خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: یازدهمین نمایشگاه کتاب یاد یار مهربان همزمان با ایام بیست و یکمین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، عصر روز دوشنبه 4 آذر کار خود را به طور رسمی آغاز کرد. در مقابل آمار و سخنان مسئولان برگزارکننده نمایشگاه که از حضور 4 هزار و 500 ناشر و 21 هزار عنوان کتاب در این دوره نمایشگاه سخن می‌گویند، برخی از ناشران حاضر در نمایشگاه، انتقاداتی نسبت به شرایط این دوره دارند و معتقدند این نمایشگاه به مرور از اهداف اولیه خود دور شده است.
حمیدرضا حاجی‌آبادی مدیر انتشارات هزاره ققنوس که یکی از ناشران حاضر در این نمایشگاه است، معتقد است، نمایشگاه یاد یار مهربان با دور شدن از اهداف اولیه و اصلی خود، تبدیل به بازاری پررونق برای ناشران آموزشی و کمک آموزشی شده است.
حاجی‌آبادی موارد انتقاد خود را در یادداشتی با عنوان «آيا نمايشگاه ياد يار مهربان به اهداف خود رسيده است؟» در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است. متن مشروح این یادداشت در ادامه می‌آید:
آيا نمايشگاه ياد يار مهربان به اهداف خود رسيده است؟
وزير ارشاد در آيين افتتاحيه يازدهمين نمايشگاه ياديار مهربان با اشاره به حضور 4 هزار و 500 ناشر با 21 هزار عنوان كتاب گفت: بدون شک، این نمایشگاه در حوزه فرهنگ کتابخوانی در مدارس، مراکز فرهنگی و مساجد نقشی انکارناپذیر دارد.
بی‌ترديد تلاش دست اندركاران اين نمايشگاه بزرگ كه با هدف تامين كتاب برای مدارس شهر تهران راه‌اندازی شده است، قابل تقدير است.
قبل از هر چيز بايد بگوييم موسسه نشر شهر به‌عنوان برگزار كننده اين نمايشگاه اهداف مهم برگزاری نمايشگاه را توسعه و ترويج فرهنگ مطالعه و كتابخوانی و تجهيز كتابخانه‌های مدارس عنوان كرده است. اما در اين ميان نكات مبهمی حداقل برای برخی ناشران و اهالی فرهنگ در خصوص اين نمايشگاه وجود دارد. فهرست برخی از اين نكات كه حتما برگزار كنندگان براي آن پاسخ دارند به شرح زير است:
1ـ همانطور كه از نام اين نمايشگاه بر می‌آيد، هدف اصلی آن اهدا كتاب به مدارس شهر تهران است و اين دوره يازدهم نمايشگاه است. سئوالی كه ذهن برخی از اهالی فرهنگ و نشر را درگير خود كرده اين است كه بعد از 10 دوره برگزاری نمايشگاه كه در هر دوره آن حداقل برای يك مدرسه 50 عنوان كتاب اهدا شده ديگر نبايد شاهد خالی بودن كتابخانه‌های مدارس باشيم. به عبارت ديگر هر مدرسه شهر تهران امروز بايد دارای يك كتابخانه با حداقل 500 عنوان كتاب باشد.
2ـ برگزار كنندگان نمايشگاه هر ساله تعداد زيادی نمونه كتاب از ناشران دريافت می‌كنند تا بعد از تاييد اجازه حضور اين كتاب‌ها را در نمايشگاه بدهند. در دوره يازدهم بر اساس اعلام رسمی حدود 21 هزار عنوان كتاب عرضه شده است. تكليف نمونه‌های دريافتی اين 21 هزار عنوان تاييد شده و نيز تعداد بی‌شماری كتاب تاييد نشده چه می‌شود؟ فراموش نكنيم برخی از كتاب‌هايی كه ناشران به عنوان نمونه در اختيار نشر شهر به‌عنوان متولی اصلی می‌گذارند كتاب‌های نفيسی هستند كه هر جلد آن بيش از 300 هزار ريال قيمت دارد.
3ـ بر اساس اعلام رسمی برای اين دوره از نمايشگاه اعتباری بالغ 3 و نيم میلیارد تومان توسط وزارت ارشاد و شهرداری تهران در نظر گرفته شده كه انصافا رقمی قابل توجه و مناسب است. به عبارتی اگر اين مبلغ را به‌طور مساوی بين 5 هزار و 200 مدرسه شهر تهران تقسيم كنيم، به هر مدرسه حدود 500 هزارتومان برای خريد كتاب خواهد رسيد. اما نكته‌ای كه در اين ميان فراموش شده نحوه فروش كتاب در اين نمايشگاه است. اعتبار ياد شده برای خريد كتاب با قيمت پشت جلد صرف می‌شود، در حالی‌كه برگزاركنندگان كتاب‌ها را از ناشران با تخفيف 30 تا 40 درصد خريداری می‌كنند. به عبارت ساده‌تر حداقل حدود 30 درصد از كل اعتبار يادشده سود موسسه نشر شهر ـ كه خود يكی از همان 4 هزار و 500 ناشر شركت كننده در نمايشگاه است ـ خواهد بود.
4ـ حضور پررنگ ناشران و كتاب‌های كمك آموزشی چه در بخش جنبی كه كتاب‌ها به‌صورت نقدی به فروش می‌رسد و چه در بخش اصلی كه به‌صورت رايگان در اختيار مدارس قرار می‌گيرند، اين سئوال را به ذهن وارد می‌كند كه مگر اين كتاب‌ها در سبد خانواده‌ها قرار ندارند كه با سوبسيد و يارانه آن‌ها را وارد سبد فرهنگی كنيم. اساسا چه اصراری است كتابخانه‌های مدارس را با اين نوع از كتاب‌های حل‌المسائل و كمك درسی پر كنيم؟ آيا خواندن اين كتاب‌ها و نيز كتاب‌های درسی به بالا بردن سرانه مطالعه در بين دانش‌آموزان كمك می‌كند؟ اين در حالی است كه تعدادی از ناشران حوزه ادب هستند كه از عدم انتخاب رمان‌ها، داستان‌های كوتاه و اشعار خود گله می‌كنند.
بدون شك برگزاری 10 ساله اين نمايشگاه در شهر تهران و چند استان كشور نتايج خوب و اثر بخشی هم داشته است، اما نبايد از نظر دور داشت كه هر فرآيند و فعاليت فرهنگی كه در آن يارانه و سوبسيد وجود دارد را خطر دور شدن از اهداف اوليه تهديد می‌كند.