دور پنجم از مذاکرات ایران و کشورهای 1+5 برای رسیدن به توافق جامع هسته ای در حالی از امروز در وین آغاز می شود که در روزهای گذشته تیم مذاکره کننده هسته ای ایران گفتگوهای دو و سه جانبه فشرده ای را با کشورهای حاضر در گروه 1+5 داشته است.
در این مذاکرات دو و سه جانبه در ابتدا نمایندگان ایران در ژنو بانمایندگان آمریکا دیدار کردند. دیداری که در آن دو تن از معاونان وزیر امو خارجه ایالات متحده و همچنین مشاور "جو بایدن" معاون رئیس جمهور امریکا حضور داشتند. پس از گفتگوهای ایران و آمریکا در ژنو که در حضور "هلگا اشمید" معاون "کاترین اشتون"مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا انجام شد، نمایندگان ایران با تیم هایی از فرانسه، روسیه، چین و آلمان دیدار و گفتگو کردند.
در همین رابطه "عباس عراقچی" معاون وزیر امور خارجه ایران و مذاکره کننده ارشد جموری اسلامی در گفتگوهای 1+5، پس از پایان مذاکرات ژنو ضمن مثبت بودن روند مذاکرات از وجود اختلافات میان تهران و واشنگتن سخن گفته بود.
همزمان با این تحولات "لوران فابیوس" وزیر امور خارجه فرانسه، نیز در اظهاراتی عنوان داشته بود که اگر ایران خواهان توافق هسته ای است باید در مورد تعداد سانتریفیوژهای خود تجدید نظر کند.
نگاهی دوباره به یک اتفاق مهم
اما مذاکراتی که پیش از گفتگوهای امروز میان ایران کشورهای 1+5 برگزار شد حاوی یک نکته مهم بود و آن چیزی نبود جز خارج شدن "ویلیام برنز" از سایه. برنز از دیپلمات های باسابقه آمریکاست که به مدت چندین سال مسئول پرونده ایران در وزارت خارجه ایالات متحده بوده است.
رسانه های غربی از جمله آسوشیتدپرس معتقدند که برنز نقش زیادی در مذاکرات داشته و حتی توافق هسته ای نوامبر گذشته که میان ایران و کشورهای 1+5 به امضا رسید نتیجه گفتگوهای محرمانه برنز با طرف های ایرانی بوده است.
در این میان حتی در دوره های قبلی مذاکرات گزارش هایی منتشر شده بود که مدعی بودند برنز در تمامی مذاکرات ایران و کشورهای 1+5 حضور دارد اما رسانه ها هیچ اشاره ای به نام وی نمی کنند و حضور وی در مذاکرات به گونه ای است که رسانه ها متوجه وی نشوند.
از آنجا که اعلام شده دور جدید مذاکرات ایران و 1+5 با حضو ویلیام برنز برگزار می شود رسانه های غربی تحلیل های متعددی در مورد اینکه چرا آمریکا تشخیص داده تا در این دور از مذاکرات حضور ویلیام برنز را رسانه ای کند ارائه کرده اند برای مثال روزنامه کریستین ساینس مونیتور در تحلیل خود در این خصوص نوشت : از دید کارشناسان هسته ای با نزدیک شدن به پایان مهلت توافق موقت هسته ای، دیدار تیم مذاکره کننده آمریکایی با همتایان ایرانی خود به نوعی تلاش برای شکستن بن بست مذاکرات هسته ای است.
وزارت خارجه آمریکا دیپلمات های ارشد خود را برای مذاکرات هسته ای به ژنو فرستاد که این امر بیانگر نگرانی روبه افزایش دولت اوباما نسبت به کمبود پیشرفت در مذاکرات بین المللی در رابطه با برنامه هسته ای ایران است.
این روزنامه آمریکایی افزود: برنز در گذشته در مذاکرات مخفیانه با تیم ایران در سال ۲۰۱۳ شرکت داشت که منجر به توافق موقت ژنو شد. اکنون با باقی ماندن یک ماه به پایان توافق موقت در ۲۰ جولای، مذاکرات هسته ای به نظر متوقف شده و ایران تقاضاهای تازه ای را برای دستیابی به توافق جامع دارد. اگرچه موضع محکم از سوی تهران احتمالا کنگره آمریکا را به اعمال تحریم های تازه ترغیب می کند.
در حالی که مقامات ایرانی و دولت اوباما اعلام کردند که تحریم های بیشتر ممکن است عملکرد دیپلماتیک برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران را متوقف سازد، پاسخ دولت اوباما، ارسال برنز به عنوان دیپلماتی با تجربه در سازش با ایران بود. نکته کلیدی که بین دو طرف مورد بحث قرار خواهد گرفت تعداد سانتریفیوژهای ایران و قابلیت غنی سازی اورانیوم است.
به گزارش مهر اغلب رسانه های غربی در مورد دلایل حضور برنز در این مذاکرات تحلیلی منتشر کردند و در این تحلیل به سراغ چهره های شناخته شده رفتند. در یکی از این تحلیل ها آمده بود : حضور ویلیام برنز معاون ارشد وزیر خارجه آمریکا و معمار توافق موقت اتمی (طرح اقدام مشترک) در گفتگوهای سیاسی دو روزه ۱۹ و ۲۰ خرداد با ایران، می‌تواند مذاکرات عقیم‌مانده اتمی با جمهوری اسلامی را از خطر شکست نهایی نجات دهد.
با در نظر داشتن آگاهی گسترده ویلیام برنز با جزئیات پرونده اتمی ایران، سابقه طولانی او در هدایت مذاکرات پنهان سیاسی با ایران، و همچنین اعتماد کامل رئیس‌جمهور و وزیر خارجه آمریکا به دیدگاه های او، به نظر می رسد دولت آمریکا ضمن استفاده از تمامی ظرفیت های دیپلماتیک موجود، قصد دارد طی فرصت محدود باقیمانده، مهارت های سیاسی برنز را پیش از بازنشسته شدن در ماه اکتبر سال جاری، مورد استفاده قرار دهد.
موانع موجود بر سر راه توافق جامع
همانطور که اشاره شد یکی از اختلافات اصلی میان ایران و گروه 1+5 بحث بر سر تعداد سانتریفیوژهاست. کشورهای 1+5 معتقدند که ایران باید تعداد سانترییوژهای خود را کاهش بدهد اما تهران اعلام کرده تصمیمی برای کاهش تعداد سانتریفیوژها را ندارد. در همین رابطه "محمد جواد ظریف" وزیر امور خارجه ایران، در مقاله ای که در روزنامه واشنگتن پست منتشر شد، بیان کرد: نتيجه زياده خواهی های گذشته و گرفتاری در توهم تأثیر تحريم ها كاملا مشخص است. در 10 سال گذشته، تعداد سانتريفيوژهای ايران از ٢٠٠ عدد به ٢٠٠٠٠ عدد رسيده است، ظرفيت غنی سازی ايران از ٣.٥ درصد به ٢٠ درصد ارتقا يافته و رآكتور تحقيقاتي آب سنگين اراك كمتر از يك سال ديگر افتتاح خواهد شد.
دیپلمات های حاضر در مذاکرات هسته ای نیز معتقدد که هنزو کارهای زیادی باید انجام شود تا دو طرف به توافق جامع هسته ای برسند.
از دیگر مشکلات موجود در این راه، اختلاف نظر طرفین در مورد زمان و نحوه لغو تحریم هاست. ایران معتقد به لغو تمامی تحریم ها در صورت رسیدن به توافق جامع است اما طرف های غربی اعتقاد دارند که این امر باید بصورت مرحله ای انجام شود.
البته موارد دیگری نیز در این میان مطرح می شود که در مقایسه با موضوع سانتریفیوژ و تحریم ها از اهمیت کمتری برخوردار هستند.
فرصتی برای نزدیکی بیشتر آمریکا به ایران
اما در حالی که نگاه ها متوجه وین است تا "دود سفید توافق" از آنجا به هوا برخیزد، تحولات روزهای اخیر عراق موجب شده تا بار دیگر موضوع همکاری های دو جانبه ایران و آمریکا در مسائل امنیتی منطقه خاورمیانه رنگ و بوی جدی تری به خود بگیرد.
تحرکات روزهای اخیر داعش در عراق موجب بروز نگرانی های زیادی شده بطوریکه آمریکا ناو هواپیمابر جورج بوش را که بزرگترین نمونه از این جنگ افزار محسوب می شود روانه خلیج فارس کرده است. در این میان رسانه های غربی مطالب زیادی در مورد مذاکره آمریکا با ایران برای یافتن راهی جهت پایان دادن به بحران عراق منتشر می کنند، برای مثال امروز دوشنبه رویترز و روزنامه وال استریت ژورنال گزارش هایی درباره آماده شدن واشنگتن برای مذاکره با تهران در این خصوص منتشر کرده اند.
"جان کری" وزیر امور خارجه آمریکا، روز شنبه هفته جاری اعلام کرده بود که اگر قرار بر انجام مذاکره در مورد عراق با ایران باشد، این کار در وین و در حاشیه مذکرات هسته ای انجام می شود.
برخی از کارشناسان معتقدند همکاری واشنگتن و تهران در مورد عراق می تواند روند رسیدن به توافق هسته ای را نیز سریعتر کند.
آمریکا سابقه خوبی از همکاری با ایران برای حل مشکلات خود در عراق و افغانستان دارد و دولت ایران نیز اعلام کرده که در صورت درخواست واشنگتن حاضر است در این رابطه گفتگو کند. به هر حال وضعیت خاورمیانه به گونه ای است که آمریکا نیازمند همکاری با ایران است. بحران موجود در این منطقه نتیجه اقدامات کشورهای غربی و برخی از کشورهای عرب است اما اینکه آیا اضطرار ایجاد شده موجب خواهد شد تا همکاری تهران و واشنگتن در مورد عراق موجب تسهیل روند رسیدن به توافق جامعه هسته ای در وین و برخاستن دود سفید از این شهر شود یا خیر، موضوعی است که باید تا تاریخ 20 ژوئن (30 خرداد) منتظر آن بود.
--------------------------------------
گزارش از عبدالحمید بیاتی