به گزارش خبرگزاری مهر، در حالی که از یک سو هژمونی علوم اجتماعی و انسانی غرب بر ذهن و اندیشه اساتید و دانشجویان رشته های علوم اجتماعی سایه افکنده و امکان اندیشه ورای نظریه های آنها را سخت کرده و از سوی دیگر اندک منتقدان علوم اجتماعی عمده نقدهای خود را از منظری فلسفی و انتزاعی بنا می نهند، دکتر مرتضی فرهادی شاید از معدود افرادی باشد که آستین همت را بالا زده و با گام گذاشتن به میدان تجربی، عمر و همت خویش را مصروف تحقیقات و طرح دیدگاه هایی نموده که بسیاری از نظریه های مردم شناختی و جامعه شناختی اروپا محور را به چالش کشیده است.
آخرین کتاب مرتضی فرهادی استاد مردم شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی با عنوان «انسان شناسی یاریگری» توسط انتشارات سروش به انگلیسی ترجمه می شود. فرهادی ثمره نیم قرن پژوهش میدانی مردم شناختی خود در ایران در زمینه مشارکت و تعاون را در قالب چند نظریه در این کتاب ارائه کرده است.
پس اعلام رأی شورای ترجمه انتشارات سروش، یافتن مترجمی سرشناس و خبره جهت ترجمه این اثر فاخر در دستور کار این انتشارات قرار گرفته است.
دکتر مرتضی فرهادی با بیش از ۵۰ سال پژوهش در حوزه فرهنگ ایرانی تاکنون نزدیک به ۱۰۰ مقاله علمی و پژوهشی و ۱۰ عنوان کتاب به جامعه علمی ایران و فرهنگ دوستان عرضه کرده اند. انسان شناسی یاریگری آخرین کتاب منتشر شده از این مردم شناس پُرکار ایرانی است که توسط نشر ثالث در سال ۸۸ به بازار نشر عرضه شده است. پیش از این کتاب «فرهنگ یاریگری در ایران» (درآمدی بر مردم شناسی و جامعه شناسی تعاون در ایران )، جلد اول (یاریگری در کشت کاری و آبیاری ) که در سال ۱۳۷۳ توسط مرکز نشر دانشگاهی عرضه شده بود برنده جایزه نخست نهمین جشنواره روستا (وزارت جهاد سازندگی ) و کتاب برگزیده سیزدهمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی در زمینه علوم اجتماعی و کتاب برجسته هفتمین دوره کتابهای برگزیده دانشگاه های کشور از سوی دانشگاه تهران شده بود.
همچنین کتاب «واره نوعی تعاونی سنتی کهن و زنانه در ایران ، درآمدی به مردم شناسی و جامعه شناسی تعاون و مشارکت مردمی» که در سال ۱۳۸۰ توسط معاونت ترویج و مشارکت مردمی وزارت جهاد کشاورزی به چاپ رسیده بود به عنوان کتاب برگزیده بیستمین دورة کتاب سال جمهوری اسلامی در زمینة علوم اجتماعی شناخته شد و همچنین برنده جایزه و دیپلم افتخار سومین جشنواره ملی زن و روستا (عذرا) شده بود. همچنین دکتر فرهادی ۴ اثر جدید در زمینه مردم شناسی توسعه پایدار، انسان شناسی جنگ، جلد دوم کتاب یاریگری در ایران و فرهنگ کار در ایران را در دست انتشار دارد. چاپ دوم کتاب انسان شناسی یاریگری نیز در آینده ای نزدیک به بازار عرضه می شود.
دکتر فرهادی تنها محقق ایرانی است که صاحب نظریه در زمینه توسعه بومی است. دانش ها و فناوری های بومی و سنتی ایران، فرهنگ یاریگری و تعاون در ایران، فرهنگ کار، مردم شناسی اقوام و نواحی ایران، گیاه مردم شناسی و مردم شناسی توسعه پایدار تنها گوشه ای از موضوعات مورد بررسی ایشان در نیم قرن پژوهش میدانی بوده است.
کتاب انسان شناسی یاریگری که نمودی از تلاشهای ۵۰ ساله این استاد ایرانی است شامل یک مقدمه بلند و یازده مقاله است که فصول یازدهگانه این کتاب را تشکیل داده اند. فصول ابتدایی کتاب درباره «پیشینه و ضرورت های یاریگری(مشارکت و تعاون) و نیز فضای مفهومی مشارکت و نظریه های همکاری و گونه شناسی نظریه های مربوط به همکاری در کار اندیشه ورزان و دانشمندان علوم اجتماعی و نیز «ساختهای جهانی همکاری» است. در فصل نهم و یکی از مهمترین فصلهای کتاب به یکی از مهمترین موضوعات در فضای اخیر علوم اجتماعی ایران یعنی «نظریه تکروی و ناهمکاری ایرانیان و به ویژه کشاورزان ایرانی» پرداخته شده است.
یکی از مشهورترین احکام درباره ایرانیان به طور اعم و کشاورزان به طور اخص، گمانه یا گزاره «تکروی ایرانیان» و به ویژه کشاورزان ایرانی است. این گزاره با تکرار در کار میدانی خانم لمبتون در نیم قرن گذشته، صبغه ی علمی به خود گرفته است. (ص۴۰۴) دکتر فرهادی اهمیت این نظریه را از جهاتی چند مورد توجه قرار می دهد از جمله این که در بعد سیاسی آن، از یک سو درسطح ملی گریزگاهی فراخ، نامریی و با کمترین هزینه را برای مدیران مسئولیت گریز فراهم می کند تا بار شکست برنامه های کلان را از دوش صاحبان قدرت و مسئولان برداشته و بر شانه مردم بگذارد.(ص ۴۰۵)
از سوی دیگر در سطح بین المللی نیز این مسأله روی سیاه پانصد ساله استعمار را در گذشته و کشورهای مرکز را امروز نزد ایرانیان وکشورهای پیرامون سپید می کند. در پس افتادگی توسعه ای و شکست برنامه های کلان در ایران و کشورهایی نظیر، آنها هیچ گناهی ندارند. این ملت و فرهنگ ایران و کشورهایی نظیر است که به خاطر فردگرایی و … عقب افتاده اند. آنها عقب افتاده اند و نه عقب نگه داشته شده. (ص۴۰۶) علاوه بر این مولف به دلایل روانی و علمی اشاعه این نظریه یا گزاره نیز پرداخته است.
در ادامه این فصل، مولف دلایل رسوخ ونفوذ تکروی ایرانیان ضمن تشریح به تحقیقات و مطالعات کمی وکیفی انجام شده درباره ی همکاری و یاریگری ایرانیان اشاره کرده و در پایان نتیجه می گیرد برخلاف گزاره های رایج ایرانیان در بسیاری از زمینه های اجتماعی دارای روحیات مشارکت جویانه و همکاری هستند.
فصل دهم کتاب به موضوع «فرهنگ ایرانی و مشارکت» اختصاص پیدا کرده است. در این فصل عنوان شده است که هم تعدد و افزونی و دایره ی واژگان برای همکاری ومشارکت و انواع آن، هم ترکیب و ریشه شناسی این واژگان می تواند در فهم کم و کیف یاری درجامعه ی ما درگذشته کمک کند. واژگان بسیار فارسی و عربی مترادف و متباین همکاری، نشان از کاربرد بسیار آن در زندگی ایرانیان بوده است و اهمیت همکاری را در این جامعه، و فرهنگ آن نشان می دهد. (ص۴۶۴)
بخش انتهایی کتاب نیز پیوست «انسان شناسی یاریگری: نگاهی به مشارکت های سنتی زنان ایرانی با محور اصلی همیاری (همیاری همگرا و واگرا)» می باشد که در آن به انواع همیاریهای زنان ایرانی در نقاط مختلف ایران اشاره شده است. در مجموع می توان اثر حاضر را قدمی مبنایی و مهم در راستای تغییر پارادایم در فضای علوم اجتماعی مدرن که غالب مسایل اجتماعی را از دریچه منفعت شخصی و تنازع برای بقا تحلیل می کند، قلمداد کرد. اما مهجوریت این اثر و مولف آن، آنرا تاکنون از توجهی که باید از سوی جامعه علمی جلب می شد به دور داشته است.