به گزارش خبرنگار مهر، سال گذشته که معاون وقت میراث فرهنگی در یک نشست خبری با اطمینان اعلام کرد" در طول 8 سال اخیر حتی یک خانه هم از فهرست میراث ملی خارج نشده"، همه می دانستند این حرف از اساس اشتباه است. با این حال آتوسا مومنی در آن نشست گفت که همه اقدامات برای خروج آثار تاریخی از فهرست ملی قبل از دولت نهم و دهم انجام شده بود و در این دوره ما فقط خبر آن را شنیده بودیم!
متولیان سازمان میراث فرهنگی تنها به این نکته اکتفا می کردند که تعداد بناهای خارج شده از ثبت ملی 35 اثر است نه کمتر و نه بیشتر!
سرای عجم در خوزستان
حتی، مومنی درباره اینکه چرا فهرست این آثار اعلام عمومی نمی شود به خبرنگار مهر گفته بود که: ما در میراث فرهنگی پشتوانه بزرگی به نام مردم را داریم آنها مهمترین حامیان میراث فرهنگی نه تنها در ایران بلکه در جهان هستند. بنابراین تا آنجا که امکان دارد می خواهیم درباره میراث فرهنگی تشویش اذهان عمومی ایجاد نشود و اتفاقاتی از جمله خروج آثار از فهرست میراث ملی دل مردم را نلرزاند. چون آنها نگران میراث فرهنگی می شوند. با این حال تلاش می کنیم تا بسیاری از آنها را دوباره ثبت کنیم چون قانون اجازه داده اثری که از ثبت خارج شد را دوباره بررسی کرده و در صورت لزوم، آن را به فهرست برگردانیم. پس اگر اکنون نام آثار خارج شده را بیان نمی کنیم به این دلیل است که فرصتی برای ثبت دوباره آنها داشته باشیم.
متولیان وقت سازمان میراث فرهنگی از رئیس آن گرفته تا معاون و مدیرکل ثبت آثار تاریخی، هر زمان بحث دیوان عدالت اداری و رای خروج آثار از فهرست میراث ملی به میان می آمد، اعلام می کردند که این اقدامات در سایه انجام می شده و دیوان عدالت اداری هیچ وقت از ما برای دفاع از پرونده های میراثی نظر نمی خواست. در همین حال روسای دیوان عدالت اداری هم عنوان می کردند کارشناسان این سازمان در جلسات ما برای دفاع از آثار حضور پیدا نمی کردند.
خانه دائی جان ناپلئون یکی از خانه های تهران است که از فهرست میراث ملی خارج شده
متولیان وقت از بناهای اخراج شده دفاع نکردند
دفاع نکردن از بناهایی که به عنوان میراث ملی به ثبت رسیده بودند توسط متولیان حفاظت از میراث فرهنگی و عدم هماهنگی میان قضات دیوان عدالت اداری با سازمان میراث فرهنگی باعث شد تا قضات دیوان، تنها به ماده قانونی سال 1309 درباره حفظ آثار ملی استناد کنند که براساس آن، فقط آثاری، تاریخی هستند که تا پایان دوره زندیه ساخته شده باشند چراکه این قانون در دوره پهلوی تدوین شده بود و پهلوی هم آثار متعلق به قجری ها را جزو آثار دارای ارزش نمی دانست!
روند خروج آثار و بناهای تاریخی از فهرست میراث ملی به روندی عادی در دیوان عدالت اداری تبدیل شد آن هم بدون توجه به تدوین قوانینی که پس از آن درباره حفظ بناهای با ارزش ملی وضع شد، (مانند قانون سال 1352 )،تا جایی که هر شاکی خصوصی با توجه به یکی دو بند قانونی به این سازمان مراجعه و درخواست خروج بنای تاریخی را از فهرست میراث ملی می کرد در این میان دیوان عدالت اداری نیز حکم را به نفع شاکی می داد بدون آنکه نظر سازمان میراث فرهنگی را در این باره جویا شود.
اقدام ناباورانه دیوان عدالت اداری در خروج خانه علیزاده
حتی دیوان عدالت اداری، بنا به گفته مدیرکل حقوقی سازمان میراث فرهنگی، در یک اقدام ناباورانه ای، به درخواست شخص ثالث که ملکش در حریم خانه تاریخی علیزاده در تهران بود، رای خروج این خانه را از فهرست میراث ملی داد.
خانه تاریخی علیزاده
همین اقدامات باعث شد تا در 8 سال اخیر 58 بنای تاریخی از فهرست میراث ملی ایران حذف شود و مالکان این بناهای تاریخی اقدام به تخریب آثار کنند. در این فهرست بسیاری از خانه های تاریخی در کل کشور، تعدادی باغ تاریخی و پلاک ثبتی با ارزش معماری و تاریخی وجود دارند گاهی وجود خانه های تاریخی که با حکم دیوان عدالت اداری از ثبت ملی خارج شده اند نشان دهنده هویت یک محله و شهر بود اما پس از دریافت حکم به مجتمع تجاری و یا مسکونی تبدیل شده اند. حتی باغ های تاریخی که دیوان عدالت اداری آنها را از فهرست میراث ملی خارج کرد در مرحله اول به مدرسه و ساختمان مسکونی تبدیل شده اند و پس از آن درختان خشکیده اطرافش را قطع کرده اند تا جایی که دیگر نمی توان گفت روزگاری در این محدوده باغی وجود داشته است.
در میان تمام بناها و خانه های تاریخی از ثبت خارج شده، خانه تاریخی دائی جان ناپلئون، سرای دلگشا، سرای میخچی در رشت، نخستین کلانتری تهران، سرای عجم در خوزستان، خانه علیزاده، خانه پروین اعتصامی و زند نوابی در تهران و .... به چشم می خورد که شاید اگر با حکم دیوان عدالت اداری از فهرست میراث ملی خارج نمی شد امیدی برای نگهداری آنها وجود داشت.
خبرگزاری مهر فهرست 58 بنای تاریخی که در 8 سال اخیر از فهرست میراث ملی خارج شده اند، را در اختیار دارد.
............
گزارش از فاطیما کریمی