طی سالهای اخیر لزوم پاکسازی مسیر رودخانه زنجانرود و جلوگیری از آبیاری مزارع و باغات حاشیه شهر زنجان به وسیله فاضلاب شهری به عنوان چالشی سوال برانگیز همواره مطرح بوده و این روند هنوز با گذشت بیش از دو دهه رفع نشده و بر گستره آلوده سازی آن هر روز افزوده می شود.
شهرداری زنجان خارج کردن فاضلاب شهری و نخاله ساختمانی را از محدوده حوزه شهری همواره بدون در نظر گرفتن وضعیت آلاینده های زیست محیطی مدنظر داشته به گونه ای که این امر خود را در اعتراضات اهالی روستای مهتر به اقدام شهرداری زنجان که زباله های شهر را در زمین های کشاورزی آنها ریخته بود، نشان داد.
و مدیران شهرداری زنجان هنوز نتوانسته اند جواب قانع کننده ای به این موضوع داشته باشند که چرا حاشیه رودخانه زنجانرود مملو از زباله های شهری، نخاله های ساختمانی است و همچنین چرا شاهد تداوم فرایند آبیاری باغات و مزارع حاشیه این رودخانه توسط فاضلاب شهری هستیم و چرا شهرداری زنجان این فاضلاب را تا محدوده شهر زنجان هدایت کرده استبه نحوی که ادامه مسیر فاضلاب در مزلرع و باغات است.
مديرگروه بهداشت محيط دانشگاه علوم پزشکی استان زنجان با ابراز تاسف از وضعیت موجود در زمینه دفع زباله در سطح شهر زنجان، از عدم توجه مسئولان مرتبط علی رغم پیگیریها و هشدارهای متعدد خبر داد.
تلاش های که بی پاسخ ماند
جمال ناصحی گفت: طی 25 سال اخیر علی رغم همه تلاش های صورت گرفته توسط مسئولان علوم پزشکی و همچنین بهداشت استان و طرح وضعیت نامطلوب دفع زباله در حاشیه زنجان در جلسات و کارگروه های استانی و شهری، نسبت به رفع نواقص و کاستی های موجود در این حوزه، فعالیتی صورت نگرفته است.
وی با یادآوری برخی مصوبات صورت گرفته در کارگروه بهداشت در گذشته می افزاید: علی رغم همه قول ها و مصوبات در خصوص در اختیار گذاشته شدن زمین توسط منابع طبیعی برای دفع زباله ها و همچنین ایجاد کانال انحرافی هیچ کدام از این موارد شکل عملی به خود نگرفته است.
ناصحی با تائید بروز خطر بیماری از جانب آبیاری باغات و مزاراع حاشیه ای شهر زنجان با آب فاضلاب ادامه می دهد: قطعا این فرایند بر سلامتی و بهداشت جامعه خطر دارد و ما تا حد توان در این خصوص وارد عمل شدیم ولی عدم تعامل و عهمراهی مناسب دستگاههای مرتبط موجب بروز مشکل در رسیدن به نتیجه گیری مناسب شده است.
مدير گروه بهداشت محيط دانشگاه علوم پزشکی استان زنجان با بیان اینکه ما وظیفه داریم به عنوان متولی بهداشت جامعه، تهدیدها و چالش های بهداشتی موجود در جامعه را رصد و برای رفع آنها، مسئولان ارشد استان و شهر را مطلع کنیم، می افزاید: علی رغم همه هشدارهای داده شده متاسفانه اقدامی اساسی در این خصوص صورت نگرفته است.
ناصحی با انتقاد از وضعیت نامناسب پسماندهای شهری در زنجان می گوید: سالیان سال است که در شهر زنجان پسماند شهری به شکل نامناسب دفع می شود و جمع آوری و محل دفع زباله های شهری زنجان نامطلوب است.
در این میان عدم تفکیک از مبدأ و نبود مکانی مناسب برای دفع و دفن اصولی و بهداشتی زباله، از جمله مشکلاتی است که خود معضلات متعددی را به همراه می آورد که آلودگی خاک، آلودگی هوا، آلودگی تصویری و ازدیاد جوندگان و حشراتی مانند مگس از جمله این مشکلات است.
شهرداری زنجان و طرحی های تاریخی به نام تفکیک زباله و مدیریت پسماند
فرهنگ سازی و تشویق مردم به خرید اجناس با کیفیت، صرفه جویی در مصرف و تفکیک زباله در مبدأ، حذف روشهای سنتی جمع آوری، حمل و دفع زباله و مکانیزه کردن این روشها، رفع موانع پیش روی اجرای طرح های بازیافت، ایجاد کارخانه تولید کمپوست از زباله از راهکارهای مهم در زمینه جلوگیری از بروز آلودگی از محل زباله و پسماندها است.
کاهش آلودگی آب و خاک توسط شیرابه زباله ، کاهش آلودگی هوا در اثر تولید گازهای سمی و خطرناک حاصل از زباله، کاهش هزینه های حمل، دفع و دفن زباله و برگشت هزینه ها به شهرداری برای اجرای پروژه های عمرانی و شهری، بازیافت مواد تفکیک شده مانند قوطی های فلزی، پلاستیک، شیشه، کاغذ و همچنین زمینه سازی برای سرمایه گذاری در امر بازیافت مواد زائد دست یافت.
تولید گاز ، برق و کود ( کمپوست ) از زباله های فسادپذیر و آلی، بازیافت زباله های فلزی و پلاستیکی و استفاده مجدد از آنها، بازیافت زباله های کاغذی و مقوا، بازیافت تایر اتومبیل، بازیافت شیشه می تواند به عنوان یک برنامه ریزی مناسب در زمینه کاهش اثرات تخریبی زباله بر طبیعت باشد که این کار در استان و شهر زنجان وجود ندارد.
مسئول آزمایشگاه اداره کل محیط زیست زنجان در این خصوص با انتقاد از وضعیت دفع زباله های شهری می گوید: شهر زنجان در حال حاضر از بین 32 مرکز استان موجود در کشور زنجان دارای رتبه ی آخر تفکیک زباله ها در مبدأ است زیرا هنوز فرایند مناسبی برای مدیریت زباله تعبیه نشده است.
سید جعفر خامسی در گفتگو با خبرنگار مهر تاکید می کند: بر اساس درجه بندی صورت گرفته در سازمان محیط زیست، یکی از معضلات اساسی در محدوده شهر زنجان زباله های این شهر است.
وی می افزید: همچنین تا پایان سال 93 تمام مراکز استان ها موظفند موضوع تفکیک زباله از مبدأ را پیگیری کنند اما متأسفانه در استان زنجان عمل خاصی بدین منظور صورت نپذیرفته است.
خامسی ادامه می دهد: زباله ها را می توان به صورت کمپوست به منظور تولید انرژی مورد استفاده قرار داد که هنوز در این خصوص در استان و شهر زنجان فعالیت خاصی صورت نگرفته است.
شهرداری و دیوار کوتاه زباله های بیمارستانی/استفاده از سیستم استریل در بیمارستانهای زنجان
خامسی همچنین با اشاره به برخی مطالب عنوان شده در خصوص زباله های بیمارستانی افزود: در مورد زباله های بیمارستانی نیز 11 بیمارستان استان مجهز به سیستم استریل کردن هستند و به این لحاظ از بیمارستانها در زمینه مدیریت زباله های خود مشکلی ندارند.
به گفته خامسی جلسات متعددی سازمان محیط زیست با شهرداری مبنی بر اختصاص مکان مناسب برای دفع زباله ها برگزار شده است.
خامسی می گوید: در حال حاضر بهترین گزینه برای شهر زنجان تبدیل زباله به کمپوست است چون صرفه جویی در انرژی و صرفه جویی در ماده ی اولیه هست و به مکان جدیدی نیاز نیست .
مسئول آزمایشگاه اداره کل محیط زیست زنجان ادامه می دهد: در حال حاضر محل دفن زباله ها مورد تأید نیست اما 15 سال است که روزانه بالغ بر 450 تن زباله تخلیه می شود و اگر بازیافت صورت بگیرد برخی چالشها و مشکلات ناشی از زباله ها در شهر زنجان رفع می شود.
خامسی می افزاید: برای دفن فاضلاب های خانگی و مناطق آپارتمانی، واحد های کارواش، واحد های خدماتی مثل استخر که از معضلات درون شهریست و باید در شهرداری فکر اساسی صورت گیرد ما باید به فکر تصفیه خانه باشیم و برنامه ریزیهای گسترده و نتیجه بخش در این خصوص باید انجام گیرد.
خامسی با بیان این که فاضلاب های شهری مجاز به تخلیه مستقیم نیستند، افزود: بحث تخلیه فاضلاب های شهری دو حالت دارد، خروجی تصفیه خانه فاضلاب شهری و خروجی تصفیه خانه فاضلاب شهرک صنعتی که باید توجه به رفع مشکلات این حوزه داشت.
این دو حالت برای تخلیه فاضلاب خود مشکلی ندارند زیرا استانداردهای موجود را رعایت می کنند اما تخلیه فاضلاب های خانگی به صورت مستقیم مجاز نیست زیرا این فاضلاب ها ابتدا باید به فاضلاب های بی خاصیت تبدیل شده و بعد مورد استفاده قرار بگیرند بنابر این بدون در نظر گرفتن استانداردهای موجود تخلیه یا استفاده هرنوع فاضلاب خامی ممنوع بوده و در جریان تخلیه این فاضلاب ها اطراف باغات استان، محیط زیست اطلاعی ندارد.
تشکیل کارگروه فاضلاب در سازمان محیط زیست
خامسی با بیان اینکه مشکلات زیست محیطی استان تحت بررسی است افزود: طبق قوانین وزارت کشور کارگروه فاضلاب در استان تشکیل خواهد شد تا مدیریت پیگیری فاضلاب های منطقه شهری را به محیط زیست استان اعطا کند. آئین نامه ی مذکور 2 ماه است که تصویب شده و فقط منتظر آنیم تا مدیرانی که ارتباطی با محیط زیست دارند را گردهم جمع کرده و جلسه کارگروه را تشکیل دهیم.
شهرداری و دیوار کوتاه زباله های بیمارستانی/استفاده از سیستم استریل در بیمارستانهای زنجان
خامسی در حالی از مجهز بودن بیمارستانهای زنجان به دستگاه استریل خبر می دهد که اوایل سالجاری معاون خدمات شهری شهرداری زنجان در گفتگو با خبرنگاران گفته بود: در حال حاضر متولی برای رسیدگی به زباله های درمانگاه ها و این قبیل مکان ها وجود ندارد و مشاهده می شود که زباله های این مکان ها به صورت مخلوط با زباله های تر خانگی جمع آوری می شود چرا که همگی در درون کیسه زباله قرار دارند و ماموران شهرداری در لحظه جمع آوری زباله ها در شهر نمی توانند تک تک این کیسه ها را بازبینی کنند بنابراین متاسفانه این زباله ها مخلوط با دیگر زباله های شهر جمع آوری می شود.
غلامحسن احمدی تاکید کرده بود: شهرداری هیچگونه مسئولیتی در رابطه با زباله های بیمارستانی، درمانگاهی و غیره ندارد و صرفا زباله های خانگی و شبه خانگی را مدیریت می کند.
وی گفته بود که طبق قانون، شهرداری مجاز نیست در قضیه زباله های بیمارستانی، درمانگاهی، مطب ها ورود پیدا کند: قانون در این زمینه مسئولیت را بر دوش متولیان امر قرار داده است منتهی پس از اینکه روی این زباله ها از طرف متولیان کارهای بی خطرسازی انجام شود به زباله های شبه خانگی تبدیل می شوند و تنها در این زمان شهرداری موظف به جمع آوری این زباله ها خواهد بود.
فرار از اجرای نفکیک زباله ها با ترفند وجود زباله های بیمارستانی
احمدی در حالی برای رفع مشکل زباله های بیمارستانی مورد ادعای خود ابراز امیدواری کرده بود که این موضوع را حادتر از بحث تفکیک زباله ها دانسته بود در حالی که تفکیک زباله ها در سطح شهر و استان زنجان تنها بر روی بخشنامه ها و دستورالعمل ها برای شانه خالی کردن از اجرای این طرح مطرح است.
در این میان زباله ها به حریم آثار تاریخی شهر زنجان نیز ورود پیدا کرده اند و پل تاریخی در مسیر رودخانه زنجانرود را نیز در بر گرفته اند، موضوعی که بنا به گفته مسئولان اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان بارها در خصوص آن با مسئولان شهرداری در جلسات مختلف بحث شده ولی هنوز فعالیت و عکس العملی در این خصوص مشاهده نشده است.
...............................................
گزارش و عکس: رحیم مقدمی