خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: برای نخستین بار در سال‌های گذشته، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز گذشته اسامی اعضاء جدید هیئت انتخاب و خرید کتاب را مشخص کرد. هیئتی که باید با نظرات کارشناسی خود و اعلام آن به این معاونت، نوع و تعداد نسخه‌هایی از هر کتاب منتشر شده در کشور را که توسط وزارت ارشاد در طول سال خریداری خواهد شد، انتخاب خواهند کرد.
در طول سال‌های گذشته وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونان فرهنگی آنها کمابیش با سئوال خبرنگاران مبنی بر معرفی افراد عضو در این هیئت مواجه می‌شدند، اما به دلایلی که هیچ گاه به طور مشخص اعلام نمی‌شد و البته می‌توان حدس زد که بخش اعظم آن ایجاد فضایی توام با فراغت فکری برای اعضاء این هیئت بود، نام این افراد معرفی نشده و پشت پرده باقی می‌ماند.
سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی جدید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اما تصمیم گرفته است که با معرفی افراد عضو در این هیئت گام دیگری در راستای شفاف‌سازی فعالیت‌های این معاونت بردارد تا به تعبیر خودش، معاونت فرهنگی و اقداماتش را رفته‌رفته در درون یک اتاق شیشه‌ای در معرض دید و قضاوت فعالان عرصه نشر قرار دهد.
با این حال، نگاهی به افراد حاضر در این لیست این نکته را به نظر می‌رساند که ترکیب انتخابی برای عضویت در این فهرست می‌توانست از توازن و تناسب بیشتری در راستای مشمول شدن تمام بخش‌های حاضر در موضوع نشر کتاب برخوردار باشد.
بگذارید نگاهی به آمار نشر کتاب تنها در چهار سال گذشته داشته باشیم. بر اساس اطلاعات موسسه خانه کتاب از ابتدای سال 88 تا انتهای سال 91 در مجموع، 258 هزار و 420 عنوان کتاب در کشور منتشر شده است. از این تعداد، 60 هزار و 759 عنوان کتاب در سال 88 و 65 هزار و 86 عنوان کتاب در 89 چاپ شده است. همچنین 68 هزار و 653 عنوان کتاب در سال 90 و در سال 91 نیز 63 هزار و 922 عنوان کتاب منتشر شده است.
نگاه تفکیکی به این آمار نیز نشان می‌دهد که تعداد کتاب‌های منتشر شده با موضوع ادبیات به ترتیب در سال‌های هشتاد و هشت تا نود و یک، 7590، 7664، 7665 و 7897 عنوان بوده‌اند و در کنار آن از اول فروردین تا بیست و ششم مرداد 92 نیز تعداد 3001 عنوان کتاب ادبیات منتشر شده است.
بر این اساس و علی‌رغم این روند نزولی در انتشار آثار در بخش ادبیات ـ هرچند که در پنج ماهه نخست سال جاری آثار ادبی سومین رتبه نشر از نظر تعداد عنوان را به خود اختصاص داده‌اند ـ می‌توان مشاهده کرد که در چهار سال گذشته، کتاب‌های منتشر شده با موضوع دین، علوم عملی و کودک و نوجوان بیشترین حجم از آثار منتشر شده در کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
حال بگذارید به اسامی انتخاب شده توسط معاون محترم فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بازگردیم. در میان این اسامی به وضوح می‌توان افرادی را مشاهده کرد که عمده فعالیت و تخصص آنها در سال‌های گذشته در حوزه‌های مشابه باهم متمرکز شده است؛ به عنوان مثال حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد، حجت‌الاسلام محمدکاظم شمس و حجت‌الاسلام حمیدرضا ارباب سلیمانی از متخصصان علوم دینی و آشنا با آثار منتشر شده در موضوعات دینی، فقهی، اسلامی و قرآنی به شمار می‌روند که می‌شد در انتخاب آنها با کمی خوش‌سلیقگی بیشتر، از تکرر حضور تخصص در هیئت خرید کتاب جلوگیری کرد.
از سوی دیگر چهره‌هایی مانند آقایان کامران فانی، علی‌اصغر محمدخانی و علی اوجبی نیز عمده فعالیت کاری‌شان در طول سال‌های گذشته به حوزه‌های اندیشه و فلسفه متمرکز بوده است که به تبع، کارکرد تخصصی آنها در گزینش و انتخاب کتاب نیز معطوف به این حوزه است. البته در انتخاب علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب نیز باید گفت که با توجه به سمت و سوی فعالیت‌های فرهنگی این موسسه که در سال‌های گذشته و تلاش‌های قابل ستایشی که این مرکز در معرفی ادبیات کلاسیک ایران و جهان به ایرانیان و کندوکاو در ابعاد مختلف آن داشته است، اما گرایش وی به گروه قبل بیشتر از آن است که بخواهیم انتخاب وی را در کنار انتخاب مصطفی امیدی که در سابقه کاری خود دبیر نخستین همایش نویسندگان ایران در سال 90 را دارد، انتخابی به نفع بخش ادبیات داستانی بدانیم.
بر این اساس و بر مبنای آنچه گفته شد، انتخاب اعضای این هیئت با فقر شدیدی در حوزه کارشناسان ادبیات داستانی امروز ایران و جهان که از قضا رتبه سوم تولید کتاب در سال جاری را در پنج ماه نخست بر عهده داشته، همراه است؛ فقری که در بخش شعر و ادبیات کودک و نوجوان حتی خودش را بیشتر از موضوع ادبیات داستانی نشان می‌دهد.
در کنار این موضوع، نبود اساتید دانشگاه آشنا با ادبیات کهن ایران و انبوه آثار تولید شده در حاشیه و شرح و تفسیر آن را نیز نباید از یاد برد که هیئت فوق‌الذکر نشانی از کارشناسان برای بررسی و پسند آثار و در نهایت انتخاب آنها برای خرید توسط وزارت ارشاد را ندارد.
پایان سخن اینکه شاید این گزاره که گفته شود ترکیب جدید نیاز به تغییر و تجدیدنظر دارد را در مختصات فعلی فعالیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نتوان طلب کرد، اما به نظر نمی‌رسد این ترکیب در ادامه فعالیت خود موفق به جلب رضایت ـ حتی نسبی ـ تمام گروه‌های فعال در عرصه نشر کتاب بشود.
-------------------------
حمید نورشمسی