به گزارش خبرگزاری مهر، هدف کتاب ارائه یک معرفی گسترده از تئوریهای حقوق اسلامی و بررسی تحولات صورت گرفته در رجوع به منابع فقهی در طول تاریخ است که می توان گفت اتخاذ چنین رهیافتی نوآوری نگارنده را در رابطه با مباحث مرتبط به مطالعات فقهی نشان می دهد.
مقایسه بین احکام و عقاید مکاتب شناخته شده اهل سنت مباحث بخش نخست کتاب را تشکیل می دهد. در این بخش مکاتب حنفی، شافعی و مالکی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. همچنین در این صفحات کتاب «فقه اسلامی» اندیشه، مبانی فکری و آرا و نظریات حقوقدانان آن مکاتب مورد تحلیل واقع گردیده است.
نویسنده در بخش بعدی اثر به مطالعه مکاتب حقوقی اسلام و تحولات پیش آمده در آن مکاتب در طول زمان پرداخته است.
وی همچنین به طور ویژه به بررسی تغییرات رخ نموده در مکاتب گوناگون حقوقی در دوره مدرن و مقایسه آن تحولات با مسائل و مباحث حقوقی مطرح در دوران گذشته پرداخته است.
وی در این بخش در واقع در صدد ارائه یک طرح کلی از توسعه نظام حقوقی اسلام از دوران گذشته به زمان حال حاضر بر آمده است.
بررسی و شناسایی مبانی اساسی دانش حقوق اسلامی موضوعاتی هستند که صفحاتی از این اثر را به خود اختصاص داده است در این میان نویسنده معتقد است که به منظور مطالعه قوانین اسلامی، باید در آغاز به شناخت و درک تعریف اصول فقه اقدام نمود. براساس چنین برداشتی وی به ارائه توضیحاتی در خصوص چیستی و تاریخ اصول فقه و تأثیر آن بر فقه و حقوق اسلامی همت گمارده است.
بررسی منابع فقه و حقوق اسلامی موضوع بخش بعدی اثر است. نویسنده به مطالعه منابع اصلی فقه نزد اهل سنت دست یازیده است. به گفته عمران احسن خان نیازی از دیدگاه حقوقدانان منابع حقوق اسلامی به دسته های مختلف تقسیم شده است.
وی در این مبحث به مطالعه کتاب و سنت به مثابه منابع اصلی و قیاس و اجماع به مثابه منابعی دست دوم پرداخته و به نقش علما و نقش تفسیری آنها در برخی مقاطع تاریخی و مبحث مصلحت به مثابه منابعی روزآمد رأی داده است.
نویسنده همچنین بررسی معنای واژه منبع در قانون اسلامی و اینکه چگونه منابع حقوق اسلامی توسط حقوقدانان مسلمان طبقه بندی شده اند را از نظر دور نداشته است. وی در ادامه به بررسی مفاهیمی همچون استصلاح، استحسان و عرف پرداخته است.
تحلیل و بررسی مفاهیم حقوقی فقه اسلامی مانند شریعت، حکم، تکلیف، امر، فقه، مجتهد، فقیه ، اجتهاد، تقلید و مقلد موضوع بخش دیگری از کتاب است. در ادامه مطاالب این بخش مباحثی همچون قصاص و اعدام در حقوق اسلامی مورد بررسی واقع گردیده است.
تلاش برای درک دلایل تنوع مکاتب فقهی و تعاریف مختلفی که برای اصول فقه ارائه شده است موضوع اصلی مباحث بخش پایانی اثر را تشکیل می دهد. مؤلف در این صفحات به گونه شناسی تنوع قرائتها از فقه اسلامی پرداخته و دست آخر سه دسته فقه اسلامی را مورد شناسایی قرار داده است: این دسته ها شامل ساختار رسمی قوانین اسلامی، دانش حقوق بر پایه منابع حقوق اسلامی و حقوق اسلامی برآمده از روش مجتهد و روش فقیه است.
نکته پایانی که باید مورد توجه قرار گیرد تمرکز نویسنده بر ایفای نقش حقوق اسلامی در دوران معاصر است. به گفته وی روشها و سازوکارهای متععدی جهت همسو و سازگار نمودن حقوق اسلامی با نیازها و مطالبات جهان مدرن وجود دارد؛ روشهایی همچون تفسیر مجدد متون توسط فقیه برای دوران معاصر، کشف علل احکام و کشف دانش از حالت اول به معنای توجه به زمینه و زمانه و متن به صورت همزمان را به مثابه سازوکارهایی مناسب جهت کارآمدی قواعد حقوق اسلامی در دوران مدرن معرفی نموده است.
کتاب همچنین شامل جدولها، نمودارها، بخش واژه نامه و خلاصه نکات اصلی برای تسهیل فرایند یادگیری و نیز حاوی کتاب شناسی دقیق از کتابهایی که در طول کتاب به آنها اشاره شده است، می باشد.