مهر: خانم اسميت! از آنجايي كه شما به تازگي به هيات انگليس در ايران پيوسته ايد و پيش از شما شخص ديگري عهده دار اين مسئوليت بود، خواهش مي كنم درباره خودتان و تجربياتتان درباره خاورميانه و ايران توضيح دهيد.
اسميت: من حدود 4 ماه است كه در ايران حضور دارم . قبل از اينكه اينجا بيايم حدود يكسال در لندن درباره مسائل عراق كار مي كردم.
مهر: آيا ديدگاهها و ذهنيت هاي شما در مورد ايران، قبل و بعد از سفرتان به ايران تغيير كرده است؟
اسميت: من در اينجا مي توانم تفاهم بهتري نسبت به مردم ايران داشته باشم و چيزهاي بيشتري ياد گرفته ام.
مهر: خانم اسميت! به نظر شما مهمترين ويژگي ايراني ها چيست؟ در اين مدت اقامت در ايران كدام ويژگي مردم ايران به نظرتان برجسته تر بوده است؟
اسميت: ايراني ها گرم ومهمان نواز هستند. من واقعا به اين موضوع عقيده دارم!
مهر: به عنوان يك ديپلمات فكر مي كنيد بهترين مقطع روابط ايران و انگليس چه بوده است؟
اسميت: من يك تاريخ دان نيستم! دوره هايي از روابط خوب و نه چندان خوب ميان كشورهاي وجود داشته است اما هدف اصلي سفارت به كار بردن تمام نيروهاي بالقوه براي ايجاد ارتباط است.
مهر: آيا شما كتاب خاطرات "آنتوني پارسونز" به عنوان آخرين سفير انگليس در ايران در زمان شاه را مطالعه كرده ايد؟
اسميت: من بخشي از آن را خوانده ام. نه همه آن را.
مهر: خوب اگر موافق باشيد سوالات مربوط به مسائل هسته اي را شروع مي كنيم.
اسميت: بله، البته !
مهر: ما در ايران مي خواهيم فناوري هسته اي داشته باشيم اما براي دستيابي ايران به اين فناوري با تنش ها و بحرانها و مسائل زيادي روبرو شديم و مي خواهيم بدانيم آيا اين يك روال طبيعي است؟ همه كشورها براي دستيابي به انرژي هسته اي اين همه دردسر دارند؟ به نظر شما تمام كشورها حق ندارند كه به فناوري هسته اي دسترسي داشته باشند و اگر بله، چرا اين همه بحران درباره ايران ايجاد شده؟
اسميت: طبق پيمان منع گسترش تسليحات هسته اي (ان.پي.تي) ايران اين حق را دارد كه به تكنولوژي هسته اي دست پيدا كند اما دليل مشكلات ايجاد شده با ايران اين است كه درباره برنامه هاي هسته اي ايران و صلح آميز بودن آن كه آيا در سالهاي اخير برنامه ايران در چارچوب NPT بوده است يا خير، عدم اعتماد وجود داشته است. به همين دليل ما توافق نامه پاريس را منعقد كرديم. به دليل عدم اعتماد در برنامه هاي هسته اي اين بحران ها ايجاد شد.
مهر: اما در توافق نامه پاريس هر دوطرف متعهد به انجام برخي امور شدند و ما تعهدات خود را انجام داده ايم. آيا فقط ما بايد اعتماد سازي كنيم و اين روند را بايد تا چه زماني ادامه دهيم؟ اين اعتماد سازي از طرف ايران بايد دائمي باشد؟ اروپايي ها براي اعتماد سازي چه كرده و مي كنند؟
اسميت: در توافق نامه پاريس ما با ايران توافق كرديم كه برنامه غني سازي و تاسيسات يو سي اف اصفهان تعليق گردد. اين موضوع پايه اصلي توافق نامه پاريس بود كه ايران آن را يك طرفه زيرپاگذاشت. فعاليت هاي اصفهان را آغاز كرد و اين موضوع عدم اعتماد را دوباره مطرح مي كند.
مهر: اگر تعليق برنامه هاي هسته اي ايران پايه توافق نامه پاريس بود، ايران نيز از طرف مذاكره كننده اروپايي خواسته بود در پيشنهادي كه در مورد برنامه هاي هسته اي تهران ارائه مي دهد، نكته جديد گنجانده شود كه نشان از پيشرفت واقعي مذاكرات داشته باشد. اما اروپا در پيشنهاد خود نكته جديدي را نگنجاند. ما اعتقاد داريم تعهداتمان را در قالب توافق نامه پاريس انجام داده ايم.
اسميت: من با شما موافق نيستم كه پيشنهاد اروپايي ها حاوي نكته جديد نبود. ما پيشنهاد كاملي ارائه داديم و مسائل زيادي را پوشش داديم و اميدوار بوديم ايران نيز به طور جديد به آن توجه مي كرد.
مهر: نكته جديد اين پيشنهاد چه بود؟
اسميت: نكته جديد در پيشنهادي كه اروپا ارائه داد، تعهد كشورهاي اروپايي در حمايت از ايران براي دستيابي به تكنولوژي هسته اي صلح آميز است.
مهر: با توجه به اينكه در20 سال گذشته با اينكه بعضا برخي فعاليت هاي هسته اي ايران ، بطور مخفي انجام شد ولي ايران هيچ گاه به اعتراف آژانس بين المللي انرژي اتمي و خود اروپايي ها به سمت توليد سلاح هسته اي پيش نرفت ، الان هم كه ايران رسما N.P.T را پذيرفته ، پس ديگر چه نگراني ايي براي اروپا باقي مي ماند؟
اسميت: البته ايران در سال هاي گذشته پيشرفت قابل ملاحظه اي درشفاف سازي مسائل هسته اي داشته است اما پرونده هنوز بسته نشده است و قطعنامه شوراي حكام هم آن را نشان داد و قرار شد مدير كل آژانس بين المللي انرژي اتمي 3 سپتامبر (12 شهريور) درباره برنامه هاي هسته اي ايران به شوراي حكام گزارش دهد و ما درباره مفاد آن پيش بيني نمي كنيم.
مهر: شما فكر مي كنيد گزارش 3 سپتامبر حاوي چه نكاتي باشد؟
اسميت: اين گزارش مربوط به البرادعي است و اوست كه هر چه بخواهد در آن مي گنجاند.
مهر: ما از كارخانه هسته اي اصفهان براي توليد محصولي استفاده مي كنيم كه ارتباطي به تسليحات هسته اي ندارد ولي اروپا خواستار تعطيلي اين كارخانه است، خانم اسميت! چه تضميني وجود دارد كه مثلا كشورهاي غربي به ويژه انگليس چند سال بعد از ما درخواست نكنند براي مثال كارخانجات مواد شوينده را نيز تعطيل كنيم تا مبادا اين مواد به تسليحات شيميايي تبديل شود؟!
اسميت : براي استفاده نشدن از كارخانجات مواد شوينده به منظور ساخت تسليحات شيميايي تضمين وجود دارد زيرا ايران عضو فعال پيمان مبارزه با تسليحات شيميايي است اما مشكل ما با اصفهان اين است كه در اين تاسيسات "تبديل" (conversion) صورت مي گيرد و در اين كارخانه با مواد شكافت پذير كار مي شود كه ممكن است براي ساخت تسليحات هسته اي مورد مصرف قرار گيرد.
مهر: فكر مي كنيد مذاكرات هسته اي ايران و اروپا به بن بست رسيده است و سرنوشت آن چطور خواهد بود؟
اسميت: درهاي مذاكره هنوز باز است. اما روند مذاكره تغييرمي كند چون مانمي توانيم بر پايه قبل مذاكرات را ادامه دهيم. ايران فعاليت تاسيسات اصفهان را از سر گرفته است. اما سرنوشت مذاكرات بستگي به طرف ايراني دارد.
مهر: درخواست هاي ايران و اروپا در مذاكرات چه بود چقدر از اين توقعات از طرف مقابل محقق شد؟
اسميت: بسيار سخت است كه درخواست را توضيح دهيم و قصد پشت آن را نمي توان توضيح داد اما بايد به نفع هر دو طرف باشد. ما خوشحال هستيم كه مذاكرات ادامه پيدا كند و پيشنهادمان به نفع دو طرف بود.
مهر: خواسته طرف اروپايي در اين مذاكرات به طور دقيق چه بود؟
اسميت: اين يك درخواست نبود بلكه پيشنهاد بود. طرف اروپايي از ايران خواسته بود تعليق را ادامه دهد و اعتماد سازي كند اما متاسفانه ايران اين پيشنهاد را رد كرد.
مهر: آيا شما خواسته هاي خود را در طول اين مذاكرات به دست آورديد؟
اسميت: طرف ايراني آن را رد كرد.
مهر: برخي از كارشناسان اروپايي را متهم به وقت كشي و ارتباط دادن مذاكرات هسته اي به انتخابات رياست جمهوري ايران كردند آيا شما اين موضع را تاييد مي كنيد؟ توضيحي داريد؟
اسميت: فرصتي كه از ماه مه تا ژوييه (فروردين تا خرداد) كه از سوي اروپا خواسته شد، مورد توافق دو طرف قرار گرفته بود و ما به اين زمان توجه كرديم. البته پروسه بسيار پيچيده اي بود و آماده كردن آن سخت بود.
مهر: آيا اين صحت دارد كه غرب از فردخاصي در انتخابات رياست جمهوري ايران حمايت مي كرد؟
اسميت: البته كه نه! درخواست اين زمان ارتباطي به برگزاري انتخابات رياست جمهوري در ايران ندارد و ما در زمينه انتخاب رياست جمهوري ايران دخالت نمي كنيم زيرا اين يك موضوع داخلي است.
مهر: آيا انگليس ترجيح مي داد كس ديگري به غير از دكتر احمدي نژاد انتخاب شود؟
اسميت: نتيجه انتخابات مساله اي كاملا مربوط به مردم ايران است. انگليس از هيچ نامزدي حمايت نكرد و انتخاب فرد در نظر گرفته شده نيز ارتباطي به انگليس ندارد. ما تلاش مي كنيم با دولت احمدي نژاد همكاري كنيم و توني بلر نخست وزير ما نيز پيامي براي رييس جمهور ايران در اين زمينه ارسال كرد. موارد مشخصي است كه علاقمنديم درباره آنها با ايران همكاري كنيم كه شامل مبارزه با مواد مخدر، كمك به ايجاد ثبات در عراق و مبارزه با تروريسم است.
مهر: شروع گفت وگوهاي هسته اي ايران و سه كشور اروپايي، به اين كيفيت و شكل حاضر، پيشنهاد كدام طرف بود و آيا بهتر نبود ايران مستقيما با آژانس بين المللي انرژي اتمي و يا آمريكا مذاكره مي كرد؟ آيا ممكن نبود با اين روش زودتر به نتيجه برسيم؟
اسميت: اين موضوعي ميان دولت هاست. آژانس مسئوليت هاي ديگري در قالب ان پي تي و پادمان ها دارد و مذاكره تصميمي ميان دولت هاست تا اعتماد سازي صورت بگيرد. تا جايي كه من مي دانم مذاكره هسته اي ميان ايران و اروپا پيشنهاد اروپا بود اما بايد به اسناد اين زمينه مراجعه كنم. درباره آمريكا نيز بايد بگويم كه آمريكا كاملا با مواضع اروپا موافقت دارد و تفاوتي ميان اين آمريكا و اروپا وجود ندارد.
مهر: به نظر مي رسد ديدگاه و مواضع انگليس در طول مذاكرات نسبت به فرانسه و آلمان قدري تفاوت داشت و انگليس لحن تند تر و سرسختانه تري در اين مذاكرات داشت و به نوعي به عنوان نماينده آمريكا گفتگو مي كرد، آيا اين را قبول داريد؟ .
اسميت: ما اين موضوع را رد مي كنيم. سه كشور اروپايي مذاكره كننده با ايران اختلاف نظر ندارند و داراي ديدگاههاي كاملا مشتركي هستيم. نظرات سه كشور كاملا برابر است.
مهر: برخي ديپلمات ها ديروز اعلام كردند مبني بر تاييد آژانس براي خارجي بودن منشاء اورانيوم هاي خارجي يافت شده در ايران در اين شرايط موضع گيري سه كشور اروپايي تغيير مي كند؟
اسميت: من اين خبر را نديدم. اما اين موضوع حتما در گزارش محمد البرادعي مدير كل آژانس لحاظ خواهد شد و اين گزارش در اختيار اعضاي شوراي حكام قرار خواهد گرفت.
مهر: تغيير موضع گيري اروپايي ها در پي انتشار اين خبر مهم ايجاد خواهد شد؟
اسميت: پس از آنكه گزارش البرادعي منتشر شد، اروپا در اين زمينه تصميم گيري مي كند.
مهر: خانم اسميت! فكر نمي كنيد برخورد غرب و اروپا در مورد مسائل هسته اي دوگانه و تبعيض آميز باشد؟ ايران در حال انجام فعاليت هاي كاملا صلح آميز هسته اي است و به پيمان منع تكثير سلاح هاي هسته اي هم پيوسته ولي اسرائيل عملا سلاح هسته اي ساخته است ، چرا سلاح هاي اتمي آماده و توليد شده اسرائيل حساسيت شما را تحريك نمي كند؟
اسميت: تفاوت در اين است كه ايران عضو ان پي تي است و براي برخي تعهدات التزام دارد اما اسراييل عضو اين پيمان نيست. الگوي ايران مفاد ان پي تي و پادمان هاي آژانس است. اين سبب نگراني ما مي شود كه ايران تعهدات خود را عمل نكند.
مهر: چنين توجيهي از سوي شما به اين مساله منجر مي شود كه ايران نيز از ان پي تي خارج شود تا بتواند براي كسب تكنولوژي متعارف هسته اي تلاش كند اما رژيم صهيونيستي كه صراحتا به داشتن سلاح هاي هسته اي اعتراف كرده، آزادانه به فعاليت هاي هسته اي خود ادامه مي دهد. آيا بهتر نيست در عوض فشار بي مورد به ايران كه ممكن است سبب خروج از اين كشور از ان پي تي شود، كشورهاي غربي به اسراييل فشار بياورند تا ان پي تي را امضا كنند؟ آيا اين منطقي است؟
اسميت : ايران اين موضع را رسما اعلام نكرده است. ما علاقمند هستيم كه همه كشورها و كشورهاي خاورميانه از جمله پاكستان ان پي تي را امضا كنند و نمي خواهيم ايران اين پيمان را ترك كند. به اسراييل نيز فشارهايي به منظور امضاي ان پي تي وجود دارد. ما پيشنهاد مي كنيم كه همه امضا كنند.
مهر: فكر مي كنيد پرونده هسته اي ايران به شوراي امنيت ارجاع شود؟ فكر مي كنيد اين چه عاقبتي خواهد داشت؟
اسميت: ايران بايد گام هايي بردارد تا از ارجاع پرونده هسته اي به شوراي امنيت جلوگيري نمايد و ما اميدواريم چنين اتفاقي نيفتد. ما اعتقاد داريم ادامه تعليق اصفهان به جلوگيري از ارجاع به شوراي امنيت مي انجاميد.
مهر: آژانس نشانه اي ندارد كه ايران در پي سلاح هاي هسته اي است و دليل تهديد هاي غرب براي ارجاع پرونده ايران به شوراي امنيت چيست؟
اسميت: آژانس گزارش جامع خود درباره برنامه هاي هسته اي ايران را در تاريخ سوم سپتامبر (12 شهريور) ارائه مي كند. بايد در نظر داشت كه پايان تعليق در اصفهان نه تنها توافقنامه پاريس را نقض كرد بلكه ناقض ديگر توافقنامه هاي آژانس بين المللي نيز بود. اين دو مي توانند دلايلي براي ارجاع پرونده به شوراي امنيت به شمار آيد.
مهر: سوالي كه برايم دانستن جوابش جالب است اين است كه چرا انگليس مناطق جنوبي و شيعه نشين عراق را براي حضور نظامي انتخاب كرده و مناطق شمالي را به آمريكا سپرد؟
اسميت: فرماندهان نظامي چنين تقسيماتي و تصميماتي را انجام داده اند و اين به دلايل كاملا نظامي است كه انگليس را در جنوب عراق قرار داده است
مهر: شما هدف نظامي ها را نمي دانيد؟
اسميت: ذهنيت نظامي ها برخي مسائل از جمله دسترسي به تمام بخش هاي كشور و موضوعاتي از اين قبيل است.
مهر: آيا انگليس برنامه زمان بندي شده و قطعي براي خروج از عراق دارد؟ كي از عراق خارج مي شويد؟
اسميت: انگليس حتي يك روز بيش از آنچه لازم باشد درعراق باقي نخواهد ماند. چنانچه نيروهاي نظامي عراق توانايي كنترل كشور را داشته باشند ما اين كشور را ترك مي كنيم.
مهر: خانم كاردار! آقاي توني بلر، نخست وزير انگليس سال قبل گفته بود ما در عراق مي جنگيم ولي ميوه آن را در ايران مي چينيم به نظر شما ايراني ها با شنيدن اين موضوع چه احساسي خواهند داشت؟ چطور بايد اين را توجيه كنند؟
اسميت: نه من چنين چيزي را نشنيده ام كه نخست وزير گفته باشد.
مهر: به نظر مي رسيد روابط ايران و انگليس در سالهاي اخير به يك حالت ثبات و توازن خوبي رسيده بود، اما به نظر مي رسد اخيرا اين توازن توسط طرف انگليسي خدشه دار شده و دولت متبوع شما به سمت تخريب و تنش اين روابط پيش رفته است ، از جمله درخواست غيرمتعارف آقاي ريچارد دالتون، سفير انگليس براي ملاقات با اكبر گنجي به عنوان يك محكوم زنداني.
اسميت: اروپايي ها متعهد هستند با ايران گفتگو كنند و اين موضوع براي اروپا مهم است. ما اميدواريم موضوع اكبر گنجي حل و فصل شود و اين نگراني اتحاديه اروپا و نه تنها بريتانيا است. موضوع حقوق بشر مطرح است و اين مورد حساس است و اعضاي اتحاديه اروپا اين نگراني را دارند.
مهر: درباره اينكه چنين درخواست هايي دخالت در امور ايران محسوب مي شود؟
اسميت: اين موضوع دخالت محسوب نمي شود و ما فقط ابراز نگراني كرديم و اساس ما تعهد به حقوق بشر مي باشد.
مهر: آيا اگر مثلا سفير جمهوري اسلامي ايران در انگليس هم مي خواست با يك زنداني گروه "شين فين" در زندان لندن ديدارا كند، براي پيگيري حقوق بشر مثلا، براي شما قابل قبول بودد؟
اسميت: من نمي توانم در اين زمينه اظهار نظر كنم.
مهر: مساله ناآرامي هاي اهواز هم يكي از مسائلي بود كه روابط ايران و انگليس را خدشه دار كرد، چه توضيحي در مورد دخالت انگليس در اين حوادث داريد؟
اسميت : ما متاسفيم كه ايران حوادث اخير در خوزستان را به انگليس ارتباط مي دهد. آصفي سخنگوي وزير امور خارجه ايران و وزير اطلاعات اين كشور درباره مشاركت انگليس در اين زمينه اظهارنظر كردند اما ما متاسفيم و آن را رد مي كنيم.ما همچنين در حال بررسي ادعاهاي مربوط به آموزش ديدن بمب گذاران اهواز در منطقه مورد كنترل انگليس در عراق هستيم.
مهر: ديدار آقاي استراو با منصور الاهوازي يكي از رهبران شورش خوزستان را چطور توضيح مي دهيد؟
اسميت: هيچ ديداري در كار نبوده است برخورد اين دو تن در يك مراسم و كاملا اتفاقي بوده است. البته سفارت انگليس روز يكشنبه براي روشن كردن مساله يادداشتي در اين زمينه براي وزارت امور خارجه ايران ارسال مي كند.
مهر: دو روز پيش سالگرد كودتاي 28 مرداد 1332 ( 1953) و سقوط دولت مصدق توسط آمريكايي ها و انگليسي ها بود ، فكر نمي كنيد انگليس، بخاطر بر سر كار آوردن رضاخان و سال ها ديكتاتوري او در ايران و برپايي اين كودتا ، يك عذرخواهي غليظ به ملت ايران بدهكار باشد؟
اسميت: من تاريخ نمي دانم ! اما همانطور كه گفتم در روابط دو كشور همواره فراز و نشيب وجود داشته و برخي اوقات مشكلاتي ايجاد شده است. آنچه ما مي كوشيم بر آن تمركز كنيم روابط جاري دو كشور و مرتفع كردن مشكلات فعلي به ويژه مسايل هسته اي است تا بتوانيم همكاري هايمان را در آينده تحكيم و تقويت كنيم.
مهر: يك سوال غير سياسي! از چه شهرهايي در ايران ديدن كرده ايد؟
اسميت: من از شهرهاي مختلف ايران چيزهاي زيادي شنيده و خوانده ام، اما اصفهان را ديده ام.
مهر: " يو.سي.اف" اصفهان را هم ديده ايد؟
اسميت: ( باخنده) نه! داخل شهر و بناهاي تاريخي را اما علاقه دارم از يو سي اف ديدن كنم. درباره تبريز و برخي شهرهاي ديگر نيز نكاتي را شنيده ام.
مهر: ما اميدواريم كه اين اجازه را به شما بدهند كه كارخانه يو.سي.اف اصفهان را ببينيد!
اسيمت: حتما
مهر: از شما بخاطر شركت در اين گفت وگو، متشكريم