خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و هنر: جشنواره‌ها همواره با اهدافی برگزار شده‌اند و این امر بر هیچ کس پوشیده نیست. برخی از جشنوراه‌ها مصداق شعار "هنر برای هنر" هستند و صرفا هنرمندان را گردهم می‌آورند تا هنرهایشان را به هم نشان دهند اما در میان تمام هیاهوهای مختلف هنری جشنواره‌هایی هم هستند که هدفی فراتر از هنر را دنبال می‌کنند؛ اهدافی که غیر از جنبه فرهنگی و هنری با سایر بخش‌های سیاسی و یا اقتصادی نیز گره می‌خورند.
یکی از این جشنواره‌ها که در میان جشنواره‌های رنگارنگ هنری چند هفته‌ای مهمان ایرانی‌ها بود سومین جشنواره "هنر مقاومت" است که به دادخواهی مظلومیت مردم ستمدیده عالم و به خصوص مردم فلسطین اشاره داشت.
این جشنواره که شامگاه دیشب 30 آذرماه پرونده سومین دوره آن بسته شد، با هدفی غیر از اهداف متداول همیشگی یعنی ایجاد آرشیوی در ارتباط با آثار موجود در داخل و یا در سطح بین‌الملل برگزار شد، سعی داشت با نهادینه کردن واژه عظیم مقاومت، اشتیاقی برای هنرمندان ایرانی و خارجی برای تولید آثار فاخر در مسیر حق‌جویی و دفاع از مظلومان ایجاد کند.
بر این اساس و طی فراخوان بین‌المللی این جشنواره تعدادی از هنرمندان سراسر دنیا نیز برای حضور در سومین جشنواره جهانی هنر مقاومت و در هشت بخش آن یعنی طراحی، نقاشی، پوستر، انیمیشن، طرح‌های حجمی، کاریکاتور، هنرهای جدید و مفهومی و عکس به کشورمان آمدند تا در این جشنواره شرکت کنند.
یکی از این هنرمندان فرخ نعمت‌زاد از کشور تاجیکستان است. با وی که سابقه شرکت در دوره‌های مختلف این جشنواره را نیز دارد به گفتگو پرداخته‌ایم که از نظر می‌گذرانید:
* شما یکی از هنرمندانی هستید که در موضوع مقاومت کارهای مختلفی را انجام داده‌اید و ظاهرا برای دومین بار است که در جشنواره مقاومت شرکت می‌کنید. دوست دارم بعد از معرفی خودتان در ابتدا کمی درباره جریانی که شما را به سمت موضوع مقاومت کشاند صحبت کنید و بگویید چرا در بین تمامی موضوعات مختلف هنری شما مقاومت را به عنوان سوژه خود انتخاب کردید؟
ــ من فرخ نعمت‌زاد هستم از نقاشان تاجیکستانی که برای دومین با در جشنواره هنر مقاومت شرکت کرده‌ام. من نخستین بار 5 سال پیش به ایران آمدم و در نمایشگاهی که با همین مضمون برگزار شده بود حضور داشتم.
مقاومت در برابر ظلم و جور، بی‌عدالتی و سیاهی و از سویی تسلیم در برابر حق و معبود حقیقی، درسی است که انسان‌های با ایمان آموخته‌اند و یا در ذات خود دارند و همین مساله مهم ترین دلیلی است که مرا به سمت هنر مقاومت سوق داد.
وقتی جشنواره‌ای برای حمایت از مردم ستمدیده جهان در ایران برگزار شد، همه گوش‌های شنوا و چشمان بیدار در هر جای دنیا پیام آن را فهمیدند. البته برگزاری چنین جشنواره‌ای در ایران اسلامی که امروزه یکی از مهمترین کشورهای عالم اسلام است اصلا دور از ذهن نیست و اتفاقا ایران کانون چنین حرکت‌هایی شناخته می‌شود.
به هر حال من به شدت علاقه دارم که در این موضوعات کار کنم و چه جایی بهتر از جشنواره هنر مقاومت که در ایران برگزار می‌شود.
* پس شناخت خوبی از رویکرد ایران در زمینه تلفیق هنر با اهداف جهان‌شمولی چون مقاومت در برابر ظلم دارید.
ــ در این دو سفرم به ایران بیشتر با هنرمندان ایرانی و البته هنر ایران آشنا شدم. البته باید بگویم من تمجید و تعریف بسیاری از ایرانی‌ها شنیده بودم و با توجه به نزدیکی که ایران و تاجیکستان با هم دارند و به تازگی بعد از 70 سال که زبان روسی زبان اصلی تاجیکستانی‌ها بوده است، زبان فارسی در دانشگاه‌های تاجیکستان تدریس می‌شود، ارتباط فرهنگی و هنری بیشتری بین هنرمندان ایرانی و تاجیکی برقرار شده است.
همه این عوامل موجب شد تا من علاقه بیشتری به حضور مجدد در ایران و آشنایی با هنرمندان آن داشته باشم و البته هنر ایرانی برایم جذابیت‌های بیشتری پیدا کند. باید این را نیز در نظر بگیریم که تدریس زبان فارسی در دانشگاه‌های تاجیکستان و نزدیکی‌های فرهنگی و هنری در آینده می‌تواند برای هنرمندان دو کشور زمینه‌ساز همکاری‌های متنوع و خوب باشد.
* یعنی فکر می‌کنید زمانی را شاهد باشیم که چنین جشنواره‌ای در تاجیکستان نیز برگزار شود؟
ــ شاید. با ایجاد ارتباطات فرهنگی و هنری امیدوارم روزی این اتفاق بیفتد. فکر می‌کنم زمینه‌سازی برای انجام این جریان با ادامه همکاری‌های هنری بین هنرمندان دو کشور انجام شود. دولتمردان فرهنگی و هنری هر دو کشور می‌توانند با تبادلات و تعاملات زمینه این همکاری‌ها را به وجود آورند تا در مقاطع زمانی مختلف هنرمندان تاجیکی یا ایرانی مهمان طرف مقابل باشند تا زمینه نزدیکی بیشتر فراهم شود.
* شما در کارگاه آموزشی سومین جشنواره هنر مقاومت هم شرکت کردید. در این مورد نظری ندارید؟
- بله اتفاقا سخنرانی هم داشتم. در آنجا گفتم و الان هم تکرار می‌کنم من علاقمند هستم تا در این کلاس‌ها از یکدیگر مطالب، روش‌ها و تکنیک‌ها را یاد بگیریم و فضای آموزشی یک جانبه نباشد. برای من مهارتی که هنرمندان ایرانی دارند بسیار مهم است زیرا کار ایرانی‌ها هر روز بهتر از گذشته می‌شود.
هنرمندان زیادی در ایران وجود دارند که کارکرد آنها برای همه هنرمندان دنیا جالب است. به عقیده من و با توجه به چیزهایی که دیدم هنرمندان زیادی وجود دارند که دوست دارند ایران را ببینند و با هنرمندان ایرانی آشنا شوند.
حتی در گروهی که به عنوان مهمانان خارجی برای شرکت در این جشنواره به ایران آمده بودند دو خانم آمریکایی بودند و ما هر روز با یکدیگر هم‌صحبت می‌شدیم. آنها از ایران و مهمان‌نوازی ایرانی‌ها تعریف می‌کردند و کاملا از ایران خوششان آمده بود. از تهران خوششان آمده بود. آنها می‌گفتند که در دو سفری که به کاشان و قم داشته‌اند متوجه شده‌اند که فرهنگ و سنت ایران چطور مستحکم مانده که نشان دهنده ریشه‌های قوی فرهنگی ایران است.
* آقای نعمت‌زاد پس بعد از این دو سفر و آشنایی با هنرمندان ایرانی می‌توانید با نگاه کارشناسانه‌تری در مورد هنرمندان ایرانی صحبت کنید. هنرمعاصر ایران را چگونه دیدید؟
ــ من در نمایشگاه و ورک‌شاپ و کنفرانس جشنواره "هنر مقاومت" هنرمندان جوان ایرانی زیادی دیدم که از واقعا جوینده دانش و هنر بودند. این امر موجب می‌شود کشور شما به پیش رود و پیشرفت کند.
* شما برای حضور در جشنواره مقاومت به ایران آمدید که ارتباط نزدیکی با جریان مبارزات مردم فلسطین دارد. تعریف خودتان از این سبک هنری چیست؟
- فلسطین یک سوال عمومی و جهانی است که چرا یک قوم باید در خانه خودش زیر زور و ستم زندگی کند. این نمایشگاه که سومین دوره آن به همت مسوولان ایرانی برگزار شد حرکتی برای نشان دادن ظلم بزرگی است که به مردم مظلوم فلسطین وارد می شود.
* به طور کلی تعریف تان از هنر مقاومت چیست؟
- هنر مقاومت مجموعه ایده‌آل‌هایی است که در مذهب و دین ما وجود دارد که هنرمندان ضمن اجرای برنامه‌های هنری تلاش می‌کنند تا از این مسیر ایده‌آل خارج نشوند. حق و باطل مفاهیمی جهانی هستند که در همه فرهنگ‌ها و جوامع بشری بار مثبت و منفی بارز و واضحی دارند.
* نقش هنرمند را در این موضوع چقدر مهم ارزیابی می کنید؟
- امروزه جوامع به سمتی حرکت می‌کنند که به تبیین دوباره مفهوم مقاومت نیاز دارند و مسولان و هنرمندان وظیفه دارند که با تلاش بیشتر راهکارهایی را برای نیازهای جدید پیدا کنند. اگر هنرمندی خودش در این زمینه قدم بردارد یک گام به جلو برداشته است، در غیر این صورت اگر جامعه او را مجبور به این حرکت کند از باقی هنرمندان عقب میماند. هنرمند اگر می‌خواهد با نظام و بحث‌های تئوریک در آینده هماهنگ شود ناچار است که در این مسیر گام بردارد. هنر مقاوت منحصر به دوره زمانی خاصی نیست. این هنر از اول بوده و تا آخر هم خواهد بود ولی برای تعالی این هنر باید نقشه حرکتی را طراحی کرد و قدم‌هایی برای تثبیت سیر حرکت مداوم آن در آینده برداشت.
طبیعتا افراد و سازمان‌های زیادی وجود دارند که در حوزه‌های مختلف از هنر حمایت می‌کنند اما در هنر مقاومت این اصل مهم بر عهده خود هنرمند است و دید و نگاه هنرمند به هنر مقاومت باید به گونهای باشد که منتظر حمایتی از سوی نهاد و یا وزارتخانه خاصی نباشد و به صورت خودجوش در این عرصه فعالیت کند.
این خود هنرمند است که با ایجاد بستری برای معارف از هنر مقاومت حمایت می‌کند و با اتکا به هنر و اعتقاداتش اثری را در زمینه مقاومت خلق می‌کند. مطمئنا هر سازمان و هر هنرمند دلسوزی که در این هنر قدمی بردارد، اجرش محفوظ است. البته سازمان‌ها و نهادها می‌توانند با ایجاد فضایی برای بحث و تبیین معارف از هنر مقاومت حمایت کنند.
* پس با این تعریف خودتان هم در این جشنواره اثری ارائه کردید؟
- بله 2 اثر داشتم.
*با چه مفهومی؟
- به عقیده من موضوع فلسطین موضوع جهانی است و تابلوهای منم با همین موضوع بود. به عقیده من اگر نام فلسطین را نبریم، مشخص نیست که چند سال آینده دیگر نامی از این کشور بماند.
*شما به فلسطین هم سفر کردید؟
- خیر ولی اطلاعات زیادی از این کشور دارم. یکی از دو خانمی که در گروه ما از آمریکا آمده بودند چند مرتبه به فلسطین رفته بود و ظاهرا به همین دلیل وی را از آمریکا بیرون کرده‌اند.
*فکر می‌کنید برگزاری این جشنواره به خود مردم فلسطین هم کمک می کند؟
- چیزی که درباره فلسطین مطرح است این است که صحبت در مورد این کشور امید آنها را زیاد می‌کند. برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی اینگونه و دعوت از مهمانان خارجی برنامه کوچکی نیست، کار بزرگی است که جای تقدیر و تشکر از مسئولان برگزارکننده دارد و مطمئن باشید این نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها موجب می‌شود مردم فلسطین بدانند در تمام دنیا مردم صدای مظلومیت آنها را می‌شنوند.
*یعنی شما معتقدید این جشنواره‌ها می‌تواند برای مردم فلطسین شوق مقاومت ایجاد کند.
- بله 100 درصد.
*البته برخی معتقدند که این جشنواره بیشتر از سیاسی است تا هنری. شما این جشنواره را چگونه می‌بینید سیاسی یا هنری؟
- من برداشت سیاسی بودن از این جشنواره نداشتم و اصلا نمی‌خواهم به این فکر کنم که در جشنواره‌ای سیاسی شرکت کرده‌ام.
آزادی مستضعفان جهان شعار همیشگی انقلاب ایران بوده است. کشور شما و نظام جمهوری اسلامی نشان داد که هنر انقلاب و مقاومت نگاه مهربانانه‌ای به همه بشریت دارد و هر جای دنیا که مظلومی باشد کشور شما و از سوی دیگر هنرمندانش با او همراه هستند.
گفتگو از مجید احمدی