خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: در روزهای اخیر پیامکی میان برخی فعالان حوزه نشر کتاب و نیز خبرنگاران این حوزه رد و بدل شده است؛ با این مضمون: «کتابنامه با مشارکت مالی ناشران و متولیات دولتی حوزه کتاب تهیه می‌شود. برای تبلیغ کتاب‌ها یا انعکاس خبرهایتان با ما تماس بگیرید».
در معرفی برنامه «کتابنامه» در وبسایت آن آمده است: «کتابنامه» برنامه‌ای اختصاصی درباره کتاب و فرهنگ کتابخوانی است که از شنبه ششم مهرماه هر شب روی آنتن شبکه چهارم سیما می‌رود و آخرین رویدادها و فعالیت‌های انجام پذیرفته در حوزه کتاب را معرفی و بررسی می‌کند. برخی از بخش‌های در نظر گرفته شده برای این برنامه عبارت است از: خبرهای فرهنگی و اقتصادی کتاب، معرفی کتاب‌هایی در حوزه علوم انسانی و تجربی، تماس با دست‌‌اندرکاران تولید کتاب، گزارش تصویری مرتبط با کتاب (رونمایی، نقد، تصمیم‌سازی، معرفی انتشارات و ...). همچنین آخرین خبرها و گزارش فعالیت ناشران و نهادها به صورت زیرنویس درج می‌شود و مسابقه‌ای نیز برای بینندگان ترتیب داده شده است. علاقه‌مندان می‌توانند در ساعات 18:15 و 13:00 کتابنامه را از شبکه چهارم تماشا کنند.
این موضوع بهانه‌ای شد تا با شماره‌ای که زیر این پیامک آمده بود، تماس بگیریم و درباره چند و چون این معرفی کتاب از او جویا شویم. علیرضا حائری، تهیه کننده برنامه «کتابنامه» و فرستنده پیامک مذکور، در این باره توضیحات جالب و قابل تاملی به خبرنگار مهر داده است که بدون هیچ توضیح و مقدمه دیگری باید آن را بخوانید.
* آقای حائری! پیامکی به دست من رسیده است، مربوط به معرفی و تبلیغ کتاب در برنامه «کتابنامه» شبکه چهار. در مورد شرایط این معرفی کتاب توضیح می‌دهید؟
صدا و سیما گفته است ما هر روز ده دقیقه با دو بار تکرار از زمان آنتن شبکه چهار را در اختیار کتابنامه می‌گذاریم و امیدواریم که به تدریج هزینه تولید برنامه را متولیان کتاب اعم از ناشرها و نویسنده‌ها و متولیان کتاب به شبکه چهار پرداخت کنند و من هم این را قبول کرده‌ام.
* این دقیقاً یعنی چه؟
یعنی اینکه هر کسی که می‌خواهد کتابش معرفی و تبلیغ شود، حداقل 250 هزار تومان و حداکثر یک میلیون و 500 هزار تومان، بسته به نوع و ارزش و اهمیت کتاب پرداخت می‌کند. همانطور که گفتم این بستگی به نوع کتاب دارد، اینکه آموزشی باشد یا کتاب بازاری باشد، اینها تاثیر می‌گذارد و قیمت‌ها را می‌برد بالا. در واقع کسی که متقاضی تبلیغ کتابش است، حداقل 250 هزار تومان می‌دهد و ما این کتاب را در برنامه «کتابنامه» شبکه چهار که ساعت 6:15 دقیقه هر شب پخش می‌شود و البته دو بار هم در روز بعد تکرار می‌شود، به مدت90 ثانیه به اضافه 30 ثانیه مصاحبه تلفنی یا حضوری با پدیدآورنده اعم از نویسنده، مترجم و یا حتی ناشر، تبلیغ می‌کنیم.
* این رقم بر چه اساسی تعیین شده است؟ قیمت یک کتاب مگر چقدر هست که پدیدآورنده آن باید 250 هزار تومان بدهد تا 90 ثانیه یا 120 ثانیه در تلویزیون معرفی شود؟
من حرف شما را رد نمی‌کنم، اما توضیح می‌دهم که این قیمت بر چه اساسی تعیین شده است؛ ما در این برنامه 10 دقیقه‌ای نهایتاً چیزی حدود 3 عنوان کتاب می‌توانیم معرفی کنیم؛ چون خبر و وله هم دارد. در واقع این هزینه به این شکل تعیین شده که هزینه تولید برنامه تامین شود. حالا حرف شما این است که 250 هزار تومان برای معرفی یک کتاب زیاد است. شما نگاه کنید یک کتاب 60، 70 صفحه‌ای تا 100 صفحه‌ای را که در 2000 نسخه می‌خواهید چاپ کنید، چیزی حدود 2 میلیون تومان هزینه‌اش است، البته کتاب‌هایی هم بوده که 50 میلیون تومان هزینه تولیدش شده است. انتشاراتی‌هایی هستند که مثلاً یکی از آنها به ما گفته است ما 15 عنوان کتاب به شما می‌دهیم و شما به تدریج اینها را تا پایان سال معرفی کنید، ولی برای هر کدام 200 هزار تومان از ما بگیرید. ما هم قبول کرده‌ایم، ولی گفته‌ایم به جای 15 مصاحبه با 7 نفرشان مصاحبه می‌کنیم، یعنی تبلیغ 8 عنوان از این کتاب‌ها 90 ثانیه‌ای است و 7 عنوانشان به همراه مصاحبه است. او هم گفته است، باشد ما اصلاً برای اینها (7 عنوان) مصاحبه نمی‌خواهیم ناشرهای بزرگ دیگری هم هستند که در سال حدود 300 عنوان کتاب منتشر می‌کنند که نیمی از آنها چاپ اول است و نیاز به معرفی دارد و با کتابنامه وارد گفتگو شده‌اند.
* به نظر شما این شیوه به معرفی کتابهای ناشران ثروتمند که عموماً هم دولتی هستند، منجر نمی‌شود؟ یک ناشر خصوصی خُرده‌پا که با هزار جور مشکلات از خرید کاغذ از بازار آزاد گرفته تا گرفتن مجوز برای کتابش درگیر است، چطور می‌تواند این هزینه‌های سنگین را برای معرفی کتابش در رسانه ملی بپردازد؟
من از شما سئوال می‌کنم؛ تا قبل از این چگونه بود و دوستان کتاب را برای معرفی در تلویزیون، چطور انتخاب می‌کردند؟ خودشان انتخاب می‌کردند؛ تهیه کننده یا مدیر گروه یا دبیر برنامه تصمیم می‌گرفتند و البته کتابهای خوب و فاخر هم معرفی می‌شود. ولی با این برنامه، پنجره جدیدی باز شده است؛ اولاً این کتاب‌ها را دیگر، منِ نوعی انتخاب نمی‌کنم، البته من شخصاً آنها را ممیزی خواهم کرد، یعنی طرف باید کتاب را بفرستد که ببینم این کتاب سخیف و کم‌ارزش نباشد. اگر کتاب ارزش معرفی داشت، طبیعتاً طرف (پدیدآورنده کتاب) هم مایل است پول را پرداخت کند تا کتابش معرفی شود. در اینجا دیگر انتخاب، دست من نیست.
* در واقع انتخاب دست پول است!
بله، البته. انتخاب دست کسی است که پول اندکی داشته باشد. اگر می‌خواهید تخم مرغ یا فرش ماشینی یا پُفک در رسانه ملی تبلیغ کنید، باید ثانیه‌ای 500 هزار تومان تا یک میلیون و 500 هزار تومان بپردازید، ولی ما برای کتاب پولِ پخش نگرفته‌ایم. صدا و سیما تا اندازه‌ای در برنامه‌های مختلف برای کتاب هزینه می‌کند. در واقع کتابنامه یک امکان جدید است. به جای اینکه مستند تکراری حیات وحش پخش کنیم این امکان و وقت آنتن را به حوزه کتاب می‌دهیم که خودش کتاب دلخواهش را تبلیغ کند والبته به تدریج هزینه تولید برنامه را خود متولیان کتاب تامین می‌کنند. در این یک ماه و نیم هم فعلاً خود سازمان برای تولید برنامه هزینه کرده است اما خوشبختانه آرام آرام ناشرها و دولتی‌ها متوجه این شده‌اند که می‌توانند این برنامه را مال خود دانسته و از این تریبون استفاده مطلوب کنند. البته اتفاق هم افتاده که من به یک نویسنده که می‌خواسته کتابش در این برنامه تبلیغ شود، گفته‌ام شما استثنائاً 200 هزار تومان به حساب شبکه واریز کن و دوستان برنامه هم موافقت کرده‌اند. از طرف دیگر اینطوری هم که شما می‌گوئید نیست که مثلاً ناشر خُرده پا نمی‌تواند اینقدر هزینه کند برای تبلیغ کتابش.
* یعنی این دسته از ناشران و نویسنده‌ها هم که بضاعت مالی پائینی دارند، از برنامه شما استقبال می‌کنند؟
بله. دلیلش هم این است که می‌خواهند مطرح شوند. با یک دهم و گاهی یک درصد هزینه چاپ کتابشان بین ناشران و نویسندگان دیگر اعلام حضور می‌کنند. آنها هم سهمی از امکانات پخش تلویزیونی دارند. البته این رقم‌ها در روند برنامه‌سازی و پخش تلویزیونی ناچیز است و تقریبا به حساب نمی‌آید.
* زمان زیادی نگذشته از اینکه آقای ضرغامی با آقای حسینی وزیر سابق ارشاد جلسه می‌گذاشت و می‌گفت که ما آماده‌ایم کتاب با تعرفه‌های پائین‌تر نسبت به عُرف آگهی‌های بازرگانی و حتی رایگان در تلویزیون تبلیغ شود.
این مالِ زمانی بود که میلیارد میلیارد پول وارد سازمان می‌شد.
* مگر الان چطوری است؟
الان مثل همه جای کشور در تنگنای مالی هستیم. خاطره‌ای بگویم؛ زمانی سال 75 هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور برای یک برنامه 15 دقیقه‌ای اسپانسر شد که یک روز در میان پخش می‌شد، کتابهای آنجا را معرفی می‌کردیم و به ازاء هر دقیقه 12 هزار تومان هم به عنوان هزینه تولید می‌پرداخت. این کار را که کردیم و حدود 5 برنامه آن پخش شد، امور بازرگانی صدا و سیما جلوی ما را گرفت و گفت شما دارید کالا تبلیغ می‌کنید و بنابراین باید پول تبلیغ بدهند. اما بالاخره کار به آنجا نکشید که صدا و سیما برای تبلیغ کتاب همانند سایر کالاها هزینه دریافت کند. تبلیغ رایگان هم انجام داده اما خودش کتاب را انتخاب کرده و گاهی هم اصحاب نشر به هر نحو کمک مالی کرده‌اند. حالا هم در برنامه روزانه کتابنامه با مشارکت مالی اندک می‌توانیم در خدمت دوستان صنعت نشر باشیم.
---------------
کمال صادقی