خبرگزاري مهر - گروه فرهنگ و هنر: سينماي ايران غالبا نسبت به رخدادهاي ميهني و فرامرزي به ویژه حوادثي که در کشورهاي همسايه اتفاق مي افتد حساسيت نشان داده است و نمونه بارز اين واکنش‌ها ساخت فيلم هاي ارزشمند در حوزه دفاع مقدس براساس هشت سال جنگ تحميلي عراق علیه ایران بوده است. سینمای ایران همچنین به موضوع ترور و رفتارهای گروه‌های تندرو نیز واکنش داشته است.
وجود گروهک هاي تروريستي چون «طالبان» و «جيش العدل»، «بوکو حرام» و «داعش» و انجام فجيع ترين جنایت هاي انساني به نام اسلام موضوعی است که سینما و سینماگران ایرانی نسبت بدان بی‌توجه نبوده‌اند. این واکنش از انتشار بیانیه تا ساخت فیلم‌های مستند، کوتاه و بلند بوده است.
این روزها که گروهک داعش در کشور همسایه عراق مشغول جنایت است باز هم سینماگران ایرانی دست روی دست نگذاشته و با نگارش طرح و فیلمنامه و تلاش برای ساخت فیلم در تلاش برای به تصویر کشیدن و نقد این اتفاقات هستند. تعدادی از سینماگران ایرانی در گفتگوهای خود با خبرنگار مهر درباره وظیفه سینمای ایران در چنین اتفاقاتی صحبت کردند.
وظیفه سینمای ایران در نشان دادن فجایع گروهک «داعش» سنگین است
منوچهر محمدي تهيه‌کننده سينماي ايران با تاکيد بر اين نکته که سينماي ايران همواره نسبت به حوادث و رخدادهاي ملي و بين المللي واکنش نشان داده است، گفت: خوشبختانه سينماي ايران در فيلم ها و آثاري که ساخته سعي کرده توجه ويژه اي به حوادث منطقه داشته باشد. سينماي ايران همواره آمادگي روشنگري در افکار عمومي و مقابله با فجايع انساني را دارد. اتفاقي که در چند وقت اخير در کشور عراق و البته پيش از آن در سوريه و در سالهاي دور در افغانستان رخ داده اين است که گروه هاي تندرو و آدمکش به نام اسلام و تفکر ديني مرتکب فجيع ترين جنايات انساني مي شوند و اعمال خود را در قالب عقايد ديني و بعضا فرقه اي بيان مي کنند. از همين رو وظيفه سينماي ايران هم از جهت مقابله با اسلام هراسي و هم از لحاظ بر دوش داشتن رسالت رسانه اي و هم از جهت واکنش به فجايع انساني که در حال رخ دادن است، سنگين تر مي شود.
تهیه کننده فیلم «میهمان داریم» افزود: سنگيني وظيفه سينما در واکنش نشان دادن به اين مهم، به این دلیل است که متاسفانه این اقدامات تروریستی، انسان را فارغ از مذهب و مليت در جهان و به خصوص در خاورميانه تهديد مي کند و متاسفانه هدف اين است که مسلمانان جهان در لباس اختلاف مذهب و تفرقه افکني روي آرامش را نبينند. يکي از مسائلي که در توجه سينماي ايران هم در قالب سينماي داستاني و هم فيلم مستند، کوتاه و انيميشن مطرح است چگونگي پرداختن به موضوعاتي از اين دست است چراکه فلسفه وجودي گروهک هاي تروريستي ايجاد تفرقه بين شيعه و سني است و از آنجا که برادران ديني و سني ما در کشورهاي همسايه و همچنين در مناطق غرب و شرق ايران نيز زندگي مي کنند نوع نگاه سينما به موضوعاتي از اين دست بايد در سايه احترام و به دور از هرگونه جبهه گيري انجام شود.
در ساخت فیلم مستند و داستانی با موضوع تروریسم باید استراتژی داشت
محمدي که ایده ساخت پروژه سينمايي «براي بهشت بايد آدم کشت» با موضوع اتفاقات اخیر در عراق را به ارشاد داده است به وجود استراتژي در ساخت فيلم هاي بلند داستاني با موضوع گروهک هاي تروریستی اشاره کرد و گفت: اين نکته را متذکر مي‌شوم که سينماي ايران توانايي حضور و تاثيرگذاري در جهت نمايش کشتار و فجايع انساني گروهک هاي تروريستي را نيز دارد اما نکته مهمتر از توانايي سينماگران ايراني، خط مشی ساخت فيلم هاي داستاني است. اگر استراتژي مشخص وجود نداشته باشد اتفاق ها و تبعات عجيب و غريبي رخ مي دهد که يکي از اين رخدادها موضع گيري هاي تند درباره ايران است. بنابراين خطوط کلي اين استراتژي بايد اين باشد که بتوان ميان مسلمانان اهل سنت و جماعت تکفيري ، سلفي و گروهک تروريستي که به نام اسلام و سني گرايي دست به خشونت مي زنند، فاصله گذاري کرد. از همين رو در هر اثر سينمايي که در قالب هاي مختلف داستاني، مستند، کوتاه و انيميشن ساخته مي شود بايد براساس رويکرد جداسازي اين فجايع بين برادران سني و تندروهاي سلفي و تکفيري، عمل کرد. در واقع بايد به شکل هوشمندانه اي از هرگونه تبليغ مشخص شيعه‌گري پرهيز کرد چون اگر اين احساس ايجاد شود که يک اثر سينمايي با رويکرد شيعه گري ساخته شده است مي تواند تاثير ناخوشايندي در ميان کشورهاي اهل سنت بگذارد بنابراين در اين مورد خاص بايد فراجناحي و يا حتي فرا منطقه اي عمل کرد.
نمي توان با عجله پاي سينما را به ميان کشيد
داود ميرباقري کارگردان سينما که ساخت مجموعه سريال «شاهگوش» ويژه شبکه نمايش را به تازگي به پايان رسانده است، معتقد است تاثير سينما در حوزه ساخت فيلم هايي با موضوعاتي از اين دست در صورتي که از منظر يک رسانه نگريسته شود در دراز مدت پاسخ مناسب را مي دهد و نباید از روي عجله پاي سينما را به ميان کشيد.
اين کارگردان در ابتداي صحبت هاي خود وجود گروهک هاي تروريستي را محکوم کرد و گفت: حضور گروهک هاي تروريستي در منطقه سازماندهي شده و البته مشکوک است که به نظر من اين حضور ناجوانمردانه ريشه در صهیونيسم دارد. در هر حال اين نوع فجايع محکوم است و سکوت در شرايط فعلي محکوم است اما واقعيت اين است که تاثير سينما در دراز مدت ديده مي شود و فرهنگساز است و اين انتظار که فيلمي ساخته شود که بتواند يک جريان انقلابي و فراگير ايجاد کند قطعا انتظار بيهوده ايست و يا حداقل من به ياد ندارم که يک فيلم در زمان ساخت و اکران خود توانسته باشد يک انقلاب و جريان ايجاد کند. اما با توجه به ماهيتي که از صنعت سينما به خصوص سينماي ايران مي شناسم اگر فرصت مناسب داده شود اين هنر صنعت مي تواند به مرور زمان روي انديشه و سليقه اطرافيان تاثير بگذارد. بنابراين کارکردن روي سوژه هايي که تروريسم را به عنوان يک جريان مخرب در زندگي بشر معرفي مي کند نه تنها مفيد بلکه ضروري است و در بينش انسان ها تغيير ايجاد مي کند.
تردید سینمای ایران در واکنش به کشتار انسان فرصت حضور هاليوود را فراهم می کند
مهدي فخيم زاده بازيگر و کارگردان سينما نيز معتقد است سينما مي تواند در اين زمينه حضور فعال داشته باشد اما اين حضور مستلزم صرف زمان براي شناخت همه ابعاد ماجرا است و نبايد در حوزه فيلم داستاني و مستندسازي با موضوعاتي از اين دست دچار ترديد شد.
این کارگردان که در کارنامه کاری خود فیلم های تاریخی و مذهبی چون «ولایت عشق» و «تنهاترین سردار» را دارد در ادامه توضیح داد: هرگونه شک و ترديد و اهمال کاري در اين حوزه باعث مي شود هاليوود سردمدار اين جنگ رسانه اي شود. بنابراين سينماي ايران مي تواند و بايد روي موضوعاتي از اين دست کار کند اما واقعيت ماجرا اين است که براي انجام هر فعاليت سينمايي به صرف زمان نياز داريم تا فکر شده و براساس شناخت ابعاد اين خشونت و فجايع انساني را به تصوير بکشيم در واقع اول بايد درد را شناخت و پس از آن به فکر درمان بود.
سینمای داستانی رسانه خوبی برای واکنش به تروریسم نیست
اما محمد باشه آهنگر کارگردان سينماي ايران که بيشترين آثار خود را در حوزه دفاع مقدس ساخته است ساخت فيلم با چنين موضوعاتي را از عهده سينماي داستاني خارج دانست و گفت: سینمای داستانی رسانه خوبی برای واکنش به تروریسم نیست اما در حوزه سينماي مستند و با ساخت مستندهاي سياسي، مردم نگارانه مي توان به نتايج قابل قبولي دست يافت و خوشبختانه با توجه به گروه هاي خوب مستندسازي که داريم و همچنين حمايت مراکز مختلف درحوزه مستندسازي چون مرکز گسترش سينماي مستند و تجربي امکان بالقوه در جهت ساخت مستندهاي سياسي وجود دارد. از همين رو بهتر است يک کار کارگاهي و دانشگاهي انجام شود و شرايط حضور مستندسازان حرفه اي به سوريه، پاکستان و افغانستان را فراهم کرد و يا حتي با مستندسازان کشورهاي ديگر ارتباط برقرار کنیم و با آنها وارد گفتگو شويم و براي ايجاد يک جريان رسانه اي عليه حرکت هاي تروريستي تبادل اطلاعات کنيم.
جنگ رسانه ای باید در جهت وحدت شيعه و سني باشد
حساسيت ورود به ساخت فيلم هاي سينمايي با موضوع گروهک هاي تروريستي و ايجاد موج مثبت رسانه اي در اين زمينه از ديگر مباحث مطرح در حوزه مستندسازي است و اين نکته اي است که منوچهر محمدي نيز بر آن تاکيد دارد. اين تهيه کننده در تشريح اين حساسيت گفت: موضوع گروهک‌هاي تروريستي چون تکفيري، القاعده، داعش، جيش العدل و... پديده هايي مانند سيل و زلزله نيست که آثار تخريبي آن را بتوان بازسازی کرد چراکه وجود چنين جريان هايي ريشه دار است که در طول تاريخ بارها و بارها تکرار شده است. بنابراين در کنار برخوردهاي نظامي بايد يک جريان دائم فکري و فرهنگي به خصوص در کشورهاي همجوار که بيشترين چالش را با اين گروهک ها دارند، ايجاد کرد.
اين تهيه کننده سينما که فيلم سينمايي «فرشته ها با هم مي آيند» را در نوبت اکران دارد، درباره چگونگي ايجاد جريان دائم فکري و فرهنگي مبني بر جنگ رسانه اي عليه گروهک هاي تروريستي گفت: به نظر من مجموع اقدامات فرهنگي و به عبارت بهتر جنگ رسانه ای با تروریسم بايد در جهت ايجاد وحدت شيعه و سني باشد تا اين جريان کمکي باشد براي خنثي کردن افکار مسموم گروهک ها تروريستي که امروزه در حال يارکشي برادران سني ما هستند.
سينماي ايران افراد کاربلد برای ساخت فیلم علیه «داعش» ندارد
داود ميرباقري کارگردان سريال تاريخي و مذهبي «امام علي (ع)» با تاييد صحبت هاي منوچهر محمدي گفت: سينماي ايران مايل است فيلم هايي بسازد تا تفکر تروريستي را به مردم خود و جهان بشناساند اما مسئله مهم اين است که چه افرادي بايد ساخت فيلم هايي از اين دست را به عهده گیرند. با توجه به مختصاتي که من از سينماي ايران مي شناسم در حال حاضر فرد و يا افراد کاربلد و البته آماده در حوزه ساخت فيلم هايي از اين دست نداريم و يا حداقل من نمي شناسم. البته نا گفته نماند تجربه فيلمسازي در حوزه سينماي دفاع مقدس و نشان دادن مظلوميت مردم و حقانيت قربانيان هشت سال جنگ تحميلي در مقابل تروريسم مبين اين مطلب است که مي توان در اين حوزه نيز وارد عمل شد و طبيعتا کساني که سابقه کارگرداني در حوزه فيلم هاي دفاع مقدس را دارند بهتر از هر کس ديگري مي توانند وارد عمل شوند.
محمد علي باشه آهنگر از جمله فيلمسازاني است که نظرش منطبق با نظر ميرباقري است. زماني که نظر اين کارگردان را براي حضور فيلمسازان دفاع مقدس در عرصه ساخت فيلم هايي بر ضد تروريسم جويا شديم، باشه آهنگر پاسخ منفي داد و گفت: ورود به اين مقوله از طريق سينماي داستاني براي آن دسته از فيلمسازاني که آثاري با موضوع دفاع مقدس ساخته اند سخت است چراکه نياز به داستان سرايي دارد که اين داستان سرايي و رسيدن به شناخت جامع در اين حوزه نياز به کنکاش دارد و قطعا اجرايي شدن توليد آثاري از اين دست نياز به صرف زمان يک ساله دارد.
در حال حاضر تلویزیون از سینما کارآمدتر است
کارگردان فيلم تحسين شده «فرزند خاک» در ادامه صحبت هاي خود، حضور تلويزيون به عنوان رسانه ملي و پر مخاطب را در اين مقطع خاص مفيد و کارآمدتر از سينما دانست و گفت: کارکرد صدا و سيما در اين مقطع بسيار حساس تر و البته کارآمدتر از سينما است و مي تواند با ساخت سريال هاي تلويزيوني و يا مستندهاي گزارشي، فضاسازی رسانه اي و همچنين اطلاع رساني در اين حوزه را گسترش دهد.
محمدعلي باشه آهنگر در پايان صحبت هاي خود به اين مطلب اشاره کرد که توليد فيلم هايي از اين دست در بدنه سينماي ايران نياز به يک اراده ملي دارد و افزود: 10 سال درباره بمب گذاري هاي انتحاري در عراق تحقيق و پژوهش کرده ام اما مطمئن هستم براي ساخت چنين فيلم هاي يک اراده ملي بايد وجود داشته باشد که من متاسفانه چنين اراده اي را در حال حاضر در بين متوليان و مديران سينمايي نمي بينم.
وي درباره دلايل نبود عزم و اراده ملي براي ساخت فيلم هايي ضد تروريسم گفت: براي ساخت چنين فيلم هايي يا بايد در لوکيشن هاي داخلي فيلم ساخت و يا اينکه براساس لوکيشين هاي واقعي، مکان هايي را به عنوان لوکيشن بازسازي کرد که اين امکان در حال حاضر وجود ندارد.
سينماي ايران براي حضور در شرايط بحران تعليم ديده است
حضور سينما در شرايط بحران از جمله مباحثي است که همواره درباره اين هنر صنعت مطرح بوده است و جدا از بود و يا نبود اراده ملي از سوي مديران سينمايي و فيلمسازي بايد ديد که سينماي ايران اساسا براي حضور در شرايط بحران تعليم ديده است؟
مهدي فخيم زاده به اين سئوال جواب مثبت داد و گفت: به اعتقاد من سينماي ايران براي حضور در شرايط بحران تعليم ديده است، اما نمي‌توان به اين مقوله به شکل پادگاني نگاه کرد. چراکه علاوه بر محتوا، بايد منابع مالي در دسترس و آماده اي وجود داشته باشد و مطمئن هستم آمادگي محتوايي و شرايط توليد در دسترس در حال حاضر در سينماي ايران وجود ندارد و ممکن است تا فراهم شدن شرايط لازم گروهک هايي مثل «داعش» که مورد بحث ما هستند از هم بپاشد. اما نکته حائز اهميت اين است که داعش و گروهک هايي از اين دست يک جريان فکري هستند که هميشه بوده و ادامه خواهند داشت. بنابراين نبايد کوتاه آمد و بايد به سينما فرصت داد تا خود را مجهز به ابزار لازم براي انجام رسالت خود در اين زمينه کند.
نمي توان از سر عجله فيلم ساخت و بيانيه صادر کرد
کارگردان سريال تاريخي و مذهبي «ولايت عشق» در ادامه متذکر شد: بعد از واقعه يازدهم سپتامبر، هاليوود با آن عظمتي که داشت چند فيلم قابل اعتنا توليد کرد؟ تنها توانست پس از چندين سال چند فيلم خوب با اين موضوع بسازد. البته اين مسئله درباره پديده «ايدز» هم وجود داشت.سالهاي بسياري طول کشيد تا فيلم هايي در تشريح اين بيماري ساخته شد. بنابراين مي توان مقوله ضد خشونت را در فيلم ها بيان کرد و به انحاي مختلف اين ترور و کشتار انسان هاي بي گناه را محکوم کرد اما نمي توان از سر عجله فيلم ساخت و بيانيه صادر کرد چراکه ساخت فيلم درباره داعش و ديگر گروه هاي تروريستي از سر عجله تعريفي جز هيجان‌زدگی ندارد.
داود ميرباقري آنچه را که فخيم زاده به هيجان‌زدگی تعبير مي کند، ساخت فيلم سفارشي عنوان کرده و گفت: ساخت فيلم از سر عجله و با بودجه اي نصف و نيمه تعبيري جز انجام کار سفارشي ندارد و فيلم سفارشي تاثير ماندگاري ندارد و يا حداقل من نمي توانم سفارشي کار کنم.
صرفا حرف زدن درباره «داعش» معنا و مفهومي ندارد
ميرباقري در ادامه افزود: شايد روزي موضوع تروريسم براي من به يک دغدغه و يک ضرورت تبديل شود و به آن فکر کنم ولي بنده در شرايط فعلي احساس مي کنم به موضوعاتي که از قبل فکر کرده ام بيشتر تسلط دارم و اين تسلط شرط اصلي براي ساختن فيلمي موثر است و تا زماني که فيلمساز روي موضوعي که مي خواهد کار کند تسلط کافي نداشته باشد و به شناخت نرسد قطعا فيلمي که مي سازد موثر از آب در نخواهد آمد.
مهدي فخيم زاده در جمع بندي اين گزارش به ضرورت شناخت حامیان گروهک هاي تروريستي اشاره کرد و گفت: نکته قابل توجه در مطرح شدن گروهک هاي تروريستي شناخت بسترهاي حمايتي و چگونگي آماده سازي آنهاست. بنابراين تنها و صرفا حرف زدن درباره «داعش» معنا و مفهومي ندارد. به نظر من بايد در جهت عکس تفکر اين گروهک ها فيلم ساخت به عنوان مثال بايد به ارتباط دوستانه و برادرانه شيعه و سني پرداخت. نکته ديگر اينکه ما در طول سالها با برادران سني خود با محبت و دوستي همزيستي داشته ايم و سينماي ايران امروز بايد در آثار خود اين همزيستي محبت آمیز را تقويت کند و حرکت روي اين ريل بايد براساس آرامش و به دور از هرگونه عجله و شتابزدگي باشد.
گزارش از پریسا ساسانی