای ما سه ویژگی خاص داشت. اول اینکه هیچ سفارش‌دهنده‌ای در کار نبود. دوم اینکه ما مستقل از ارگان‌ها بودیم و عضو هیچ تشکیلاتی نبودیم و در نهایت سومین ویژگی این آثار این است که ما در درون خودمان یعنی در میان سه برادر هم رهبر نداشتیم و هرکس با تفکرات خاص خود کار می‌کرد.

این هنرمند نقاش به چاپ پوسترهای 50 × 70 و 50 ×‌140 و نصب آنها بر روی دیوارهای شهر در زمان جنگ اشاره کرد و در پایان سخنانش گفت: مجبور بودیم که این سایز را انتخاب کنیم تا سوژه‌های ما در ابعاد بزرگ و چشمگیر و به تبع آن تاثیرگذارتر باشد. نمایشگاه‌های ما در و دیوار شهر بودند و هیچ درآمدی از آنها نداشتیم ولی وظیفه خود می‌دانستیم که برای این موضوع کار تولید کنیم.

سه برادر شیشه‌گران در آن دوران کلا 40 پوستر طراحی کردند.