به گزارش خبرنگار مهر، سومین نشست صبح ناشر، امروز یکشنبه 3 آذر با حضور رضا قریبی، مدیر انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و موسی حقانی، معاون پژوهشی این موسسه در مرکز رسانه‌ای شیرازه برگزار شد.
حقانی در ابتدای این برنامه با اشاره به برخی تحریفات تاریخی که این روزها درباره دوران حکومت سلسله پهلوی صورت می‌گیرد، گفت: در دوره پهلوی، پهلوی‌ستایی و شاه‌پرستی نخ تسبیح همه منشورات بود. در آن دوره سعی می‌شد از روحانیت چهره سیاهی به نمایش گذاشته شود و قاجاریان کاملا تخریب شوند. در زمان حکومت پهلوی، کتابی به نام مبارزه با خرافات چاپ شد که در آن تنها به چند رفتار خرافی اشاره شده، اما بیشتر حجم کتاب به زیر سئوال بردن شرع مقدس اختصاص پیدا کرده بود. به این ترتیب وقتی آثار منتشرشده از مشروطه تا انقراض قاجاریه را بررسی می‌کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که نیاز به بازنگری و بازنگاری داریم.
وی افزود: مطالب هم باید مستند باشند ـ چون از آن دوره تاریخی دور شده‌ایم ـ و هم باید با آن دوره و بستر اجتماعی فرهنگی ایران که آن زمان وجود داشته، آشنا شویم. در نتیجه، کار بسیار دشوار است؛ چون هم باید بازنگری و بازنگاری داشته باشیم، هم مستند صحبت کنیم و هم دوره مورد نظر را بشناسیم. محققین مارکسیست که درباره تاریخ ایران قلم می‌زدند، به دلیل آشنایی نداشتن با بستر اجتماعی ایران، تحلیل‌های غلطی ارائه دادند. البته ما در زمینه تحقیقات تاریخی با زمینه اجتماعی ضعیف هستیم. کار در این زمینه نیازمند حمایت دولتی است و نمی‌توان از محقق توقع داشت به تنهایی از پس همه موارد کار تحقیق بر بیاید.
این پژوهشگر در ادامه گفت: در برخی آثار محققان گفته می‌شد و میشود که خمس یک مالیات اجباری است که به واسطه آن، روحانیون خون مردم را می‌مکند. چنین استنباطی نشان می‌دهد چنین محققی، چیزی درباره خمس نمی‌داند. چون خمس یک تکلیف دینی است و توسط شیعیان انجام می‌گیرد. خمس را کسی به زور نمی‌گیرد و هر فرد موظف است خودش خمسش را به موقع پرداخت کند. درباره چنین نتیجه‌گیری‌ها و مطالبی که منتشر میشود، دو حالت وجود دارد؛ یا ناآگاهی و عدم فهم درباره مناسبات فرهنگی و دینی ایران وجود دارد و یا قصد تخریب آن‌ها را دارند. یک بار دوست محققی می‌گفت در اسناد و مدارک دیدم که یکی از روحانیون قصد داشته به مشهد برود. بنابراین به کنسول‌گری انگستان نامه‌ای نوشت که من قصد رفتن به مشهد و تشرف به مرقد امام هشتم را دارم. آن دوست محقق می‌گفت با دیدن این سند درباره آن روحانی قضاوت کرده و گفتم حتما از عوامل انگلیس بوده است. در حالی که وقتی چند میلیون سند را بررسی کردم، متوجه شدم در آن زمان افرادی که تحت نظر و حصر بوده‌اند، از چنین ترفندی استفاده می‌کرده و آن روحانی نیز به هیچ عنوان از عوامل انگلستان نبوده است.
حقانی گفت: بنابراین متوجه می‌شویم که بررسی تاریخ و سندها، نیاز به دقت بیشتری است و همان‌طور که گفتم در این زمینه باید با بازنویسی و بازنگری وارد موضوع شویم. بنای ما در موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، این بود که به طور مستند و صادقانه با مخاطب صحبت کنیم. مخاطب باید ما و اثرمان را باور کند، اما چه میشود که بعد از 34 سال بعد از پیروزی انقلاب که سندهای جدیدی از دوران مشروطه منتشر شده، هنوز به این سندها توجه نمی‌شود و به شیخ فضل‌الله نوری، تهمت زده میشود؟ هنوز هم گفته میشود که شیخ فضل‌الله فلان قبرستان را به اجنبی فروخته است که باعث شده پیکر زنی مومنه و تازه دفن شده، کشف شده و حرمتش زیر سئوال برود. چرا با وجود اسناد صحیحی که ناقض این ادعاست، هنوز گفته میشود که شیخ فضل‌الله موقوفه خوار است؟ تنها دو کتاب هستند که اطلاعات صحیح را در این باره منتشر کرده‌اند. ما وقتی چنین شرایطی را دیدیم، گفتیم سعی کنیم کاری برای تصحیح این فضا انجام دهیم و کاری جدی درباره شیخ فضل‌الله نوری و روحانیت شیعه انجام دهیم. این شد که یک مجموعه 7 جلدی درباره شیخ فضل‌الله چاپ کردیم.
وی ادامه داد: با همین رویه، شاهد تطهیر پهلوی‌ها در برخی آثار بودیم که می‌گفتند رضاخان موجب تحول اقتصادی و رونق آن در کشور شد. چنین ادعاهایی هم باعث شد تا مجموعه مربوط به پهلوی‌ها را چاپ کنیم. مستندی که شبکه ماهواره‌ای «من و تو» پخش کرد، برای افرادی که اطلاعات دقیق تاریخی نداشتند، بسیار جالب بود. ما هم در مقابل آن مجموعه پهلوی‌ها را تجدید چاپ کردیم و سعی داریم آثار دیگری را در این زمینه به چاپ برسانیم.
حقانی در پاسخ به سئوالی درباره تحقیقات تاریخی سریال کلاه پهلوی گفت: زمانی که سراغ ما آمدند، تحقیقات این سریال انجام شده بود. موارد اصلاحی ما برای این سریال، موجب اصلاحاتی در آن شد. من از همه هنرمندان قدیمی از جمله شهنوازی که سریال دلیران تنگستان را ساخت و مرحوم علی حاتمی تا همه هنرمندان امروزی، تشکر می‌کنم، اما اغلب آثار نمایشی تاریخی ما، از لحاظ پژوهشی در مقاطعی دچار کاستی‌اند. اگر اهتمام بیشتری روی تحقیقات بشود، می‌توان از لحاظ محتوایی، آثار قوی‌تری تولید کرد. مثلا تصویری که «هزاردستان» مرحوم حاتمی از ایران عصر قاجار نشان می‌دهد، درست نیست چون همه را بنگی و چرتی نشان می‌دهد. در حالی‌که ایرانیان عصر قاجار همه این‌گونه نبودند و ما هم باید سال‌ها کار کنیم تا این تصویر را تصحیح کنیم.
حقانی در پاسخ به سئوال دیگری درباره میزان تحقیقات تاریخی در آثار سینمایی کشور گفت: در صدا و سیما توجه به این موضوع بیشتر است و مدتی است که سعی میشود برای آثار تلویزیونی یک ناظر محتوایی در نظر گرفته شود، اما من این تحقیقات را به شکل عام، در سینما کمتر دیده‌ام. در حوزه تولیدات تلویزیونی مراجعاتی به ما شده، اما در حوزه سینما تا به حال به ما مراجعه نشده است.
در ادامه قریبی ضمن ارائه آماری از فعالیت‌های انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران گفت: طبق آماری که گرفتیم، چه موافقین و چه مخالفین آثار ما، آن‌ها را مطالعه می‌کنند. علاوه بر همه کتاب‌هایی که طی سال‌های گذشته چاپ کرده‌ایم، مجموعه کتاب‌هایی درباره فرقه ضاله بهائیت چاپ کردیم که چاپ دومشان به اتمام رسیده و در صدد انتشار چاپ سوم آن‌ها هستیم.
مدیر انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در بخشی از سخنانش و در پاسخ به سئوال خبرنگاران گفت: بحث گرانی کاغذ، یک موضوع فرعی است که آن را بزرگ می‌کنند. صنعت کتاب یک فرایند و سیستم است، اما در کشورمان چون بخش‌های مختلف این سیستم با هم هماهنگ نیستند، چنین وضعی وجود دارد. از میان ناشرانی که در حوزه نشر فعالیت دارند، تعدادی هم هستند که حرفه‌ای نیستند، برای تفنن وارد این حوزه شده و هیچ تجربه‌ای ندارند. این گروه که نیازهای جامعه مخاطب را نمی‌دانند، در شرایطی گرانی، فرافکنی کرده و همه مشکلات را به گردن گرانی کاغذ می‌اندازند.
حقانی در بخش دیگری از این نشست گفت: جالب است که دو نفر از یک موسسه، نسبت به هم نظرات متفاوتی داشته باشند. اتفاقا به نظر من قضیه کاغذ به نشر ما ضربه زده است. این موضوع یک مسئله حکومتی است و به نظام و دولت مربوط است که باید فکری برای آن بکنند. اما درباره سئوالی که درباره ممیزی پرسیده شد، باید بگویم که موافق ممیزی هستم اما این کار یا بد انجام میشود یا بد تعریف میشود. برخی بحث ممیزی بعد از چاپ را مطرح می‌کنند. فرض کنیم کتابی با 3 هزار نسخه به چاپ می‌رسد و بعد از انتشار مشخص میشود که ایراد دارد و باید اصلاح شود. در نتیجه تمام 3 هزار نسخه آن باید به خمیر تبدیل شوند. به نظرم انتقال ممیزی به بعد از چاپ کتاب، نوعی رفع تکلیف است، اما اگر برای این موضوع، ساز و کار جدی تعریف شود و افرادی که در این حوزه به کار گرفته می‌شوند، متخصص باشند و سعه صدر فرهنگی داشته باشند، ممیزی عاملی برای کمک به ناشر و صاحب اثر خواهد بود.
وی گفت: بهتر است که اصلاح و ممیزی با گفتگو و محترمانه انجام شود، نه با نامه، بخشنامه و لحن دستوری.
معاون پژوهشی مطالعات تاریخ معاصر ایران در پاسخ به سئوالی درباره ممیزی آثار این موسسه گفت: کتاب‌های ما هم ممیزی میشود و ما هم برخی مواقع با موارد عجیب و غریب روبرو می‌شویم.