گروه اجتماعی- قبل از شروع گزارش بهتر است برای اطلاع از عمق این فاجعه خاموش، در ابتدا نگاهی به آمار بیاندازیم. بر اساس آمار پزشکی قانونی سال گذشته، 697 نفر بر اثر مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در کشور جان خود را از دست دادند، این آمار در مقایسه با سال 1390 که تعداد فوتی های ناشی از مسمومیت با گاز 965 نفر بود، 27.8 درصد کمتر شده است.از کل فوتی های مسمومیت با گاز در سال گذشته 490 نفر مرد و 207 نفر دیگر زن بودند. این در حالی است که تعداد مردان فوت شده بر اثر مسمومیت با گاز در سال 1390، 712 نفر و تعداد زنان 253 نفر بود.بر اساس این گزارش، در سال گذشته استان های تهران با 181، خراسان رضوی با 64 و اصفهان با 58 مورد، بیشترین و استان های کهگیلویه و بویراحمد با یک، سیستان و بلوچستان با سه و استانهای ایلام و خراسان جنوبی هر یک با چهار مورد کمترین تلفات ناشی از مسمومیت با گاز منوکسید کربن را در سال گذشته داشته اند.بیشترین فوتی های ناشی از مسمومیت با گاز در سال گذشته با 135 مورد مربوطه به دی ماه بوده و کمترین آن با هفت فوتی در شهریور ماه ثبت شده است. در 10 سال گذشته (1382-1391) هشت هزار و 202 نفر از هموطنان به علت مرگ های ناشی از مسمومیت با گاز منوکسیدکربن جان خود را از دست داده اند. در همین بازه زمانی (10 سال گذشته) سال 1386 با هزار و 24 نفر، بیشترین تعداد وقوع مرگ های ناشی از گازگرفتگی را داشته است.
سکانس اول
پدر خسته از سر کار به خانه آمد. بچه ها از سرمای هوا در خانه لباس بافتنی پوشیده بودند و غرغر می کردند که چرا بخاری را نصب نمی کند. خسته با انباری رفت و بخاری را به هر زحمتی بود بیرون کشید. اما هرچی گشت لوله های بخاری را پیدا نکرد. تنها دو تکه از لوله را کنار بخاری پیدا کرد. بالا آمد و بخاری را وصل کرد. لوله ها کم بود و به دودکش نمی رسید به همین خاطر همان چند تکه را هم وصل کرد و انتهای لوله را در ظرف آبی گذاشت تا گازهای سمی در آب گرفته شود. شام را در گرمای خانه خوردند . آن شب همه خسته بودند و دوست داشتند زود بخوابند. پدر کمی سر درد داشت. قرصی خورد و کنار فرزندان خوابید.... صبح فردا جسد مرد میانسال و دو فرزندش در کنار هم کشف شد. پزشکی قانونی علت مرگ را پزشکی قانونی اعلام کرد.
هر ساله با آغاز فصل سرما موضوع گازگرفتگی و قربانیان قاتل خاموش در کشور به رسانه ها کشیده می شود . طی سال های اخیر اطلاع رسانی صورت گرفته از سوی رسانه ها و سازمان های مرتبط باعث کاهش آمار قربانیان شده است اما باز هم به دلیل سهل انگاری برخی هموطنان شاهد حوادثی تلخ هستیم. طی یک ماه گذشته در تهران 6 تن بر اثر گازگرفتگی جان خود را از دست دادند که با توجه به سردی هوا طی ماههای پیش رو احتمال می رود این آمار افزایش یابد. البته برخلاف تصور برخی هموطنان گازگرفتگی تنها در فصل سرما قربانی نمی گیرد و در شش ماهه نخست سال نیز قاتل نامرئی تعداد زیادی را به کام مرگ می کشد. بر اساس آمار پزشکی قانونی در شش ماهه نخست امسال 183 نفر بر اثر مسموميت با گاز جان خود را از دست دادند که اين رقم در مقايسه با مدت مشابه سال قبل كه تعداد متوفيات مسموميت با گاز 212 نفر بود، 29 نفر كاهش يافته است. بر اساس این آمار تهران هنوز رکورددار بیشترین قربانی است.
گازی مرگبار اما بی رنگ و بو
دکتر پریچهر خزعلی؛ مدیرکل تشریح و صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی درباره عوارض این گاز مرگبار به مهر می گوید: گاز منوکسید کربن گازی بدون رنگ و بی بو است که بر اثر احتراق ناقص وسایل گازسوز و موتورهای بنزینی تولید می شود.این گاز پس از انتشار در محیط به جای اکسیژن با هموگلوبین ترکیب می شود. میل ترکیبی منوکسید کربن با هموگلوبین 300 برابر اکسیژن است. اگر غلظت منوکسیدکربن در محیط کم باشد مرگ تدریجی رخ می دهد اما اگر غلظت آن در محیط بالا رود باعث مرگ سریع فرد می شود.
وی ادامه داد: حساسیت افراد نسبت به گاز منوکسید کربن متفاوت است. سلامت ،بیماری قلبی و ریوی، سن و فاصله از کانون انتشار گاز از عوامل موثر در میزان مسمومیت است.کودکان و افراد سالمند زودتر از جوانان با این گاز مسموم می شوند.
مرگ با خوابی آرام
این کارشناس درباره علائم مسمومیت با این گاز نیز گفت: بارزترین علامت مسمومیت با گاز منوکسید کربن سر درد است. اگر غلظت این گاز در خون به 30 درصد برسد، علاوه بر سر دردحالت تهوع و عدم تمرکز و حالت مستی الکی پیدا می شود. اگر فرد در این شرایط به پزشک مراجعه کند امکان دارد با مستی الکلی اشتباه گرفته شود. در غلظت 40 درصد علاوه بر تهوع، استفراغ ضعف و غش نیز بروز می کند. در این مرحله فرد دچار مشکل دید نیز می شود.غلظت بالای 40درصد باعث تشنج، کما، نارسایی قلبی و تنفسی و در نهایت فوت می شود. هنگام مسمومیت با گاز منوکسید کربن فرد حس خواب آلودگی پیدا می کند و توانایی بلند شدن از جایش و بازکردن در و پنجره را ندارد. زمان مرگ افراد نیز متفاوت است اگر یک درصد از این گاز در هوا وجود داشته باشد در عرض دو سه ساعت غلظت آن در خون به 50 تا 60 درصد می رسد. روشن گذاشتن خودرو در پارکینگ های کوچک و سر بسته باعث تولید این گاز سمی می شود و اگر فردی در آن محل حضور داشته باشد در کمتر از پنج دقیقه عوارض مسمومیت در وی نمایان می شود.
مدیرکل تشریح و صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی ادامه داد: اگر فردی دچار مسمومیت با گاز منوکسید کربن شد باید سریع از محیط خارج شده و به مراکز درمانی منتقل شود. این افراد نیاز به اکسیژن با درصد بالا دارند که در مراکز درمانی وجود دارد. اگر مدت زمان مسمومیت کم باشد فرد با اقدامات اولیه می تواند به زندگی بازگردد اما امکان دارد دچار افسردگی شود اما اگر مدت زمان بیهوشی زیاد باشد فلجی و نابینایی را همراه خواهد داشت. بر روی جسد قربانیان گازگرفتگی نیز حالت خونمردگی آلبالویی رنگ دیده می شود.
قربانیان شش ماهه نخست امسال
| ماه | کل قربانیان | قربانیان مرد | قربانیان زن |
| فروردین | 56 | 37 | 19 |
| اردیبهشت | 53 | 37 | 16 |
| خرداد | 25 | 16 | 9 |
| تیر | 22 | 14 | 8 |
| مرداد | 17 | 11 | 6 |
| شهریور | 10 | 5 | 5 |
سکانس دوم
مرد جوان وقتي به خانه آمد از سر و صداي نيلوفر پنج ساله خبري نبود. وقتي وارد ساختمان شد به تصور اين كه زهرا و دخترش براي خريد از خانه خارج شده اند روي مبل نشست. عروسكي كه براي دختر كوچولويش خريده بود را پشت مبل گذاشت تا غافلگيرش كند. اما ناگهان صداي آب حمام توجهش را جلب كرد. چند بار زهرا را صدا كرد اما صدايي نشنيد. دلش شور افتاد. سريع به سوي حمام دويد اما دير شده بود. كارشناسان پزشكي قانوني پس از بررسي محل، علت مرگ مادر و فرزند را گازگرفتگي اعلام كردند.
هرجا شعله ای روشن است، مرگ هم است
جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران در این باره گفت: گازگرفتگي و مرگ براثر مسموميت با گاز مختص روزهاي سرد سال نيست و در ماه‌هاي گرم سال هم در صورت عدم رعايت نكات ايمني براي استفاده از وسايل گازسوز احتمال اين خطر وجود دارد. گازگرفتگي زماني رخ مي‌دهد كه يك بخاري يا يك شومينه يا پكيج در يك محيط كوچك روشن و در و پنجره‌ها به خاطر سرماي هوا كاملا بسته باشد. از طرف ديگر نقص در سيستم دودكش‌ها باعث شود خروج اين آلاينده‌ها با مشكل مواجه شود و در اين صورت است كه گازگرفتگي رخ مي‌دهد.هنگام استحمام نیز به دلیل اینکه آبگرمکن برای مدت طولانی روشن است شاهد گازگرفتگی هستیم.
سکانس سوم
صبح يك روز زمستاني وقتي بستگان متخصص قلب به غيبت چند روزه او مشكوك شدند براي بررسي موضوع راهي خانه اش شدند. بنابراين آنها با كمك پليس قفل در خانه را شكسته و پس از ورود به ساختمان با پيكر بي جان پزشك روبه رو شدند. همسر و فرزند او نيز در حالت اغما بودند كه بلافاصله به بيمارستان منتقل شدند. كارآگاهان ابتدا احتمال دادند صاحبخانه در خواب به قتل رسيده است. اما پس از بررسي دقيق محل از سوي كارشناسان سازمان آتش نشاني، مشخص شد شكستگي دودكش و نصب ناقص اتصالات باعث انتشار گاز منوكسيدكربن در اتاق خواب شده و پزشك متخصص را به خواب ابدي برده است.
اتصالات شوفاژ خانه را بررسی کنید
این کارشناس ادامه داد: دودكش ها و كانال هاي خروجي دستگاه هاي مركزي يا شوفاژخانه ها نبايد از حدفاصل بين اتاق هاي خواب و يا كمد خانه ها عبور داده شوند. زيرا در صورتي كه دودكش ها به طور صحيح نصب نشوند و اتصالات شان هم به صورت استاندارد «درزبندي» نشده يا شكسته باشند، گاز به راحتي از داخل دودكش و منافذ ديوار وارد خانه شده و به ايجاد مسموميت و خفگي مي انجامد. از اين رو در صورت وجود يك دودكش متمركز براي چند شومينه، سازنده ساختمان بايد آن را به گونه اي طراحي كند كه بتواند گازهاي مسموم را به طور كامل از محيط خارج كند و نصب هواكش در انتهاي دودكش نيز مي تواند بسيار مؤثر باشد. متاسفانه در سال‌هاي قبل تبليغات اشتباهي از سوي يكي از سازمان‌ها در رسانه‌ها منعكس شد كه مشكلاتي را براي شهروندان به وجود آورد. در اين تبليغ از شهروندان خواسته شده بود در فصل سرما تمام درها و پنجره‌هاي خانه‌ها را كيپ كنند و زير درها با پارچه پوشيده شود كه مبادا كسري از انرژي هدر رود. اين درست است كه ما اجازه ندهيم انرژي‌هايمان به سادگي هدر روند اما از آن طرف هم بايد اطلاع رساني درست انجام دهيم. يعني به شهروندان بگوييم كه بستن كامل در و پنجره در شرايطي صحيح است كه در محيط از شوفاژ استفاده شود. كسي كه در خانه بخاري، شومينه يا پكيج استفاده مي‌كند بايد راه مناسبي براي خروج هواي ناسالم در نظر بگيرد. اگر شهروندان ما بدانند كه يك بخاري به اندازه 10 انسان بالغ و يك آبگرمكن گازي به اندازه 50 انسان بالغ اكسيژن مصرف مي‌كند هيچگاه به سادگي از كنار اين موضوع عبور نمي‌كنند.
کافیست جدی بگیرید
بر اساس اعلام سازمان هواشناسی روزهای سرد سال در راه است و بی توجهی برخی هموطنان در استفاده از وسایل گرمایشی می تواند خواب آرام آنها را به خواب ابدی گره بزند. از سوی دیگر رعایت چند نکته کوچک می تواند شما را از کمین قاتل خاموش نجات دهد. کافیست هشدارها را جدی بگیرید قبل از اینکه قربانی شوید.
-----------------------------
گزارش از محمد غمخوار