آلمان و قطعنامه های صادر شده علیه ایران/ چه طرف هایی از تحریم ها زیان دیدند

نیروگاه هسته ای بوشهر در 17 کیلومتری شهر بوشهر واقع در سواحل خلیج فارس واقع شده است. بنای اصلی این نیروگاه در سال 1974 توسط شرکت آلمانی Kraftwerk-Union AG گذاشته شد، این شرکت قرار بود تا سال 1982 دو رآکتور هسته ای برای این نیروگاه ایجاد کند. اما در ژانویه سال 1979 این شرکت از ادامه فعالیت در ایران انصراف داد و در حالی که ساخت یکی از رآکتورها 85 درصد و دیگری تا 50 درصد پیش رفته بود، از انجام تعهد خود سرباز زد. در سال 1995 ایران با امضای قراردادی با روسیه پروژه ایجاد این نیروگاه هسته ای را به وزارت انرژی هسته ای این کشور سپرد. قرار بود روسها در سال 2005 کار ساخت نیروگاه را به پایان برسانند. تاسیسات هسته ای بعدی که به دلیل فعالیت غنی سازی اورانیوم مورد توجه است، سایت نطنز در 225 کیلومتری جنوب شرق تهران است. به گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی این سایت توان به کار گیری حدود 50 هزار سانتریفیوژ را دارد. بر همین اساس در فوریه سال 2007 میلادی 300 سانتریفیوژ در این سایت فعال بوده است. طبق گزارشی که در سال 2003 منتشر شد، بازرسان این سازمان آثار اورانیوم غنی شده را در این سایت کشف کرده اند.

چالش از کی آغاز شد

مشکل اصلی بر سر فعالیت هسته ای ایران در سال 2002 پیش آمد. در آگوست این سال یک گروه اپوزیسیون ایرانی مدعی وجود تاسیسات محرمانه غنی سازی اورانیوم در ایران شد. با این گزارش تردیدها در خصوص اهداف فعالیت هسته ای ایران افزایش یافت و آژانس بین المللی انرژی اتمی با ادعای اینکه در پس فعالیت های مخفیانه ایران، احتمال فعالیت در راستای اهداف نظامی وجود دارد، بر لزوم راستی آزمایی این ادعاها تاکید کرد. در گزارشی که از سوی بازرسان آژانس در فوریه 2006 منتشر شد به وجود عناصری از فعالیت نظامی در تاسیسات هسته ای ایران اشاره شده است. در همین سال مدیر کل آژانس با اشاره به ابهامات موجود در برنامه هسته ای ایران، خواستار همکاری و شفاف سازی در خصوص اتهامات شد و "آنگلا مرکل" صدراعظم آلمان بر لزوم متوقف کردن برنامه هسته ای صلح آمیز ایران برای جلوگیری از پیشرفت بیشتر این کشور در زمینه هسته ای تاکید کرد.

در پایان سال 2010 شورای امنیت سازمان ملل 7 قعطنامه در ارتباط با برنامه هسته ای ایران صادر کرده بود. قطعنامه های 1696 (در سال 2006)، 1737 (در سال 2006)، 1747 (در سال 2007)، 1803 (در سال 2008)، 1835 (در سال 2008)، 1887 (در سال 2009) و 1928 (در سال 2010) محصول تلاش اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل برای متوقف کردن برنامه هسته ای ایران است. پیشتر اعضای شورای امنیت با میانجیگری اتحادیه اروپا مذاکرات محدودی را برای متقاعد کردن ایران برای توقف برنامه هسته ای آغاز کرده بودند. پس از یک دوره تعطیلی غنی سازی اورانیوم توسط دولت ایران و ادامه فضای بدبینی بین مذاکره کنندگان، ایران فعالیت های خود را در سال 2006 از سر گرفت که همین اقدام زمینه ساز تصویب قطعنامه های شورای امنیت علیه این کشور شد. در این میان آلمان ضمن مشارکت در اقدامات تنبیهی علیه این کشور، خواستار انجام گفتگوهای شفاف بین ایران و گروه موسوم به 1+5 شده و از زمان آغاز دور جدید مذا کرات در سال 2012 نیز بر این موضع پافشاری کرده است.

قطعنامه ها و اقدامات تحریمی در ارتباط با برنامه هسته ای ایران

در فوریه سال 2006 و پس از آنکه مذاکرات تروئیکای اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه)و نماینده آژانس با ایران به جایی نرسید، پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع داده شد. نخستین قطعنامه این شورا در جولای 2006 و قطعنامه بعدی در دسامبر همان سال علیه ایران تصویب شد . این قعطنامه ها بیشتر بر فعالیت های هسته ای ایران معطوف بوده و هدف از آنها متوقف کردن و یا کاستن از سرعت پیشرفت این فعالیت ها بود. از آنجا که قطعنامه های 1696 و 1737 کاری در این راستا از پیش نبردند، شورای امنیت در مارس 2007، مارس 2008، سپتامبر 2008، ژوئن 2010 و ژوئن 2011 قطعنامه های دیگری را علیه ایران صادر کرد. قعطنامه 1929 سال 2010 همان تحریم هایی را که شورای امنیت با قطعنامه 1696 در سال 2006 بر ضد ایران اعمال کرده بود، شدیدتر می کرد. طبق این تحریم ها فروش و انتقال کالاها و فناوری مرتبط با فعالیت هسته ای به ایران ممنوع بوده و ایران تحریم شدید تسلیحاتی شد.

در این میان آلمان در تصویب دو قطعنامه ضد ایرانی نقش آفرینی کرد. پیش نویس قطعنامه 1747 که در بیست و چهارم مارس 2007 تصویب شد از سوی آلمان، فرانسه و انگلیس به شورای امنیت ارائه شده بود. این قطعنامه در کنار تحریم نهادها و افراد مرتبط با صنایع نظامی و فعالیت های هسته ای ایران، بر لزوم ادامه تلاش های دیپلماتیک برای حل اختلافات بر سر برنامه هسته ای ایران تاکید داشت. همچنین قطعنامه 1984 که در نهم ژوئن 2011 از تصویب شورای امنیت سازمان ملل گذشت، قطعنامه ای بود که پیش نویس آن توسط آلمان، فرانسه، انگلیس و آمریکا تهیه شده بود. این قطعنامه با رای مثبت 14 عضو دائم و غیردائم شورای امنیت و رای ممتنع لبنان همراه بود.

تحریم ها در مراحل بعد تمام نهادها، شرکت ها و افرادی که به نوعی با فعالیت های هسته ای مرتبط بودند، شامل شد. آلمان که در مذاکرات تروئیکای اروپایی حضور داشت، در عمل از سیاست های اتحادیه اروپا که از قطعنامه های تحریمی شورای امنیت اعمال می شد، پیروی کرد. این کشور همچنین به عنوان یکی از اعضای تصمیم گیرنده اتحادیه اروپا در اقدامات تحریمی علیه ایران مشارکت کرد.

اقتصاد؛ محور اصلی مناسبات دو جانبه ایران و آلمان

مناسبات  اقتصادی ایران همزمان با آغاز مناسبات فرهنگی و سیاسی دو کشور در اوایل قرن هفدهم میلادی آغاز شده است. اوج این مناسبات را می توان در دوران پهلوی مشاهده کرد. با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، هر چند این مناسبات کاهش یافت، اما به دلیل روابط سنتی و طولانی مدت دو کشور همچنان به قوت خود باقی ماند. طی 10 سال اخیر تحریم های اعمال شده بر سر فعالیت هسته ای ایران مانع بزرگی برای ادامه همکاری های اقتصادی و بازرگانی ایران و آلمان بوده است. در این میان بیشتر از ایران، طرف آلمانی متضرر شده است، زیرا صنعت و اقتصاد ایران به دلیل داشتن زیرساخت آلمانی، بازار بسیار مناسبی برای شرکت ها و تجار این کشور به شمار می رود. این در حالی است که بخش اعظم تحریم ها شامل فعالیت ها و مناسبات مشترک دو کشور شده است در این جا به برخی از این مناسبات اشاره می شود:

- سرمایه گذاری Deutsche Bank و Dresdener Bank در فرآوردهای صنعتی ایران

- سرمایه گذاری Benz Daimler در تولید کامیون و بنز

- سرمایه گذاری Hoechst و Bayer در بخش داروسازی

- سرمایه گذاری Krupp در ماشین سازی

- سرمایه گذاری Siemens در تولید لوازم الکترونیکی و تلفن

- تا سال 1970 حجم سرمایه گذاری آلمان در ایران حدود 600 میلیون مارک شد.

- در همین سال بانک های آلمانی دفتر نمایندگی در تهران گشودند.

- در سال 1986 ایران به دلیل شرایط جنگ با عراق، سهام خود در Deutschen Babcock را فروخت.

- سال 1994 همکاری های ایران و آلمان در زمینه آموزش متخصصین ارتباطات و الکترونیک.

- در سال 2000 میزان سرمایه گذاری شرکت های آلمانی در ایران به 90 میلیون مارک رسید.

- در تابستان2002 توافقنامه حمایت سرمایه گذاری های متقابل از سوی مقامات دو کشور در تهران امضا شد.

- از سال 1999 تا 2006 مناسبات تجاری ایران و آلمان روندی رو به رشد داشت.

- در سال 2007 میزان صادرات ایران به آلمان بالغ بر 583 میلیون یورو و واردات از این کشور 3.6 میلیارد یورو بود.

- در سال 2008 مبادلات تجاری دو جانبه به 4.5 میلیارد یورو رسید.

مبادلات تجاری آلمان با ایران طی سالهای اخیر (به میلیون یورو)
2002-2012	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
واردات از ایران	321	290	391	478	410	583	593	540	918	790	339
صادرات به ایران	2236	2679	3573	4373	4154	3600	3922	3784	3790	3083	2529
مجموع	2557	2969	3964	4851	4564	4183	4515	4324	4708	3873	2868

طی سال های اخیر به دلیل اعمال تحریم های غربی، میزان همکاری های اقتصادی ایران و آلمان کاهش یافت و به تدریج روسیه و چین جای این کشور را در مبادلات با ایران گرفتند. در سال 2012 صادرات آلمان به ایران در مقایسه با سال پیش از آن، 18 درصد کاهش داشت و صادرات ایران به آلمان نیز شاهد کاهشی 56 درصدی بود. در مجموع مبادلات تجاری دو کشور در این سال 27 درصد کاهش داشت. این امر علاوه بر تاثیر منفی بر اقتصاد ایران بر اقتصاد آلمان و فعالیت شرکت های آلمانی در بازار ایران نیز آثار منفی داشت به طوری که شمار زیادی از شرکت های آلمانی با وجود میل خود ناچار به تعطیل کردن دفاترشان در ایران شدند. در مجموع تحریم های اقتصادی باعث نارضایتی بازرگانان آلمانی شد چرا که این تحریم ها آنها را از فعالیت در بازار بزرگ و پر سود ایران محروم می کرد. به این ترتیب مشاهده می شود که زیان ناشی از تحریم ها دو سویه بوده و هر دو طرف از آن لطمه دیده اند.

-------------

ادامه دارد