به گزارش خبرنگار مهر همایش بین‌المللی اسناد ایرانی صبح امروز دوشنبه 25 آذر با حضور جمعی از پژوهشگران داخلی و خارجی و نیز سفرای برخی کشورهای حوزه آمریکای لاتین در کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
محمد تفرشی، پژوهشگر عضو آرشیو ملی بریتانیا در سخنانی به بیان برخی از تجربه‌های 21 ساله خود در آرشیو ملی بریتانیا پرداخت و گفت: در آرشیو ملی بریتانیا حدود 3 تا 4 میلیون برگ سند درباره ایران نگهداری می‌شود و این اسناد در موارد مختلف آزادسازی می‌شود که آخرین مورد آن چهارشنبه هفته گذشته بود و مصوب شد که تعداد دیگری از این اسناد آزادسازی شود تا پژوهشگران از آن استفاده کنند.
به گفته وی، بیشتر اسناد موجود در آرشیو ملی بریتانیا، به حوزه روابط خارجی این کشور از جمله با ایران در سده اخیر مربوط می‌شود هر چند به تعداد کمی اسناد امنیتی، اسناد ام آی 5 و ام آی 6 و سازمان شنود در آرشیو ملی بریتانیا نگهداری می‌شود.
این پژوهشگر اضافه کرد: آزادسازی اسناد از سال 2007 سرعت بیشتری گرفت و از دوره 30 ساله به 20 ساله کاهش یافت هر سال هم دو بار اسناد آرشیو ملی بریتانیا آزاد می‌شود.
تفرشی سپس گفت: در آرشیو و کتابخانه دیوان هند در کتابخانه ملی بریتانیا هم 6 هزار برگ سند درباره ایران نگهداری می‌شود. همچنین مهم‌ترین آرشیوهای غیردولتی عمومی بریتانیایی مرتبط با مسائل ایران، آرشیو بریتیش پترولیوم است که تا 20 سال پیش کاملا بسته بود و طی سال‌های اخیر تقریبا درهای آن به روی پژوهشگران گشوده شده است.
به گفته این پژوهشگر عضو آرشیو ملی بریتانیا در آرشیو بانک اچ اس بی سی و اسناد بانک شاهنشاهی هم، سندهای مهمی در خصوص تاریخ اجتماعی و اقتصادی ایران نگهداری می‌شود. علاوه بر این آرشیوهای خبری صوتی تصویری شامل آرشیو بی بی سی، آرشیو پاته، آرشیو رویترز و آرشیو عکس، مشتمل بر تعداد زیادی سند و عکس درباره ایران است.
وی اضافه کرد: مهم‌ترین آرشیو اسناد شخصی مرتبط با ایران، همان آرشیو ادوارد براون است. البته سندهایی که در آرشیو سر پرسی لورن هم نگهداری می‌شود، اسناد مهمی است که مربوط به دوره آغازین حکومت پهلوی است. در آرشیو اسناد رجینالد بریجمن، اسناد مهمی درباره کودتای 28 مرداد وجود دارد.
تفرشی سپس گفت: در جنگ جهانی اول و نیز جنگ عراق آرشیوهای آلمانی و عراقی به غارت رفت که در آنها نیز اسناد مربوط به ایران وجود داشت.
این پژوهشگر عضو آرشیو ملی بریتانیا با برشمردن اسناد تاریخی افراد و موسسات بریتانیایی در دیگر کشورهای جهان به اسناد دوایر امنیتی و معضل آزادسازی آنها در بریتانیا اشاره کرد و از تدوین بخشی از این اسناد با همکاری کاوه بیات در قالب یک کتاب خبر داد و ابراز امیدواری کرد: این اثر پژوهشی به زودی منتشر شود.
وی در پایان سخنانش تاکید کرد که تاریخ‌نویسی معاصر ایران بدون استفاده از اسناد موجود در آرشیوهای معتبر خارجی ناقص است.
در ادامه این برنامه، محمد وانلی اوغلو رئیس اداره آرشیو دولتی آنکارا در سخنانی، ایران را کشوری صاحب تمدن و دارای جایگاهی ویژه در این خصوص یاد کرد و گفت: ایران و ترکیه دارای گذشته تاریخی مشترکی هستند و لذا پرداختن به این تاریخ و اتفاقات مشترک بسیار پراهمیت خواهد بود.
وی ادامه داد: در آرشیوهای مختلف عثمانی یا ترکیه امروزی می‌توان آثار فراوانی که درباره حوادثی که در مناطق مختلف آناتولی رخ می‌داد، مشاهده کرد که این آثار در 36 کتاب گردآوری شده است. اسناد روابط میان ایران و نهادهای سازمانی کشورهای مختلف هم در این میان دیده می‌شود که از میان آنها می‌توان به روابط دوستانه میان دو ملت پی برد.
به گفته رئیس آرشیو دولتی آنکارا در این اداره اسناد مربوط به جنگ جهانی اول، حضور انگلیسی‌ها و روس‌ها در ایران و ارتباطات میان ایران و عثمانی و مکاتبات بین دو دولت نگهداری می‌شود. حضور عثمانی‌ها در دوره‌ای که عراق امروزی جزیی از امپراتوری عثمانی بود، اقدام ایرانی‌ها برای زیارت و دفن امواتشان در اماکن متبرکه‌ای مانند کربلا، نجف و کاظمین، در لابلای این اسناد آشکار است.
وانلی اوغلو ادامه داد: در آرشیو عثمانی بیش از 25 هزار پرونده درباره مسائل ایران نگهداری می‌شود و در آرشیو جمهوری ترکیه هم 3 هزار پرونده که مجموعا می‌توان گفت که حدود 30 هزار پرونده درباره روابط ایران با عثمانی در این روابط وجود دارد که البته متاسفانه تعداد اسناد فارسی آنها کم است.
وی همچنین گفت: در مجموعه آرشیوهای ترکیه بیش از 100 میلیون سند تاریخی نگهداری می‌شود که بخشی از آنها دیجیتال‌سازی شده است. اداره آرشیو دولتی آنکارا زیر نظر نخست وزیر فعالیت می‌کند و مقر آرشیو عثمانی هم شهر استانبول است.
در این برنامه همچنین فرید احمد، معاون آرشیو هند در سخنانی با ابراز خوشبختی از تمایل مسئولان ایرانی برای حفظ اسناد این کشور در جای جای دنیا گفت: اگر اسناد موجود در هند را کنار هم ردیف کنید، شاید طول آنها به 60 کیلومتر برسد. از سال 1997 کار جمع‌آوری اسناد دولتی هند در مراکز مختلف شروع شد.
وی با بیان اینکه حفظ اسناد به مثابه حفظ میراث فرهنگی یک کشور است، تاکید کرد: آرشیو هند در حوزه دیجتال‌سازی پیشرو است که یکی از آنها مرکز آرشیوی کلکته است.
به گفته معاون آرشیو هند، رئیس آرشیو ملی این کشور در فرایند انتقال اسناد به این مرکز نقش مهمی دارد و آرشیو ملی هند تاکنون دوره‌های آموزشی متعددی با هف آشنایی پژوهشگران با اسناد برگزار کرده است.
در ادامه این برنامه، محمد نظیر رئیس آرشیو ملی پاکستان، روابط کشورش با ایران را در دهه‌های اخیر رو به رشد خواند و گفت: ما از سال 1900 کار جمع‌آوری اسناد را با اولویت بخشی به اسناد فارس آغاز کردیم. همچنین یکی از فعالیت‌های مهم ما راه‌اندازی مرکز زبان فارسی است که این مرکز توانسته است ارتباط ما را با ایران برای جمع آوری این اسناد تقویت کند.
در ادامه این برنامه، مارتین تورس سفیر مکزیک در ایران با ابراز خشنودی از برپایی نمایشگاه عکس آمریکای لاتین در کتابخانه ملی به نمایندگی از کشورهای بولیوی، اکوادور، کوبا، ونزوئلا و کشور خودش مکزیک به کتابخانه ملی ایران پیشنهاد کرد تا با برگزاری کنفرانس‌های مشابه اسناد ایرانی در این کشورها، گامی در جهت آشنایی مردم آمریکای لاتین با هویت تاریخی ایران بردارد.