به گزارش خبرنگار مهر، مسکن به‌عنوان پناهگاه و اقامتگاه انسانی، زائیده مهمترین احتیاجات انسان‌ها است و امروز نبود مسکن با کیفیت در نواحی روستایی مشکلات عدیده از جمله مهاجرت و تخلیه روستاها را منجر شده است.
با کیفیت نبودن مسکن روستایی علاوه بر مهاجرت روستائیان موجب بروز مشکلات متعدد اجتماعی، اقتصادی و محیطی هم در نواحی روستایی می‌شود که نیاز است برای کاهش این مهاجرت ها امکانات رفاهی و زیربنایی در روستاها فراهم شود.
همچنین مسکن نامناسب روستائیان را در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله، از یک سو و رانش خاک و لغزش زمین، از سوی دیگر در معرض خطر قرار می‌دهد.
با خالی شدن روستاها و مهاجرت روستائیان به شهر دولت درصدد حل این مشکلات بر آمده که در این راستا بازسازی منازل مسکونی روستایی در دستور کار قرار گرفته است.
طرح بهسازي مسكن روستايي از سال 1374 توسط بنياد مسكن انقلاب اسلامي، با هدف بهبود كيفيت مسكن و بافت روستايي و ارتقاء سطح ايمني، بهداشتي، رفاه و آسايش مسكن روستايي آغاز شد. این طرح توأم با ارايه تسهيلات و زيرساخت‌‌ها، قابليت آن را دارد كه به ايجاد حس تعلق به مكان، حفظ تراكم جمعيت خانوار، مقاوم سازي مسكن و در نتيجه بهسازي زندگي روستايي سر و سامانی پیدا کند.
اگر چه این طرح به مانند سایر طرح‌ها و پروژه‌ها، نقدهایی بر آن وارد است و فراز و نشيب‌ها و مشكلات فراوان اداري و اجرايي دارد اما با شناسايي نقاط ضعف و كمبود سال‌هاي گذشته می‌توان اقدامات موثری را برای معکوس کردن مهاجرت و همچنین کاهش آسیب ها که ناشی از مهاجرتها بوده و عمدتا در حاشیه شهرهای بزرگ شاهد آن هستیم برداشته شود.
در این گزارش روند عملکرد بنیاد مسکن خراسان جنوبی را در اجرای طرح‌های بهسازی مسکن روستایی که گام‌های موفقی را برداشته پیگیر و مشکلات اهالی روستا در روند این طرح جویا شده‌ایم.
7سال اجرای طرح مقاوم سازی واحدهای مسکونی روستائی در خراسان جنوبی
معاون بازسازی مسکن روستایی انقلاب اسلامی خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار مهر، زمان آغاز اجرای طرح بازسازی واحدهای مسکونی روستایی در استان را سال 84 ذکر کرد و اظهارداشت: سهمیه استان برای بازسازی 34 هزار 102 واحد اعلام شده است.
سیدحسن حسینی اضافه کرد: برای بازسازی این واحدهای مسکونی اعتباری بالغ بر 270 میلیارد تومان ابلاغ شده است.
وی با اشاره به اینکه از این تعداد 33 هزار و 223 واحد با بانک ها انعقاد قرارداد داشتند، افزود: از این تعداد 26 هزار و 591 تاکنون موفق به دریافت پایان کار شدند.
حسینی به سهمیه جاری استان در طرح ویژه بازسازی و نوسازی مسکن روستایی اشاره کرد و افزود: این سهمیه پایان سال 91 اعلام شده و امسال نیز در دستور کار بنیاد مسکن استان قرار دارد.
معاون بازسازی مسکن روستایی انقلاب اسلامی خراسان جنوبی با بیان اینکه در حال حاضر سهمیه خراسان جنوبی در این طرح دو هزار و 228 واحد اعلام شده است، افزود: از این تعداد تاکنون دو هزار نفر از متقاضیان به بانکها معرفی شدند.
حسینی با اشاره به اینکه از این تعداد یک هزار و 350 نفر موفق به عقد قرارداد با بانک شدند، عنوان کرد: تاکنون حدود 340 نفر پایان کار دریافت کردند.
وی با اشاره به اینکه طی دو برنامه پنج ساله باید 20 هزار واحد مسکونی در استان بازسازی شود، بیان داشت: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان هم اکنون از برنامه زمان بندی شده جلوتر بوده و تاکنون 26 هزار و 591 واحد تحویل داده است.
وی ادامه داد: در این طرح تسهیلات قرض الحسنه نیز به متقاضیان پرداخت می شود که متقاضیان تا24 ماه فرصت دارند اقساط مورد نظر را دریافت کنند.
4000واحد مسکونی خراسان جنوبی قطع وام شدند
حسینی با اشاره به اینکه افرادی که موفق به آزادسازی اقساط طی 24 ماه نشوند منجر به قطع وام می‌شوند، افزود: همچنین افرادی که ساختمان‌سازی همراه با مشکلات فنی داشته باشند قطع تسهیلات می‌شوند.
به گفته وی به دلیل عدم رعایت مسائل فنی، طولانی شدن مدت ساخت و اتمام دوران مشارکت تا حالا چهار هزار نفر منجر به قطع وام شدند.
معاون بازسازی مسکن روستایی انقلاب اسلامی خراسان جنوبی در پایان یادآور شد: بازسازی واحدهای مسکونی روستایی نیازمند همت و مشارکت مردم در بازسازی است.
روستائیان: توان اقتصادی برای ساخت نداریم
یکی از اهالی روستای چهکند از توابع شهرستان خوسف در گفتگو با مهر با اعلام رضایت نسبی خود از ساخت مسکن نوساز در روستایش گفت: مشکل ما کوچک بودن واحد مسکونی است.
محمد خسروی با بیان اینکه اغلب روستائیان در خانه باغ‌های بزرگ سکونت داشته‌اند، تصریح کرد: شغل اکثر روستائیان کشاورزی و دامداری است و در خانه‌های قبلی خود محل نگهداری دام را داشته اند اما در منازل جدید این امکان فراهم نیست.
وی با بیان اینکه تسهیلات برای ساخت مسکن در روستا بسیار کمتر از شهرها است، ادامه داد: علی رغم اینکه هیچ تفاوتی در مصالح و قیمت آن برای ساخت خانه در شهر و روستا وجود ندارد ما باید هزینه حمل مصالح به روستا را هم بدهیم.
وی با ابراز گلایه از اینکه وام مسکن روستایی 125 میلیون ریال و مسکن شهری 200 میلیون ریال است، عنوان کرد: اقدام مسئولان برای کمک به روستائیان در جهت بازسازی قابل تقدیر است اما این طرح تا زمانی که حمایت همه جانبه مسئولان از روستائیان را نداشته باشد موفق نخواهد بود.
یک دیگر از اهالی روستا با بیان اینکه خوشحال از داشتن خانه نوساز در روستا است، می‌گوید: فرزندانم تا قبل از این هر موقع به دیدار فامیل در شهر می رفتیم حسرت خانه‌های آنها را داشتند اما امروز به خود می بالند که در روستا ما نیز خانه مدرن و نوساز به مانند شهرنشنان داریم.
وی با بیان اینکه برای ساخت خانه اش مجبور به گرفتن چندین وام از بانکها شده است، بیان کرد: به دلیل پائین بودن سطح اقتصادی خانواده‌ها بسیاری از اهالی روستا قادر نیستند خانه‌هایشان را نوسازی کنند.
حسنی گفت: خشکسالی و کم آبی موجب شده تا سطح درآمد خانواده ها پائین بیاید و دیگر توان اجرای نوسازی واحدهای خود را نداشته باشند.
وی؛ یکی دیگر از مشکلات طرح نوسازی در روستاها را ساخت خانه‌های ویلایی زیبا در روستاها توسط شهرنشینان عنوان کرد و افزود: بسیاری از فرزندان و اهالی قدیمی روستا که هم اکنون در شهرها کسب و کار دارند و زندگی می کنند خانه های ویلایی زیبایی را اینجا ساخته اند که فقط روزهای تعطیل و آخر هفته برای گذراندن تعطیلات به روستا می‌آیند.
وی با بیان اینکه در روستا هر فردی می‌تواند اقدام به ساخت خانه برای خودش داشته باشد، تصریح کرد: به نوعی هریک از افراد شهرنشین اجداد آنها زاده یکی از روستاها بوده‌اند و با گرفتن یک نامه که ما اهل این روستا هستیم مجوز دریافت زمین را می گیرند.
حسنی عنوان کرد: باید افراد بومی روستا در اولویت باشند و با حمایت بیشتر و ارائه تسهیلات به میزان شهرها به آنها کمک کرد.
به گفته وی ساخت ویلا توسط شهر نشینان در روستا موجب شده تا باز هم روستانشینان حقیر شمرده شوند و خود را در برابر خانه‌های پر زرق و برقی که این گونه افراد برای تعطیلات آخر هفته خود می سازند کوچک ببینند.
خالی شدن روستا تهدید پیش روی خراسان جنوبی
اگر چه مسئولان محلی اعلام کرده اند که از برنامه زمان بندی خود جلو هستند اما استان خراسان جنوبی با جمعیتی حدود 700 هزار نفر و شناسایی 90 هزار واحد مسکونی روستایی هنوز هزاران راه نرفته را دارد زیرا هم اکنون در بسیاری از روستا شاهد خالی شدن روستاها از جمعیت هستیم که این نه تنها به دلیل مسکن نامناسب بلکه دلایلی از جمله خشکسالی، کمبود منابع آبی و وضعیت پائین اقتصادی خانوار ها هم در آن دخیل بوده‌است.
در آمار به دست آمده از سرشماری سال سال 90 حدود 18 هزار و 61 واحد مسکونی در استان خراسان جنوبی خالی از سکنی بوده است که این رقم در سر شماری سال 85 حدو هشت هزار 896 واحد بوده است این آمار حکایت از روند رو به رشد خالی از سکنه شدن مسکن می دهد که اگر چه مسئولان محلی دلیل آن را اجرای مسکن مهر و افزایش ساخت و سازها اعلام کرده اند اما به جرات می توان گفت خالی شدن روستا ها از جمعیت نیز در در این سیر صعودی موثر بوده است.
جمعیت روستایی خراسان جنوبی رو به کاهش است
مدیرکل دفتر امور روستایی استانداری خراسان جنوبی گفت: به دلیل خشکسالی‌ها و توسعه نامتوازن شاهد کاهش جمعیت روستایی در استان بوده‌ایم.
سید کاظم علوی پیش از این در شورای ثبت احوال استان که در شهریور ماه امسال برگزار شد، گفته بود: این مهاجرتها به دلیل مشکلاتی از جمله خشکسالی و توسعه نامتوازن شهری و روستایی بوده است.
وی با بیان اینکه به توسعه شهری توجه بیشتری شده است، عنوان کرد: در برنامه‌ریزی‌ها به مشکلات شهری بیشتر رسیدگی شده و و مسئولان و رسانه‌ها به مسائل پیرامون شهرها بیشتر پرداخته اند.
علوی با بیان اینکه نمی‌خواهیم از سیاست‌های دولت قبلی انتقاد کنیم، گفت: مسکن مهر از طرح های بزرگ دولت قبل بود که در شهرها اجرا شد.
وی عنوان کرد: گر چه مسکن روستایی در روستاها نیز توسط بنیاد مسکن دنبال شد اما نواقصی داشت که باید مرتفع شود.
علوی ادامه داد: مبلغ تسهیلات ساخت مسکن روستایی بسیار پایین و ساخت آن نیز توسط خود روستائیان باید دنبال می شد که این از مشکلات موفق نبودن این طرح بود.
مدیرکل دفتر امور روستایی استانداری خراسان جنوبی گفت: قیمت تمام شده مسکن روستایی به دلیل حمل مصالح به روستاها بیشتر است و در عین حال توان مالی روستاییان بسیار پایین است.
وی بر برنامه‌ریزی منطقه‌ای و محلی برای توسعه متوازن شهری و روستایی تاکید کرد و گفت: هم اکنون برنامه‌ریزی‌ها ملی است که این امر موجب توسعه نامتوازن در مناطق روستایی شده است.
علوی با اشاره به اینکه هم اکنون در توزیع اعتبارات بین مناطق شهری و روستایی 30 درصد اعتبارات برای روستاها و 70 درصد برای شهرها است، بیان داشت: در کل کشور 25 درصد جمعیت روستایی داریم و برنامه ریزی بر اساس این مبنا بوده است اما در خراسان جنوبی که 43 درصد جمعیت روستایی داریم می‌طلبد حداقل 40 درصد اعتبارات به مناطق روستایی اختصاص یابد.
مدیرکل دفتر امور روستایی استانداری خراسان جنوبی خواستار تخصیص اعتبار بیشتر برای مناطق روستایی استان بر اساس نرخ جمعیت روستایی شد و گفت: توسعه متوازن موجب خواهد شد تا ماندگاری در روستاها افزایش یابد.
مقاوم سازی 55 هزار واحد مسکونی روستایی در خراسان جنوبی
مدیرکل بنیاد مسکن خراسان جنوبی نیز پیش از این در مصاحبه خبری با خبرنگاران با اشاره به اینکه تا کنون 55 هزار واحد روستایی در استان مقاوم سازی شده است، گفته بود: 85 تا 90 هزار واحد مسکونی در خراسان جنوبی وجود دارد.
علی اصغر آسمانی مقدم با اشاره به پرداخت تسهیلات با نرخ سود بانکی پایین به روستاییان برای مقاوم‌سازی گفت: در سال جاری 278 هزار و 500 میلیون ریال تسهیلات برای نوسازی و بهسازی مسکن روستایی در نظر گرفته شده است.
وی رقم این تسهیلات را 120 میلیون ریال اعلام کرد و گفت: این تسهیلات به صورت قرض الحسنه و با دروه باز پرداخت 12 ساله به روستائیان پرداخت می شود.
مدیرکل بنیاد مسکن خراسان جنوبی با اشاره به عدم استقبال روستاییان از این تسهیلات در استان بیان کرد: اکثر روستاییان استان توان باز پرداخت این تسهیلات را ندارند.
با توجه به مصاحبه های انجام شده با روستائیان و اذعان مسئولان محلی در عدم توان باز پرداخت تسهیلات از سوی روستائیان مسائل و مشکلات مربوط به حوزه اقتصاد مهم ترین عامل در موفق نبودن طرح نوسازی است و روستائیان اعتقاد دارند به علت پائین بودن سطح درآمد و کوچک مقیاس بودن واحدها و نبود امکانات زیستی لازم در مقایسه با شهر امید به آینده و احساس عدالت اجتماعی آنها در سطح پائینی قرار دارد.
می‌توان گفت بهسازی مسکن هم نمی‌تواند به تنهایی در وضعیت کنونی تاثیر چندانی بر ابعاد اقتصادی و اجتماعی روستاها داشته باشد و به نظر می‌رسد گسترش اعتبارات در ابعاد دیگر خصوصا اشتغالزایی و کارآفرینی می‌تواند با افزایش درآمد روستاییان کیفیت زندگی را در روستاها بهبود و ماندگاری روستائیان در روستاها را منجر شود.
................................
گزارش: فاطمه زیراچی