به گزارش خبرنگار مهر، این کتاب مجموعه‌ای از 12 نامه است که در طول یک سال نوشته شده‌اند. زبان اصلی آنها نزدیک به لهجه ارمنی قفقازی‌هاست. اتیان در مقدمه‌ای که برای کتاب پیش‌رو نوشته است، اشاره کرده که: اگر سارق ادبی بودم، نمی‌بایستی این چند خط را توضیح می‌نوشتم. باید بی‌سر و صدا این مجموعه نامه‌ها را که اتفاقی به دستم رسیده، به خود منتسب می‌کردم، اما قصد دارم آنها را از طریق «بیوزاندیون»(روزنامه‌ای که این نامه‌ها در آن چاپ شده‌اند) سلسله‌وار به گوش جامعه برسانم.
یرواند اُتیان نویسنده نامدار ارمنی و مولف این کتاب، کار خود را با ترجمه آثار تولستوی آغاز کرد. این نویسنده طنزپردازی ماهر بوده که با همین ابزار، از مسائل اجتماعی و سیاسی انتقاد می‌کند. «رفیق پانجونی» یکی از شاهکارهای طنز اتیان است. موضوع اصلی این داستان، برگرفته از واقعیت موجود در ارمنستان غربی و فعالیت احزاب ملی است.
پانجونی نمونه زنده افراد و گروه‌هایی است که با عدم اعتقاد و احترام به دیدگاه‌های دیگران، باعث آزار و اذیت جامعه می‌شوند. هر آن‌چه از او نیست، پس نباید باشد. هر آن‌که با او نیست، پس حتما علیه اوست و این چنین است که پانجونی‌ها بی‌محابا و بی‌خردانه باورهای مذهبی و اعتقادی دیگران را به سخره می‌گیرند و تخم نفاق و دشمنی در جامعه می‌کارند. کتاب پیش رو، بین سال‌های 1909 تا 1914 نوشته شده است. یرواند اتیان که در سال 1869 متولد شده بود، در سال 1926 درگذشت و در قاهره به خاک سپرده شد.
خلاصه این داستان به این ترتیب است که مردی به نام پانجونی از فرط بی‌پولی به انقلابی‌گری رو می‌آورد. او را به روستایی می‌فرستند تا ایده‌های حزبش را تبلیغ کند. در جامعه روستا، تضاد طبقاتی چندانی وجود ندارد و پانجونی به ناچار پیرمردی را که 3 گاو دارد و همچنین کشیش بی‌سواد ده را حامی بورژاوزی معرفی می‌کند و در عوض جوانک شروری را به عنوان یک پرولتاریای زحمت‌کش نامگذاری می‌کند. اما این هنوز آغاز مبارزات انقلابی رفیق پانجونی است...
در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:
رفیق سارساپونی در پایان سخنانش را جمع‌بندی کرد و گفت برای کاهش ساعات کار و دریافت اضافه دستمزد، اعتصاب همگانی لازم است. سپس من در همین راستا سخنرانی و تاکید کردم که بلافاصله باید اعتصاب کرد. کارگران زن زمانی قانع شدند که به آنها اطمینان دادیم با همه توان خود از آنها حمایت می‌کنیم و اجازه نخواهیم داد زیر یوغ بی‌رحمانه کاپیتالیسم گردن‌کش له شوند. آنها رفتند و قول دادند دوستان خود را نیز قانع کنند.
رفیق سارساپونی هنگام رفتن به آنها گفت: اگر کسانی پیدا شدند که نخواستند به شما بپوندند، آنها را با نام تهدید کنید. روز بعد هیچ کارگری در کارگاه ریسندگی حاضر نشد. ماکار مرکویان کارخانه‌دار که از دیدار و گفت‌و‌گوی ما با کارگران آگاه شده بود بی‌درنگ نزد ما آمد. او به خاطر اعتصاب در شرایط بد و غیرقابل تحملی قرار گرفته بود. چند ماه بود که سفارش بزرگی گرفته بود و داشت سفارش عروسی بچه یکی از ترک‌های پول‌دار شهر را آماده می‌کرد.
به ما توضیح داد که: این سفارش پنجاه شصت سکه طلا ارزش دارد. هیچ پول پیش نگرفتم. قرار گذاشتم تا سفارش را تحویل ندهم دیناری پول نگیرم. این سفارش را باید حداقل چند روز قبل از عروسی تحویل دهم، یعنی حداکثر ده روز دیگر و اگر تحویل ندهم از دریافت پول محروم می‌شوم، چون چنین قرار گذاشته‌ایم و چون پول نداشتم مجبور شدم برای این سفارش پول نزولی بگیرم. الان چند ماه است. التماس می‌کنم دستور بدهید کارگران به سر کارشان برگردند...
این کتاب با 168 صفحه، شارگان هزار و 500 نسخه و قیمت 8 هزار تومان منتشر شده است.