به گزارش خبرنگار مهر، محمد علی تقوی، بعد از ظهر شنبه در جلسه نقد و بررسی مبانی آیین و اندیشۀ سیاسی در اسلام که در دانشگاه پیام نور مشهد برگزار شد، اظهار کرد: فرهنگ سیاسی مسلمانان پیشینۀ درخوری در این زمینه ندارد، اما سیرۀ امام علی (ع) در حکمرانی می‌تواند مبنای نظری این امر را فراهم سازد.
مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: واقعیت این است که من هم مایل بود بسیار از این موارد را در کتاب بگنجانم، اما حجم کتاب بنا بر خواست ناشر از میزان مشخصی نباید بیشتر می‌شد و همین محدودیت کار را دشوار می‌ساخت.
تقوی گفت: در معارف اسلامی درباره دولت، حاکمان، شهروندان آموزه‌های فراوانی دارد و می‌توان از معارف سیاسی اسلامی سخن گفت.
وی افزود: برای رویارویی با مشکلات، مسلمانان باید با رجوع به ذخایر فکری خود، ابزارهای مفهومی لازم را بیانبد و در عین حال نباید از دست‌آوردهای دیگر جوامع برکنار بمانند.
مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد تاکید کرد: حفظ هویت اسلامی آرمان جوامع مسلمان است، بنابراین ایده‌های جدید می‌بایست علاوه بر اینکه بر کارایی اندیشۀ اسلامی می‌افزاید، در کلیت آن معنا یابد.
تقوی یکی از چالش‌های اندیشۀ سیاسی اسلامی معاصر را "چگونگی جاباز کردن برای مردم‌سالاری" دانست و اظهار کرد: فرهنگ سیاسی اسلامی با این مفاهیم آشناست و اندیشمندان معاصر مسلمان تنها باید به تبیین و تبقیح روزآمد آنها بپردازند.
در ادامه، محمد باغستانی، این مدرس دانشگاه گفت: اگر در عنوان کتاب از عبارت‌هایی مانند مسلمانان یا اندیشمندان مسلمان استفاده می‌شد، صحیح‌تر بود. همچنین باید میان ذات اسلام و جوهر آن و آراء اندیشمندان مسلمان تفاوت قایل شد، در صورتی که این تفاوت در فصل اول کتاب آشکار نیست.
این مدرس دانشگاه با اشاره به فصل نهم کتاب (نظر گروه‌ها و فرق اسلامی دربارۀ سیاست)، گفت: در مورد فرق مختلف اسلامی و دیدگاه‌های سیاسی آنها در کتاب توضیح داده شده ولی جا داشت به جریان تاثیرگذار اشاعره در تاریخ اندیشه اسلامی توجه بیشتری شود.
باغستانی به شیوه ارجاع کتب ترجمه اشاره کرد و گفت: اگر از ترجمۀ اثری در یک پژوهش استفاده شود، ارجاع باید به مترجم اثر باشد نه نویسندۀ اصلی. همچنین استفاده از منابع دست اول از ضروریات پژوهش علمی است.
وی پیشنهاد داد که برای غنای چنین آثاری، بهتر است به صورت بین رشته‌ای و از چهار رشتۀ تاریخ، علوم سیاسی، فلسفه و فقه استفاده شود.
در ادامه، روح‌اله اسلامی، عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد عنوان نقد خود بر کتاب "مبانی آیین و اندیشه سیاسی در اسلام" را "غیبت تکنیک در مطالعات اندیشه سیاسی اسلام" اعلام کرد و افزود: کتاب علمی نوشتن هزینه‌های فراوان دارد و پژوهش‌گری که اقدام به نگارش کتاب درسی می‌کند، از خودگذشتگی کرده است.
عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد ، با توجه به درسی بودن کتاب اظهار کرد: این اثر در بین کتاب‌های موجود مبانی اندیشه سیاسی در اسلام منبع مهمی است که به احتمال بالا جزء منابع ارشد نیز قرار خواهد گرفت.
اسلامی گفت: مختصات دوری از تکنولوژی‌های قدرت را گذشته‌گرایی، نقل‌گرایی، یکدستی و تداوم و کلی‌گرایی، برشمرد و گفت: سیاست در ایران رسالت اصلی خود را که تولید، حفظ، گسترش قدرت برای تعادل و کارآمدسازی سیاست گذاری است، فراموش کرده است.
وی افزود: تکنیک‌های قدیمی باید با رویکرد انتقادی مورد بحث قرار گیرد و مطالعات به سمت تکنولوژی‌های مکانیکی و اطلاعاتی حرکت کند.
رضا دانشمندی، مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه پیام نور مشهد، هم با اشاره به ضرورت استفاده از منطق، روش‌شناسی، فلسفۀ علم و معرفت‌شناسی در نقد علمی، گفت: در نقد چهار آزمون صورت میپذیرد؛ وضوح و بی‌ابهامی مفاهیم، کشف پیش فرض‌های اثبات نشده، بررسی استدلال‌های و استحکام دستگاه فکری ایجاد شده.
مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه پیام نور مشهد ، مشهد فصل اول هر اثر پژوهشی را مهم‌ترین فصول آن دانست و گفت: انتظار مخاطب پژوهش در این فصل شکل می‌گیرد و پرسش اصلی این کتاب هم در نخستین جمله کتاب آشکار شده است؛ چه رابطه‌ای میان اسلام و سیاست برقرار است.
دانشمندی با اشاره تفاوت پژوهش‌های توصیفی و تبیینی و تمایزات معرفت نقلی و تجربی، گفت: به نظر می‌رسد در فصل اول، هدف از یافتن دو وجه هستی‌شناختی و هنجاری در اسلام و علوم سیاسی نیازمند توضیح بیشتری است.
وی لازمۀ یک اثر در حوزۀ مبانی اندیشه سیاسی را پرداختن به تصورات و مفاهیم اصلی دانست و بیان کرد: تفکیک اندیشۀ سیاسی، تاریخ اندیشۀ سیاسی، فلسفۀ سیاسی و تاریخ آن و فقه سیاسی می‌تواند به فهم بهتر آثار علمی در زمینۀ معارف سیاسی اسلام کمک کند.
در ادامه، محمدجواد رنجکش، مسئول کمیتۀ گردهمایی‌های انجمن علوم سیاسی ایران با اشاره به خواست دولتمردان برای نقد و نقادی در دانشگاه‌ها، گفت: انجمن علوم سیاسی ایران – شعبه خراسان نهادینه‌سازی، آموزش و تمرین نقد و نقدپذیری را از جمله اهداف اصلی خود قرار داده است.
مسئول کمیتۀ گردهمایی‌های انجمن علوم سیاسی ایران گفت: شش نشست نقد و بررسی کتاب در سال 1393 پیش‌بینی شده است که نخستین جلسه با همکاری و میزبانی دانشگاه پیام نور مشهد برگزار شد.
رنجکش ترویج فرهنگ نقد و نقادی را لازمه بسط عقلانیت در جامعه دانست و افزود: این جلسات محملی برای تمرین نقد و انتقادپذیری به صورت عملی و با مشارکت اساتید، دانشجویان و علاقمندان به علوم سیاسی است.
گفتنی است کتاب درسی مبانی آیین و اندیشۀ سیاسی در اسلام، توسط "سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)" اسفندماه سال گذشته منتشر شد.