ایران و کشورهای 1+5 از روز چهارشنبه 11 تیرماه دور جدید مذاکرات خود را برای رسیدن به توافق جامع هسته ای آغاز کرده اند. مذاکرات در حالی آغاز می شود که تا تاریخ 20 جولای (29 تیرماه) باید این مذاکرات به نتیجه برسد از همین رو برای اطلاع دقیق تر از شرایط موجود در مذاکرات با "اولی هاینونن" معاون اسبق آژانس بین المللی انرژی اتمی و رئیس سابق بازرسان این نهاد به گفتگو نشستیم که ماحصل این مصاحبه به شرح زیر است. هاینونن در حال حاضر استاد دانشگاه هاروارد آمریکاست.
خبرگزاری مهر-گروه بین الملل: همان طور که می دانید ایران و کشورهای 1+5 از تاریخ دوم جولای دور جدید مذاکرات خود را آغاز می کنند، آیا ممکن است در پایان این مذاکرات طرفین به توافق جامع هسته ای برسند؟
هاینونن: این نکته روشن است که دو طرف اختلافاتی با یکدیگر دارند. این اختلاف زمانی که دو طرف قصد توافق دو جانبه در مورد برنامه غنی سازی با محدودیت های عملی و اقدامات شفاف ساز برای اطمینان حاصل کردن از ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران را داشتند به خوبی مشخص بود. این موضوع (غنی سازی) یکی از موارد مهم برنامه مشترک اقدام (توافق نامه هسته ای ژنو) است. شکاف میان دو طرف عمیق است اما در دیپلماسی سه هفته گفتگو زمان بسیار زیادی است. در این میان یافتن پاسخ های جدید برای کم کردن اختلافات میان دو طرف هر چند مشکل است اما امکان پذیر خواهد بود.
دیپلمات های ارشد کشورهای 1+5 یک هفته قبل از آغاز دور جدید مذاکرات، در بروکسل تشکیل جلسه دادند، آیا مشکل خاصی میان این شش کشور وجود دارد که موجب برگزاری این نشست شده باشد؟
هر یک از کشورهای 1+5 (آمریکا، انگلیس، روسیه، چین، فرانسه و آلمان) نگرانی ها و برداشت های خود را در مورد ریسک ها و اولویت های موجود در این برنامه دارد. با این وجود ما باید این این نکته را در نظر داشته باشیم که پنج کشور از جمع این شش کشور از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل هستند، شورایی که قطعنامه ها و تحریم هایی را علیه برنامه هسته ای ایران اعمال کرده است. این قطعنامه ها نشان می دهد که آنها تقریبا نگرانی های مشترکی در مورد برنامه هسته ای ایران دارند.
در مذکرات قبلی ایران و کشورهای 1+5 از وجود اختلافات برای رسیدن به توافق جامع هسته ای سخن گفته بودند این اختلافات شامل چه مواردی می شوند؟
اختلافات زیای میان طرفین وجود دارد که از میان آنها می توان به تعداد سانتریفیوژهای نصب شده، میزان اورانیوم غنی شده، تغییر کاربرد راکتور آب سنگین اراک، پاسخ دادن به سوالات نظامی، رفع تحریم ها و مدت زمان توافق نهایی اشاره کرد.
مقامات غربی می گویند که پس از پنج دور مذاکره با ایران پیشرفت اندکی در حل پرونده هسته ای ایران داشته اند چگونه ممکن است این پیشرفت اندک منجر به یک پیشرفت و یا تغییر بزرگ شود؟
این مربوط به روند اعتمادسازی است که البته زمان زیادی خواهد برد. اولین گام در اعتمادسازی آن است که مطمئن شویم وقتی به توافق رسیدیم این توافق با حسن نیت انجام می شود. گام بعدی در این رابطه اجرای واقعی توافق است.
5+1 خواهان کاهش تعداد سانتریفیوژهای ایران است اما تهران تا کنون با این موضوع مخالفت کرده است، همانطور که شما می دانید ایران به دنبال دست یابی تسلیحات اتمی نیست اما با این وجود 1+5 خواهان کاهش تعداد سانتریفیوژهاست، چگونه ممکن است دو طرف بر این اختلافات فائق شوند؟
زمانی که من به تاریخچه فعالیت هسته ای ایران نگاه می کنم می بینم که ایران کلید حل اغلب مشکلات را در اختیار دارد. برای از میان بردن بی اعتمادی، ایران باید با تعداد منطقی و واقعی سانتریفیوژها کنار بیاید تعدادی که در واقع برای ادامه برنامه هسته ای صلح آمیز مورد نیاز است. یکی از پرسش هایی که باید در این رابطه پاسخ داده شود آن است که آیا این سانتریفیوژها واقعا برای تولید سوخت راکتورهای آب سبک فعالیت می کنند؟ اغلب کشورها اقدام به خرید سوخت از فروشندگان بین المللی که اقتصادی تر است می کنند. خرید از فروشندگان بین المللی البته امنیت و کیفیت سوخت را تضمین می کند. علاوه بر موضوع غنی سازی نکته دیگری نیز وجود دارد و آن نیاز به اورانیوم است که البته منابع آن در ایران محدود است. همراه با این موارد پاسخ گویی به پرسش در خصوص ابعاد نظامی برنامه هسته ای نیز وجود دارد. ایران می تواند با پاسخگویی به این پرسش ها مسیر رسیدن به توافق جامع را هموار کند. پاسخ گویی به این پرسش ها موجب می شود طرف دیگر نیز با جدیت بیشتری مذاکرات را پیگیری کند.
-----------------------------
گفتگو از عبدالحمید بیاتی