به گزارش خبرنگار مهر، کلان شهر اراک با مساحتی معادل شش هزار و 500 هکتار؛ جمعیتی افزون بر 529 هزار نفر دارد و به دلیل همجواری با تالاب کویری میقان و احاطه بودن توسط ارتفاعات از سه جانب و استقرار بیش از یک هزار و 200 واحد صنعتی بسیار مساعد آلودگی هوا است.
امری که در کنار توسعه ناموزون شهری، رشد جمعیت در دهه های اخیر و وجود بنگاههای اقتصادی بزرگ که از سال 1340 به بعد همزمان با دوره توسعه صنعتی در کشور به طور ناهمگن و نامتوازن بدون توجه به جنبه های زیست محیطی استقرار یافته اند منجر به قرار گیری شهر اراک در لیست هشت شهر آلوده کشور شده است.
وقوع پدیده گرد و غبار که سالهای اخیر دیگر از آن به عنوان یک حادثه طبیعی یاد می شود و منشاء آن عمدتا از خارج مرزهای کشور است متاسفانه بخش وسیعی از مناطق کشور را تحت تاثیر قرار داده و با توجه به زمان ماندگاری نسبتا طولانی اثرات سوء بهداشتی زیادی را در پی دارد.
اهمیت برنامه ریزی در زمان وقوع پدیده گرد و غبار فراگیر به حدی است که هیات وزیران وقت در جلسه مورخ 21/4/88 آیین نامه آمادگی و مقابله با آثار زیانبار پدیده گرد و غبار فراگیر در کشور را تصویب و ابلاغ نموده است.
براساس این آیین نامه تمهیدات لازم به منظور توسعه و تجهیز ایستگاه های پایش و کنترل هوای منطقه، احداث فضای سبز مشجر در کانون های بحران توسعه و تجهیز مراکز بهداشتی و اورژانس، حفاظت از منابع خاک در معرض فرسایش بادی، طرح جامع مقابله با شن های روان و فرسایش بادی، طرح همکاری چند جانبه کشورهای منطقه با هدف پیشگیری و کنترل پدیده گرد و غبار و... در قالب برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت فراهم شد.
اما بخش قابل توجهی از این برنامه ها در کشور اجرایی نشد و این ذرات معلق وارداتی هستند که هر سال از نیمه فروردین به بعد گاه و بیگاه میهمان ناخوانده آسمان شهرهایی در کشور از جمله کلان شهر اراک هستند که به واسطه صنعتی بودنشان هر روز نفس کشیدن را برای مردم سخت تر و سخت تر می کنند.
در ماده 6 این آیین نامه نیز که تصریح شده بود در راستای اطلاع رسانی و آموزش همگانی برای کسب آمادگی مواجهه با پدیده گرد و غبار برنامه های آموزشی لازم با همکاری ادارات ذیربط از جمله اداره کل محیط زیست به اجرا درآید یا کمبود اعتبارات این مصوبه را تنها بر صفحه ای از کاغذ محکم بر سرجایش نشاند.
تکثیر تعداد محدودی از کتابچه های آموزشی آن هم با کاغذ گلاسه
در این میان برخی ادارات کل محیط زیست نیز بجای آنکه در شرایط اقتصادی بد حاکم بر کشور در این سالها آموزشهایی را که می شد در صفحات کاغذ معمولی به تعداد زیادی چاپ و در سطح شهرهای آلوده خویش بین همه مردم تکثیر کنند سعی کردند با تکثیر تعداد محدودی از کتابچه های آموزشی آن هم با کاغذ گلاسه و طراحی زیبا این امتیاز را صرفا به مدیران دستگاه های اجرایی داده و مابقی کتابچه ها را هم در کتابخانه های خویش نگهداری کنند!
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی معتقد است از یک هزار و 200 واحد صنعتی فعال در شهر اراک 100 واحد آن در حال حاضر آلاینده هواست از صنایع بزرگ و مادری همچون آلومینیوم سازی اراک گرفته تا کوره های آجر پزی و ریخته گری ها که عموما با سوخت مازوت و تکنولوژی پایین فعالیت می کنند.
امیر انصاری فرآیندهای مختلف تولیدی در واحدهای صنعتی را دیگر منابع آلودگی هوا در شهر اراک بر شمرد و به خبرنگار مهر گفت: آلودگی هوا ناشی از ذرات معلق که از پودرهای میکرونیزه معدنی، واحدهای سندپلاست مانند آنچه در واگن پارس و ماشین سازی وجود دارد از جمله این موارد است.
وی با اشاره به خروجی دودکش های پالایشگاه، پتروشیمی و نیروگاه که به علت باد غالب به سمت شهر اراک به ویژه در فصول پاییز و زمستان ترکیب متفاوتی از هیدروکربن های آلفیاتیک و اروماتیک را علاوه بر آلاینده های اصلی موجود در سطح شهر اراک پراکنده می سازد، افزود: واحدهای صنعتی مستقر در شهرک های صنعتی اطراف اراک نیز در این میان دخیل هستند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی ادامه داد: در حال حاضر در شهر اراک 100 هزار خودرو در روز در حال تردد است. وجود 8 هزار 500 موتور سیکلت، 2 هزار و 300 تاکسی، 270 اتوبوس، یک هزار و 43 وانت و 13 هزار و 246 مافر بر شخصی، ماین های دولتی و خودروهای ون دومین منشا آلودگی هوا در کلان شهر اراک است، شهری که دارای 4 مرکز معاینه فنی خودرو، 6 ایستگاه پایش آلودگی هوا و 3 نمایشگر وضعیت آلودگی هوا است.
عمده آلودگی هوای کلان شهر اراک مربوط به ذرات معلق ، ازن و دی اکسید گوگرد
اگر چه در دو ماهه ابتدایی سال 93 تعداد روزهای آلوده هوای کلان شهر اراک به برکت بارندگی های صورت گرفته نه اجرای برنامه های کاهش آلودگی در مقایسه با مدت مشابه سال بیش از 70 درصد کاهش یافت اما چند روزیست با ورود ریزگردهای عربی و ترکیبش با آلودگی های صنعتی و .... ارمغانی جز سردرد و حساسیت های تنفسی را برای مردم این کلان شهر آلوده نداشته است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی که معتقد است عمده آلودگی کلان شهر اراک به وجود ذرات معلق، آلاینده دی اکسید گوگرد و ازن برمی گردد. وی می گوید: کلان شهر اراک به دلیل ویژگی های اقلیمی و همجواری با تالاب میقان که تابستان ها منبع تولید گرد و غبار و زمستان ها منبع بروز دود- مه است و احاطه بودن توسط ارتفاعات از سه جانب، سکون هوا و نامساعد بودن جریانات جوی در 50 درصد از اوقات سال، بسیار مساعد شرایط آلودگی هواست.
انصاری افزود: موارد فوق به همراه عوامل تشدید کننده ای نظیر وارونگی دما(اینورژن)، ریزگردها و گرد و غبار فرا منطقه ای از سمت غرب کشور زمینه را برای حضور کلان شهر اراک در لیست 8 شهر آلوده کشور مهیا ساخته اند.
روند اجرای طرح جامع کاهش آلودگی اراک در کارگروه کاهش آلودگی نمره قبولی نمی گیرد
همه آنچه گفته شد بستری را فراهم کرد تا مسئولان استان مرکزی در واپسین روزهای مهرماه سال 84 تهیه طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک را در جلسات کارگروه آمایش و محیط زیست استان تصویب کنند، طرحی که در سفر هیئت دولت وقت به استان در مورخ 6/3/85 به تصویب رسید و بعد از ارائه پیش نویس آن به سازمان مدیریت و برنامه ریزی وقت، با حضور نمایندگان وزارت صنایع و معادن، وزارت کشور و سازمان حفاظت محیط زیست مجددا مورد بازنگری قرار گرفت تا آنکه در تاریخ 5/9/85 به معاون اول رئیس جمهور ارسال شد.
طرحی که در تاریخ 14/6/86 به تصویب هیئت وزیران رسید امروز و با گذشت قریب به 7 سال از زمان تصویب به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی متاسفانه کمتر از 16 درصد آن در سایه عدم تخصیص اعتبارات طی سالهای اخیر اجرایی شده است!
انصاری با اظهار تاسف از روند اجرای طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک در این سالها گفت: در حالیکه که گمان می کردیم تا کنون 45 تا 50 درصد مصوبات این طرح در کلان شهر اراک اجرا شده متاسفانه با توجه به گزارش کار ارائه شده توسط دستگاه های ذیربط در آخرین جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوای اراک مشخص شد طرح جامع کاهش آلودگی اراک نتوانسته تا کنون بستر لازم اجرایی را در بخش اعتبارات برای خود در این کلان شهر آلوده پیدا کند.
وی اعتبارات مصوب این طرح را 300 میلیارد تومان عنوان کرد و افزود: تا کنون تنها 24 میلیارد و 500 میلیون تومان این اعتبارات تخصیص یافته است.
این وضعیت یعنی آنکه شهروندان کلان شهر آلوده اراک باید با توجه به اجرایی نشدن مصوبات طرح جامع کاهش آلودگی هوای تا سالیان سال به پیامها و اطلاعیه های زیست محیطی توجه کنند و تا زمانی که سایه سنگین آلودگی هوا انهم چه از نوع صنعتی خودمان باشد یا گرد و غبارهای عربی تا زمانیکه میزان آلودگی هوا به وضعیت نرمال و عادی باز می گردد توصیه های بهداشتی را به صورت همگانی و با تاکید مضاعف در مورد گروههای حساس شامل: کودکان، بیماران قلبی، عروقی، تنفسی و سالمندان مراعات نمایند.
.......
گزارش: فاطمه عسگری نیا