به گزارش خبرگزاری مهر، هر ساله همزمان با فصل برداشت محصولات زراعی از جمله گندم و جو و .... در اراضی کشاورزی استان کاه و کلش به جای مانده در مزارع توسط کشاورزان به آتش کشیده می شود.
این در حالیست که بحث "کلش سوزی" باعث آلودگی هوای شهرها و روستاها شده به طوری که مدت زیادی ستونهای بلند دود همراه با خاکستر فضای هوای حاشیه شهر و روستاها و جاده ها و سایر راههای مواصلاتی را فرا گرفته و موجب آلودگی محیط زیست، از بین رفتن حاصلخیزی خاک، نابودی عناصر مفید زنده خاک، انهدام بافت خاک، کاهش ظرفیت نگهداری آب، رطوبت خاک و خلاصه در یک کلام مرگ زمین و خاک خواهد شد.
از طرف دیگر عمده زمینها و باغات در مجاور اراضی منابع طبیعی از جمله جنگلها و مراتع قرار گرفته و بر اثر آتش زدن کاه و کلش اراضی زراعی و عدم کنترل توسط صاحبان اراضی آتش به اراضی جنگلی و مرتعی مجاور سرایت کرده و باعث تخریب و نابودی این سرمایه های ملی و ارزشمند می شود.
این در حالیست که بر اساس ماده 45 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع آتش زدن نباتات در مزارع و باغات داخل یا مجاور جنگل بدون اجازه و نظارت ماموران جنگلبانی ممنوع است در صورتی که در نتیجه بی مبالاتی حریق در جنگل ایجاد شود مرتکب به حبس تادیبی از دو ماه تا یکسال محکوم خواهد شد.
همچنین به استناد ماده 9 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، ماده 22 و 32 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا و ماده 688 قانون مجازات اسلامی برخورد قانونی با آلوده کنندگان هوا اجتناب ناپذیر است.
با این حال همچنان کلش سوزی به عنوان یکی از دغدغه های جدی در زمینه حریق در جنگلها و مراتع استان محسوب می شود.
زنگ خطر کاهش حاصلخیزی خاک به صدا درآمد
یک استاد دانشگاه در این رابطه می گوید: وجود ماده آلی، افزون بر آنکه نشان دهنده سلامت و کیفیت خاک است شاخص مناسبی برای باروری آن نیز به شمار میآید.
رضا نامداری ادامه داد: انسان بر اثر کشت متوالی یک نوع محصول طی سالهای متمادی، عدم رعایت تناوب و آیش، سوزاندن کاه و کلش و چرای بیرویه احشام در مزارع پس از جمع آوری محصول و دهها اقدام دیگر، موجبات فقیر شدن خاک از نظر مواد آلی را فراهم کرده است و باعث شده تا زنگ خطر کاهش حاصلخیزی خاک به صدا درآید.
وی یادآور شد: تحقیقات نشان داده است که بخش مهمی از مواد غذایی مورد نیاز گیاهان زراعی در کاه وکلش به جا مانده پس از برداشت محصول وجود دارد که در صورت برگردانده شدن به خاک، توسط میکروارگانیسمها تجزیه شده و مجدد در اختیار گیاه قرار میگیرند به طوریکه به خوبی باعث توازن بین عناصر غذایی خارج شده از خاک و مواد آلی بازگردانده شده به آن میشوند.
نامداری افزود: شواهد نشان میدهد که وجود بقایای کافی در خاک در زراعتهای دیم مناطق خشک و نیمهخشک موجب افزایش آب درون خاک در انتهای دورههای آیش می گردد؛ وجود کاه در سطح زمین از حرکت آب جلوگیری کرده و نفوذ پذیری خاک را زیاد می کند و همچنین کاه، روی خاک سایه انداخته و از وزش باد روی سطح آن جلوگیری و به طور کلی ذخیره آب در خاک را افزایش و تبخیر را کاهش می دهد.
طوفانی که از آتش در مزارع به راه می افتد
این استاد دانشگاه یادآور شد: به رغم مزایای یاد شده متأسفانه هر ساله در اواخر سال زراعی، در بسیاری از کشتزارها و دشتهای حاصلخیز لرستان که از هزاران سال پیش مزارع وسیع غله را در خود جای دادهاند، طوفانی از آتش به راه میافتد و کشاورزان بنا به روش غلط دیرینه، کاه و کلش باقیمانده از درو محصول را به آتش می کشند تا بستر زمین برای کشت و رویش محصول سال بعد مساعد شود غافل از آنکه باعث فاجعه زیست محیطی میشوند که به اشتباه و براساس باورهای غلط عامیانه در سرزمین ما رواج یافته است.
نامداری با تشریح اثرات زیانبار کلش سوزی عنوان کرد: سوزاندن کاه و کلش روشی منسوخ در مدیریت بقایای گیاهی به شمار می رود زیرا باتوجه به وسعت زیاد اراضی زیر کشت غلاتی همچون گندم و جو، ضمن آلودگی محیط زیست، مواد آلی زیادی که در صورت برگرداندن به وسیله شخم موجب حاصلخیزی خاک می شود، از دست می رود.
وی گفت: سوزاندن کلش باعث می شود که مواد آلی خاک سریع تبدیل به خاکستر شده و خاکستر به جا مانده نیز به راحتی در معرض فرسایش آبی و بادی قرار گرفته و ممکن است از دسترس گیاه خارج شود.
این محقق لرستانی بیان داشت: علاوه بر هدررفت عناصر غذایی، مضرات سوزاندن بقایای گیاهی را میتوان در کاهش شدید جمعیت میکروارگانیسمها به ویژه در لایههای سطحی خاک، کاهش کیفیت خاک، کاهش نفوذ پذیری آب در خاک، افزایش فرسایش پذیری خاک، هدر رفت مقدار زیادی از کربن به صورت Co2، تبدیل بقایای آلی پُرارزش به ماده سوخته و ذغالی شده مقاوم به تجزیه میکروبی، افزایش جرم ویژه ظاهری خاک و کاهش تخلخل خاک دانست.
کاهوکلش مخازن پر ارزش تولید ماده آلی هستند
نامداری تصریح کرد: با عنایت به اینکه کاهوکلش و بقایای محصولات کشاورزی پس از درو، مخازن پر ارزش تولید ماده آلی هستند سوزاندن آنها گامی در راستای نابودی تدریجی مزرعه است لذا باید از سوزاندن بقایای گیاهی اجتناب کرد.
وی یادآور شد: تحقیقات نشان داده است که کلش سوزی طی سالهای متمادی، فعالیت بیولوژیک خاک را به تدریج کاهش داده به طوریکه براساس گزارش محققان، در عمق یک سانتیمتری خاک، بعد از کلش سوزی، تراکم قارچها به میزان 95 درصد و تراکم باکتریها به میزان 70 درصد کاهش مییابد.
نامداری با بیان اینکه فعالیت این میکروارگانیسمها تاحد زیادی وابسته به میزان مواد آلی است تصریح کرد: کاهش این مواد به واسطه سوزاندن بقایای گیاهی، موجب کاهش فعالیت این موجودات مفید در خاک میشود.
وی افزود: همچنین آزمایشات بلندمدت نشان میدهد که همبستگی مستقیمی بین مقدار کاهش محصول برداشت شده و سوزاندن مداوم بقایا وجود دارد.
کلش سوزی تأثیر مستقیمی بر خواص فیزیکی و شیمیایی خاک دارد
نامداری عنوان کرد: کلش سوزی تأثیر مستقیمی بر خواص فیزیکی و شیمیایی خاک داشته است به طوریکه شخم بیش از اندازه و کاهش مواد آلی باعث فشردگی خاک شده و نفوذ پذیری آن را کاهش می دهد؛ همچنین مشخص شده که بعد از آتش سوزی، خاک سفت و فشرده می شود.
این استاد دانشگاه افزود: نتیجه پنج سال تحقیقات پیرامون اثرات زیانبار کلش سوزی در مزارع غلات نشان می دهد که این سنت غلط باعث آلودگی محیط زیست، از بین رفتن موجودات مفید، کاهش مواد آلی خاک و نگرانی ساکنین حاشیه مزارع سوختهشده میشود.
نامداری خاطر نشان کرد: با توجه به اهمیت بقایای گیاهی در نگهداری مواد آلی خاک و جلوگیری از هدررفت آنها و همچنین تأثیر چشمگیر این بقایای ارزشمند در حفظ خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک و با عنایت به اثرات زیانبار و مخرب سنت غلط کلشسوزی به خصوص تخریب محیط زیست و کاهش حاصلخیزی خاک، میبایست ضمن بالابردن سطح آگاهی کشاورزان در این خصوص، آنها را به استفاده از روشهای سودمند و بیخطر برای محیط زیست ترغیب کرد.
وی ادامه داد: از جمله اقداماتی که علاوه بر حفظ مواد آلی خاک و بالا بردن حاصلخیزی آن، موجب حفاظت از محیط زیست نیز میشوند، میتوان به روشهایی نظیر خُردکردن و برگرداندن کاهو کلش به خاک، اضافه کردن کودهای دامی پوسیده به منظور افزایش فعالیت میکروارگانیسمهای خاک اشاره کرد.