در حالیکه سناتورهای افراطی کنگره و سنای آمریکا از سیاست دیپلماسی باراک اوباما با ایران راضی نیستند و انتقادات زیادی بر آن دارند بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران توافق برای تمدید 4 ماهه مذاکرات هسته ای را بهترین گزینه پیش روی ایران و آمریکا دانسته اند. بطوریکه اندیشکده بحران با ارائه گزارشی بعد از تمدید مذاکرات تصریح کرد که آمریکا و ایران هر دو از این درایت و هوشمندی برخوردار بودند که اعمال فشار بیشتر برای نتیجه‌گیری سریع‌تر از مذاکرات تنها باعث می‌شود آنها به توافقی بد دست یابند، حال آنکه در بلندمدت تنها یک توافق مناسب و خوب پایدار خواهد ماند.
در خصوص اقدامات تندروهای کنگره امریکا و انگیزه احتمالی آنها که سعی در سنگ اندازی بر سر مذاکرات هسته ای دارند، خبرنگار مهر گفتگویی با "رایان کاستلو" عضو شورای ملی ایرانی- آمریکایی که مسئولیت مانیتور کردن مصوبه ها و تحقیقات و نوشته های این شورا را بر عهده دارد انجام داده است که در ادامه می آید.
خبرگزاری مهر-گروه بین الملل: آیا اقدامات تندروهای کنگره به این معنی است که باراک اوباما قصد دارد در مذاکرات هسته ای در برابر برنامه هسته ای ایران انعطاف نشان دهد؟
رایان کاستلو: در طول یکسال گذشته دولت آمریکا و رییس جمهور باراک اوباما در پیگیری پرونده هسته ای ایران میزان قابل توجهی از انعطاف دیپلماتیک از خود نشان داده اند. بیشترین حد این انعطاف را می توان در برنامه اقدام مشترک (JPOA) دید که در آن اذعان شده است که ایران می تواند در توافق هسته ای نهایی از حق غنی سازی اورانیوم که از سوی دو طرف تعریف و تعیین خواهد شد بهره مند شود هر چند این غنی سازی قرار است تحت نظارت های سنگین بین المللی صورت گیرد.
انعطاف های دولت اوباما در حالی اتفاق افتاده است که تندروهای کنگره انعطافی از خود نشان نداده اند. بسیاری از تندروها داشتن هرگونه برنامه غنی سازی اورانیوم از سوی ایران را نوعی ریسک غیرقابل قبول می دانند و معتقد هستند که ایران نهایتا با وجود تمامی کنترل ها و نظارت ها تعهداتش را دور خواهد زد و به سلاح اتمی دست خواهد یافت. این تندروها با هدف جلوگیری از امضاء یک توافق هسته ای بد با ایران از سوی رییس جمهور و یا با هدف جلوگیری از موفقیت وی دست به اقداماتی زده اند که مذاکرات هسته ای را به مخاطره انداخته است.
سال گذشته گروهی از سناتورهای مذکور لایحه ای را امضاء کردند که بر خلاف تعهدات آمریکا در JPOA تحریم های جدیدی را در خصوص برنامه هسته ای ایران به ایران تحمیل می کرد که محمد جوادظریف رییس جمهور ایران گفت تصویب چنین لایحه ای موجب مرگ توافق هسته ای موقت (JPOA) خواهد شد. تهدید رییس جمهور به وتوی چنین مصوبه ای و حمایت رهبر دموکرات های سنا از توافق هسته ای موقت 6 ماهه موجب شد تا این لایحه از دستور کار خارج شود و کنار گذاشته شود. کشمکش بین رییس جمهور باراک اوباما و سناتورهای تند رو نشان دهنده این است که باراک اوباما برای رسیدن به توافق هسته ای با ایران بسیار جدی و مصمم است.
از آن زمان به بعد تمامی تلاش ها در کنگره برای جلوگیری از دستیابی به یک توافق هسته ای کنار گذاشته شده اند. لایحه جدیدی که اخیرا توسط سناتور "کروکر" ارائه شده است گرچه به ظاهر با هدف اطمینان حاصل کردن از این مطلب که کنگره حرف آخر را در توافق احتمالی خواهد زد ارائه شده است اما در واقع تلاش جدیدی برای جلوگیری از دیپلماسی است. این کار قرار است با رای کنگره به لایحه ای صورت گیرد که بر اساس آن کاهش تحریم ها قطع شود و منابع مالی لازم برای اجرای تعهدات نیز قطع شوند از جمله منابعی که باید در اختیار آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار گیرند.
- اگر پاسخ شما مثبت است به نظر شما انعطاف های احتمالی چه خواهند بود؟
بر اساس گزارش های رسیده می توان گفت که انعطاف های قابل توجهی در مذاکرات از سوی مذاکره کننده های ایران و دولت اوباما ارائه شده اند. علاوه بر اینکه در توافق نهایی قرار شده ایران به برنامه غنی سازی خود ادامه دهد، به نظر می رسد که طرفین زمینه های مشترکی هم برای تقویت نظارت ها و تایید ها درباره کار تاسیسات فردو و اراک هم یافته اند و همچنین درباره ماهیت کاهش تحریم ها در توافق نهایی.
اصلی ترین موضوعی که موجب شد تا توافق هسته ای موقت 4 ماه دیگر تمدید شود موضوع اندازه و میزان غنی سازی نهایی ایران در توافق نهایی است. در این خصوص دو طرف مذاکره مواضعی اتخاذ کردند تا بتوانند به توافقی دست یابند که به راحتی بتوانند از آن در داخل در برابر مخالفانشان دفاع کنند. برای عبور از بن بست فعلی دو طرف باید انعطاف و خلاقیت بیشتری از خود ارائه دهند و خوشبختانه اگرعزم سیاسی برای این کار وجود داشته باشد راه کارهایی برای عبور از این بن بست موجود است. برای مثال می توان با راهکاری مرکب از افزایش بازرسی ها از تاسیسات هسته ای و محدودتر شدن ذخایر اورانیوم غنی شده، تمایل گروه 1+5 برای کاهش تعداد سانتریفیوژهای ایران را کاهش داد. آمریکا و دیگر اعضاء گروه 1+5 هم به اندازه کافی هوشیار و عاقل هستند تا در قبال انعطاف نشان دادن ایران به دنبال راهکارهای تشویقی باشند.
- به نظر شما آیا ایران و گروه 1+5 قادر خواهند بود در 4 ماه آینده به یک توافق نهایی دست یابند؟
دستیابی به یک توافق تا 23 نوامبر بسیار محتمل است. به نظر می رسد که هریک از طرفین حقیقتا به روند دیپلماتیک متعهد و پایبند هستند و نتیجه آن این بوده است که در حال حاضر بیشتر از هر زمان دیگری به دستیابی به توافق هسته ای نهایی نزدیکتر هستیم. یک سال قبل تعداد اندکی از تحلیلگران پیش بینی می کردند که دستیابی به توافق هسته ای موقت امکان پذیر باشد اما ایران در حال حاضر شرایط توافق هسته ای را پذیرفته و با وجود حل نشدن برخی موضوعات پیش نویس متن توافق نهایی هسته ای هم با برخی پرانتزهای خالی نوشته شده است. چنین فرصت هایی کمتر به دست می آیند و باراک اوباما و حسن روحانی هر دو به خوبی می دانند که شاید این بهترین و آخرین فرصتی باشد که بتوانند در دوران ریاست جمهوری هایشان به این توافق دست یابند.
علاوه بر این، شکست مذاکرات تبعات جدی هم برای هر دو طرف خواهد داشت بطوریکه از دست رفتن نظارت ها و بازرسی ها بر تاسیسات هسته ای ایران که ناشی از توافق هسته ای می باشند، شکست و عقب گردی برای آمریکا خواهد بود و همچنین ایران فرصت به دست آمده برای اثبات صلح آمیز بودن برنامه هسته ای خود را از دست خواهد داد و تحریم ها هم سرجای خود برخواهند گشت و هر دو طرف به روندی برخواهند گشت که احتمال برخورد نظامی و جنگ را افزایش می دهد.
مصالحه دیپلماتیک بر تمامی این احتمالات ارجحیت بسیاری دارد. با این حال موانعی در دو طرف در خصوص تحقق توافق نهایی وجود دارد. این کنگره است که نظر نهایی را درباره توافق هسته ای خواهد داد و می تواند قدم هایی بردارد که موجب عقب نشینی شود، قدم هایی از قبیل ممانعت کردن از کاهش تحریم ها و یا قطع منابع اجرایی کردن تعهدات. همچنین مخالفان حسن روحانی نیز مخالفتهای خودشان را نشان داده اند. این مخالفت ها در صورتیکه برطرف نشوند می توانند دورنمای دستیابی به توافق هسته ای دایم و جایگاه خود او را تضعیف کند.
---------------
گفتگو از پیمان یزدانی