به گزارش خبرنگار مهر، مراسم رونمایی از «فرهنگ واژگان هنر»، عصر دیروز 24 دی ماه در خانه هنرمندان و با حضور شخصیت‌های هنری و فرهنگی برگزار شد. اکبر عالمی مولف «فرهنگ جامع انیمیشن» که اجرای این برنامه را برعهده داشت، درباره مولف این اثر، گفت: عرفان قانعی‌فرد، یک زبان‌شناس است. او بیش از 10 سال در کشورهای انگلیسی زبان زندگی کرده است و «فرهنگ واژگان هنر» هم نتیجه تلاش او در زمینه زبان‌شناسی و فرهنگ‌نگاری است.
وی افزود: حالا عرفان می‌تواند بگوید: «من عرفان قانعی‌فرد» هستم و چرا که نه؟ مگر بابک احمدی، کمتر از گادامر است؟ مگر نمی‌توان گفت: «من علی موسوی گرمارودی‌ام» یا «من، جواد مجابی‌ام» کسی که 50 سال عمر و زندگی خود را صرف فرهنگ و هنر این سرزمین کرده، می‌تواند چنین ادعایی کند و این «من» به خودمحور بودن آدم‌ها نیست.
پرویز کلانتری، اما نخستین کسی بود که درباره «فرهنگ واژگان هنر» سخن گفت. او این کتاب را اثری فاخر دانست و گفت: عرفان قانعی‌فرد با دقت و وسواس تمام برای واژه‌ها معادل فارسی انتخاب کرده و این کتاب، مرجع خوبی برای همه هنرمندان است.
او که از جمله نخستین تصویرگران کتاب‌های درسی بوده، به اینکه ضرورت وجود فرهنگی چون «فرهنگ واژگان هنر» حس می‌شد، پرداخت و گفت: پیش از قانعی‌فرد، کسانی در زمینه فرهنگ‌نویسی تلاش کرده‌اند اما پژوهشگران و حتی مترجمان به فرهنگ جامع و کاملی در زمینه هنر نیاز داشتند که امیدوارم این کار، نیازشان را برآورده کند.
امید که «فرهنگ واژگان هنر» به یک دانشنامه تبدیل شود
ایرج پارسی‌نژاد، زبان‌شناس از دیگر کسانی بود که در مراسم رونمایی از «فرهنگ واژگان هنر» سخن گفت. او گفته‌های خود را با این سخن آغاز کرد که: کتاب قرار است به واژگان بپردازد اما اصطلاحات هنری هم در آن گنجانده شده است.
این استاد حوزه نقد ادبی سپس به سابقه فرهنگی واژه هنر اشاره و بیان کرد: «هنر» معانی متفاوت دارد. در ادبیات پارسی، هنر به معنی فضیلت هم به کار برده شده است؛ نخستین بار پرویز ناتل خانلری از واژه هنر در برابر «آرت» استفاده کرد. پیش از آن از کلمه «صنعت» بهره می‌بردند همان‌گونه که هنوز هم در آذربایجان، این کلمه کاربرد دارد.
به گفته پارسی‌نژاد، غربی‌ها مفاهیمی در ذهن دارند که با ما یکی نیست و بسیاری از سبک‌های هنر مدرن از آنها گرفته شده بنابراین واژه‌گزینی و معادل‌یابی برای کلمات و اصطلاحات هنری، کار بسیار دشواری است.
وی ادامه داد: از کلماتی که سال‌هاست با فرهنگ ما درآمیخته و یکی شده‌اند که بگذریم، لازم است برای کلمات دیگر، معادل‌سازی کنیم. به شرط آنکه این معادل دقیقاً معنی و مفهوم واژه یا اصطلاح را برساند. خاطرم هست زمانی که در انتشارات فرانکلین بودم، نجف دریابندری، هنگام ترجمه برخی کلمات، خود واژه‌سازی می‌کرد؛ واژه‌هایی چون «نما» به جای «پلان» یا «پیوند» به جای «مونتاژ» از ساخته‌های اوست. بنابراین گاهی لازم است ما معادل‌یابی کنیم.
این استاد زبان‌شناس در پایان گفت: کار نوشتن فرهنگ اصطلاحات هنر، کار دشواری است امیدوارم حالا که عرفان قانعی‌فرد از بیماری مصاحبت با اهل سیاست بهبود یافته و به دنیای هنر رو آورده، این فرهنگ را به یک دانشنامه هنری تبدیل کند.
هیچ واژه‌ای در زبان، تک معنایی نیست
رضا نیلی‌پور، زبان‌شناس، از دیگر سخنرانان مراسم رونمایی از «فرهنگ واژگان هنر» بود. او با اشاره به اینکه قرار بود دکتر محمدرضا باطنی، یکی از سخنرانان این جلسه باشد و به علت کسالت نتوانسته در مراسم حضور پیدا کند، گفت: من زبان‌شناس هستم و تخصصی در زمینه هنر ندارم. اما هیچ واژه‌ای در زبان، تک معنایی نیست. لغات بر اثر کاربردی که دارند، معانی متفاوتی را دربرمی‌گیرند و این معنی ساخته و پرداخته تجربه‌های ما هستند.
به گفته این استاد دانشگاه، آن معنا و مفهومی که از هنر در ذهن ماست، با کاربردی که این واژه در میان انگلیسی‌زبان‌ها دارد، متفاوت است. بنابراین کاری که عرفان قانعی‌فرد کرده، کار ارزشمندی است. قطعاً این اثر، کاستی‌هایی هم دارد که باید برطرف شود.
علی موسوی گرمارودی هم در این برنامه گفت: ایرانیان این افتخار را دارند که با روی آوردن به اسلام، زبان خود را حفظ کرده و بر غنای آن افزوده‌اند. ترکیب‌پذیری زبان فارسی، بی‌مانند و قابل قیاس با هیچ زبانی نیست. ما 500 کلمه متفاوت داریم که با واژه«سر» ساخته شده‌اند و همه اینها غنای زبان فارسی را نشان می‌دهد.
احسان اشراقی، عضو فرهنگستان علوم و استاد تاریخ دانشگاه تهران نیز با اشاره به اینکه نباید متعصبانه با واژه‌ها به‌ویژه کلمات عربی برخورد کنیم، گفت: امروز واژه‌های عربی بخشی از زبان ما شده‌اند. در همین مراسم امروز، 30 درصد واژه‌هایی که دوستان در سخنان خود به کار بردند، عربی بود. بسیاری از این کلمات را مردم تعیین کرده‌اند و طی قرن‌ها جا افتاده است. چه واژه‌های عربی چه انگلیسی و فرانسوی و روسی. مثلا به جای«سماور» چه به کار ببریم؟ یا چه کلمه‌ای را جایگزین «دیفرانسیل» خودرو کنیم.
در ادامه رشته سخن را نعمت احمدی به دست گرفت و گفت زمانی می‌خواستند زبان پارسی را از عربی پالایش کنند، نوشتند: «کس‌ندان سیخکی» به جای «محرمانه مستقیم».
«فرهنگ واژگان هنر» به دو پیر خرد تقدیم شد
پایان‌بخش مراسم، رونمایی از کتاب «فرهنگ واژگان هنر» بود که نویسنده در مقدمه آن را به محمدرضا شجریان، عباس کیارستمی، علیرضا سمیع‌آذر و شاهرخ تویسرکانی تقدیم کرده است؛ این کتابی در مراسم دیشب، از سوی سمیع‌آذر به احسان اشراقی عضو فرهنگستان علوم و استاد تاریخ دانشگاه تهران و عبدالرحیم جعفری، مدیر پیشین انتشارات امیرکبیر که فرهنگ شش جلدی معین در زمان او انتشار یافت، تقدیم شد.