به گزارش مهر، کلمه زعفران ریشه در پارسی باستان داشته و به زبان سانسکریت برمی گردد و در شاهنامه نیز بیان شده است. گیاه زعفران بومی ایران و هند و معادل فارسی آن "کُرکُم" است.
بر اساس شواهد تاریخی، سابقهٔ کاشت زعفران در ایران (به خصوص زعفران قائنات) به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد. این گیاه رنگی و گران‌بهای چندین ساله، بدون ساقه است و پیاز دارد و در خاک کویر به عمل می‌آید، از این رو به طلای سرخ و یا طلای کویر مشهور است.
شنیدن جمله "زعفران اصل و زعفران فرعی"برای مردم به صورت یک جمله متداول درآمده است. اما همین یک فاجعه بزرگ برای گیاهان کهن ایرانی محسوب می شود.
ایرج حسینی، استاد بخش گیاهان دارویی سازمان فنی و حرفه‌ای استان اصفهان و پیشکسوت این رشته می‌گوید: با وجود استراتژیک بودن گیاه زعفران (از نظر قیمت و ایجاد اشتغال)، تقلب‌ها بازار این گیاه را ضایع کرده و این روند همچنان با شدت ادامه یافته است.
وی تاکید کرد: گلبرگ‌های گل رنگ، گلبرگ گل همیشه بهار، ریشه‌های گوشت خشک شده راسته (همراه با استفاده از اسپری روغن‌های بی‌قیمت)، اسپری عسل و آب و یا گلیسرین، محلول پاشی نیترات آمونیم و نیترات پتاسیم، استفاده از قند آئورت، کلاله‌های ذرت، ریشه‌های گندم و جو، ریزوم زردچوبه، پرز‌های انار، زعفران‌های زینتی و تفاله‌های مجدد خود زعفران با تسافده از رنگ‌‌پاشی، راه‌های مناسب تقلب برای پادشاه گیاهان دارویی است.
استاد بخش گیاهان دارویی سازمان فنی و حرفه‌ای استان اصفهان در مورد نحوه شناسایی ظاهری و علمی گیاه زعفران گفت: اندام مصرفی زعفران ( کلاه و خامه) باید به صورت کامل قابل مشاهده باشد و سالم بودن اندام زعفران پس از خشک شدن نیز از دیگر راه‌های شناسایی است.
وی با بیان اینکه اسید سولفوریک یکی از راه‌های شناسایی زعفران اصل است، تصریح کرد: درصورتیکه زعفران را در یک برگه کاهی فشار داده و در آن حالت هیچ نوع چربی خارج نشود، نشان از اصل بودن گیاه دارد.
حسینی اضافه کرد: زعفران در صورت آتش گرفتن نیز حالت کریستاله پیدا می‌کند.
استاد بخش گیاهان دارویی سازمان فنی و حرفه‌ای استان اصفهان با تاکید بر اینکه بیش از 95 درصد زعفران جهان از طریق ایران راهی بازهای بین‌المللی می‌شود، افزود: یکسری تدابیر خاص استانداردی می‌تواند جایگاه این گیاه بارزش را در بازارها، باثبات‌تر کند.
وی با بیان اینکه نوع بسته‌بندی زعفران از اهمیت بالایی برخوردار است، اظهار داشت: زعفران به دلیل ترکیبات رنگی، با مواد پلاستیکی سازگاری ندارد بنابراین باید در ظروف شیشه‌ای رنگی ریخته شود.
استاد بخش گیاهان دارویی سازمان فنی و حرفه‌ای استان اصفهان تصریح کرد: استفاده از روش‌های میکروبی، آزمایشگاهی ( کروماتوگرافی HPLCN ) و استفاده از شاخص‌ها و مقایسه آن با مواد زعفران مورد آزمایش، از دیگر راهکارها برای ثبات جایگاه زعفران ایران در بازارهای بین‌المللی است.
به هر روی، تمامی عوامل از جمله مسئولان، تولید کنندگان و صادرکنندگان زعفران باید دست به دست هم داده تا خاطر مصرف کنندگان داخلی و خارجی، آسوده بوده و با دیدگاه شک و تردید به این گیاه استراتژیک نگاه نکنند.
در استان اصفهان نطنز، برخی نقاط کاشان، فلاورجان، سمیرم و زرین شهر،محل مناسبی برای کاشت این گیاه است.
تسکین دهندگی درد، تحریک اعصاب، خون‌سازی، تقویت کننده قوای جنسی، تصفیه کنندگی کبد، رفع صرفه، آرامش‌بخشی، برطرف‌کننده تشنج، تقویت حافظه، کاهش چربی خون، برطرف کننده آسم، رفع نفخ شکم، جلوگیری از بیماریهای قلبی و سرطان، کاهش کلسترول و چربی خون، پیشگیری از کاهش دید در سالخوردگی و جلوگیری از گسترش سرطان سینه از جمله خواص درمانی این گیاه شمرده می‌شود.
زعفران بر خلاف رنگ‌دهنده‌های مصنوعی عارضه حساسیت‌زایی را ندارد. زعفران میزبان ویتامین‌های B6، B2، B1، ویتامین C و دیگر مواد مغذی مورد‌نیاز بدن و خنده و شادی از دیگر فواید این گیاه با ارزش است.
طلای سرخ در کنار فواید طبیعی خود احتمال ایجاد ضرر هم دارد. زعفران بر روی سیستم تولید مثل اثر دارد بنابراین زنان حامله باید از خوردن آن احتراز کنند؛ چرا که ممکن است سبب سقط جنین شود. خوردن زیاد زعفران برای کلیه‌ها مضر است. اشتها را کم و ایجاد سردرد می‌کند و اختلال حواس را به دنبال دارد.
برخی از کارشناسان معتقد هستند مصرف حدود سه گرم زعفران در ماه برای هر فرد مناسب است و استفاده بیش از پنج گرم زعفران در یک وعده غذایی، عوارضی مانند سرگیجه، کاهش تعداد ضربان قلب و احساس تهوع را در پی دارد.
زعفران به مواد غذایی عطر و رنگ مخصوص می دهد و به همین دلیل از زعفران در صنايع غذایی مانند "سوسیس سازی"، تهیه پودرهای کیک، داروهای ضد افسردگی، رنگ کردن پارچه های ابریشمی و در تولید مشروبات غیر الکلی به عنوان طعم‌دهنده طبیعی و در صنايع لبنی و غیره نیز استفاده می‌شود.
گزارش :شروین پاگیری قلعه نوئی