به گزارش خبرنگار مهر، وجود آب و هوا و اقلیم خشک و نیمه خشک در بخش عمده‌اي از ایران به ویژه در نواحی کویری تاثير زیادی در خلق پديده‌هايی چون معماري آب انبار و قنات‌ها داشته است.
از ديرباز در بيشتر دشت‌هاي وسيع ايران براي دسترسي به آب از این طریق، تلاش های چشمگيري صورت گرفته و مردم این نواحی با بهره جستن از تمامي توانايي‌هاي خود كيلومتر ها قنات حفر كرده و به ذخيره سازي آب‌هاي فراوان زمستاني براي به مصرف رساندن آنها در فصل‌هاي گرم و کم باران سال از طریق آب انبار ها توجه داشته اند.
حفاظت از یادگاران کهن برای جلوگیری از نابودی
پیشینه آب انبار در ایران به دو هزار سال قبل از میلاد بر می‌گردد و در تمام دوران‌ها از این معماری با شکوه برای جمع آوری و استفاده از آب استفاده می‌شده است.
در خراسان رضوی هم آب انبار پیشینه تاریخی وسیعی دارد و در همه گوشه و کنارهای این سرزمین می‌توان ردی از آن یافت از جنوبی‌ترین و گرم‌ترین نقطه خطه خورشید تا دیگر نواحی، وجود این معماری باعث مرکزیت و تجمع مردم بوده‌است که با گذشت زمان بلا استفاده مانده و بعضی از آنها زیر تلی از خاک مدفون شده اند.
امروزه این معماری‌های باشکوه به بنا های تاریخی و میراثی کهن که نشان از تاریخ هزاران ساله این مرز و بوم دارد تبدیل شده و نیاز به حفاظت و حراست داشته تا این یادگاران کهن به سوی نابودی پیش نرود.
کشف آب انبار قجری در جریان پیادهروسازی
دو هفته قبل کارگران پروژه پیاده رو‌سازی خیابان امام‌خمینی(ره) مشهد هنگام کار متوجه بقایای بنایی تاریخی در زیر این خیابان پر‌تردد مشهد شدند و یک آب انبار متعلق به دوره قاجار سر از خاک بیرون آورد.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر ابراز کرد: این آب انبار که متعلق به دوره قاجار است در جریان پیاده رو سازی کشف شد.
رجبعلی لباف خانیکی عنوان کرد: علی رغم اهمیت اثرکشف شده پیمانکارمجری طرح، اقدام به پرکردن فضای داخلی این آب انبارکرد به طوری که آب انبار به طور کامل زیرخاک مدفون شد.
وی بیان کرد: باتوجه به اهمیت مسئله فورا دستور تخلیه خاک ها و برگرداندن آب انبار به حالت اولیه صادر شد که و در پی آن کلیه خاک‌ها و آوارهای داخل بنا تخلیه شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی افزود: با حضور یگان حفاظت، فعالیت پیمانکار شهرداری متوقف شد.
احیا و بازسازی یک جاذبه گردشگری
وی عنوان کرد: این بنای تاریخی که در یکی از گذرگاه‌های سناباد قدیم و محله سراب واقع شده برای احیا و باز سازی به عنوان یکی از نمادهای مشهد قدیم در نظر گرفته شده است که می تواند به یک جاذبه گردشگری تبدیل شود.
معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی هم ابراز کرد: این بنا که متعلق به اوایل دوره قاجار است از بقایای حصار شهر کهن مشهد بوده که از زیر خاک کشف شده و نیاز به بررسی های بیشتر کارشناسان میراث فرهنگی دارد.
حسین عباس‌زاده عنوان کرد: این اثر در عقب نشینی یک پاساژ بوده و در خیابان و پیاده‌رو قرار نداشته است و هیچ گونه ایجاد مزاحمتی ندارد.
وی اظهار کرد: اثر کشف شده که آب انباری تاریخی از دوران قاجار است یکی از میراث با ارزش کهن مشهد قدیم محسوب می شود.
عباس زاده افزود: در بررسی‌های بیشتر متوجه وجود شیر در قسمت پا شیر شدیم که اینگونه نصب شیر در بخش پاشیر را که برای تمیز نگه‌داشتن آب استفاده می‌شده بدون شک مربوط یه دوران قاجار است.
معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی ابراز کرد: در مکاشفات انجام شده، درِ ورودی آب انبار هم کشف شد.
وی عنوان کرد: به دلیل اشتباه صورت گرفته قسمتی از سقف آب‌انبار آسیب دیده اما جای نگرانی نبوده و قابل احیاء و باز سازی خواهند بود.
تخریب قسمتی از مخزن در زمان ساخت پاساژ
رئیس اداره میراث فرهنگی و صنایع گردشگری مشهد هم در گفتگو با خبرنگار مهر ابراز کرد: پایاب این آب انبار قدیمی که مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است در بررسی ها کشف شده است.
حسن خانزائی افزود: در کنکاش کارشناسان میراث فرهنگی قسمتی از پله های حاشیه ای و پاشیر آب انبار پیدا شده و مورد مرمت و باز سازی قرار گرفت .
وی ابراز کرد: چون درب ورودی این آب انبار از قسمت پیاده رو پیدا شده بود با بررسی های بیشتر از قسمت پاساژ هم متوجه شدیم به آب انبار راه داریم و به خاطر عدم آسیب به این آب انبار قجری درب ورودی از قسمت پیاده رو را با سازه های مربوطه پوشاندیم و از قسمت پاساژ واد آن شدیم.
خانزائی اظهار کرد: در زمان احداث پاساژ به علت عدم اطلاع از حضور چنین آب انباری در زیر زمین مربوطه قسمتی از مخزن آن تخریب شده است اما پاشیر آن کاملا سالم است.
آب انباری که موزه می‌شود
رئیس اداره میراث فرهنگی و صنایع گردشگری مشهد ابراز کرد: قرار شد از قسمت طبقه منهای یک این پاساژ قسمتی از دیوار را برداشته و با تعبیه شیشه ای آن را برای بازدید عموم آماده کنیم.
وی عنوان کرد: با گذاشتن دو مانکن هم با لباس مردم زمان قاجار نحوه استفاده از آب انبار را به تصویر می کشیم که تبدیل به یک موزه کوچک می شود.
خانزائی با اشاره به اینکه درب ورودی آن از قسمت پیاده رو مسدود شده است ادامه داد: برای حفاظت از آن نیازی به گماردن نگهبان وجود ندارد چراکه ورودی اصلی آن از داخل پاساژ بوده که آن هم با شیشه پوشیده شده است.
وی در مورد ثبت ملی این اثر تاریخی هم گفت: گزارش ثبت آن آماده شده است که بعد از کار های نهایی و تاییدات استانی در تهران به ثبت ملی می رسد.
آثار تاریخی همواره در گوشه و کنار همه شهر های ایران زمین یافت می شود چراکه این کشور مهد تاریخ کهنی است که افتخار همه مردم این سرزمین است و حفظ و نگهداری از آنها وظیفه ای است که تنها بر عهده مسئولان نیست بلکه همتی ملی می خواهد تا ارزش های کهن تاریخی مصون بماند.
---------------------------
گزارش : ملیحه زرین پور