به گزارش خبرنگار مهر، بزرگترین سازه خشتی در جهان سال ۱۳۸۲، در اثر زلزله شدیدی که شهر بم و حومه آن را تحت تاثیر قرار داد، تقریبا به طور کامل از بین رفت. این ارگ عظیم که در مسیر جاده ابریشم قرار دارد سده ۵ پیش از میلاد ساخته شده و تا سال ۱۸۵۰ پس از میلاد نیز همچنان مورد استفاده بود ولی به طور قطع مشخص نیست چرا پس از آن دیگر مورد استفاده قرار نگرفت.
این ارگ به عنوان یکی از مهمترین جاذبه های تاریخی ایران بازدیدکنندگان کرمان را به سوی بم می کشاند اما همه گردشگرانی که از آن بازدید می کنند نمی توانند اطلاع کافی از تمام بخش های این سازه خشتی در حین بازدید به دست آورند. گردشگرانی که این سازه خشتی را قبل از زلزله ویرانگر بم دیده بودند به یاد می آورند که بخش های مختلف آن چه کاربری داشته است. اما اکنون اگر هر گردشگری به آنجا برود با ویرانه هایی رو به رو می شود که تنها از روی اطلاعات کمی که روی صفحات آهنی کنار سازه ها وجود دارد می تواند بفهمد با چه سازه ای رو به روست بدون اطلاع بیشتر.
نمونه ای از تابلوی اطلاع رسانی
حال اگر در این میان، راهنمای گردشگری نیز با هر کدام از بازدیدکنندگان همراه شود، شاید بتوان اطلاعات بیشتری به گردشگر داد و گرنه تمام اطلاعات او خلاصه می شود به تابلویی که اطلاعاتی در حد نام اثر و تاریخ پیدایش آن وجود دارد.
گردشگران نمی دانند ویرانه هایی که رو به روی آنهاست قبل از زلزله چه شکلی بوده است
به عنوان مثال روی تابلوی جلوی مسجد پیامبر در این ارگ جهانی نوشته شده" متعلق به قرن نهم هجری قمری. محراب مسجد نسبت به ساختمان آن کمی انحراف دارد و بر روی آن دست نوشته های زیبایی مربوط به اواخر دوره صفوی و اوایل دوره قاجار دیده شده است." و یا اطلاعات بخش اصطبل این مجموعه تنها به دوره تاریخی آن و یا معرفی کوتاهی از بخش های آن محدود شده است و بخش های دیگر این ارگ تاریخی نیز به همین منوال اطلاعات کمی را در اختیار گردشگر قرار می دهد .
در این بین برخی از اتاقک های ارگ بم به اتاق خشت و یا کارگاه و آزمایشگاه تبدیل شده اند و به معرفی نحوه انجام عملیات باستان شناسی و یا آزمایش خشت و مرمت بخش های آسیب دیده می پردازند. در این صورت نیز باید گردشگر وقت لازم را داشته باشد تا بنرهایی که این اقدامات را توضیح داده اند بخواند.
با این حال افشین ابراهیمی، مدیر پایگاه میراث جهانی به خبرنگار مهر گفت: تابلوهای اطلاع رسانی این مجموعه نمره A را از یونسکو دریافت کرده است و این نمره نشان می دهد که اطلاعات داده شده کافی است. درهر حال اگر گردشگری درخواست کند، راهنمایان اطلاعات لازم را به او خواهند داد.
ابراهیمی درحالی اطلاع رسانی در مجموعه ارگ بم را کافی می داند که مهدی حجت مقائم مقام سازمان میراث فرهنگی پیش از این در یک نشست خبری اعلام کرده بود اطلاع رسانی ها در حوزه میراث فرهنگی کامل نیست به عنوان مثال گردشگر به موزه ای می رود که کنار شی تاریخی موجود در آنجا نوشته شده متعلق به دوره صفوی. بدون اینکه گردشگر با آن ارتباط برقرار کند بنابراین اطلاعات موجود تنها به دوره تاریخی اشیا و یا جنس آن اثر محدود می شود.
ابراهیمی همچنین وجود بروشورهای موجود در ارگ را یکی دیگر از نقاط قوت اطلاع رسانی دانست و گفت: همه اطلاعات لازم در بروشوری نوشته شده که در هنگام تهیه بلیت به گردشگران داد می شود.
استفاده از مصالح بومی در بازسازی ارگ و معرفی آن در کارگاه خشت
بروشوری که ابراهیمی مدنظر دارد تنها به معرفی بخش اندکی از بخش های مهم میراث جهانی بم می پردازد و به عنوان نمونه برای معرفی خانه سیستانی موجود در ارگ که یکی از زیباترین جاذبه های آن است تنها نوشته شده که معماری آن مربوط به دوره صفویه یا زندیه است که دارای دو قسمت اندرونی و بیرونی با بادگیر و زمستان نشین و محل اقامت مهمانان است بدون حتی ذکر این نکته که چرا نام این خانه سیستانی است و یا دلیل وجود این خانه در ارگ چیست.
خانه سیستانی در سازه جهانی بم
پیش از این قرار بود رو به روی ارگ بم اتاقی برای معرفی بخش های مختلف پایگاه میراث جهانی بم به گردشگران تعبیه شود که هر گردشگر قبل از ورود به مجموعه از آن بازدید کند. عکس ها و حتی فیلم پخش شده در آن اتاق حکایت از عظمت ارگ داشت و گردشگران می توانستند فیلم و تصاویر این اثر جهانی را قبل از زلزله نیز ببینند و بعد وارد مجموعه شوند. اما هیچ وقت این اتاق به کارکرد اصلی خود دست پیدا نکرد. درحالی که جای خالی اتاق اطلاع رسانی به خصوص پس از زلزله عظیم بم و تغییرات بسیار در معماری میراث بم بسیار مشهود است.
.......
عکس از مرجان حاجی رحیمی