به گزارش خبرنگار مهر، کرمان در دوران مختلف تاریخی دستخوش تغییر و تحولات گوناگونی از نظر معماری شده‌است هر چند که حضور هیچ یک از مهاجمان به کرمان نتوانسته فرهنگ غنی و ایرانی این سرزمین کهن را تغییر دهد اما هر یک از این دوره‌های تاریخی زخمی را به پیکره کرمان زده و گاه یادگاری برجای گذاشته‌اند.
کرمان در دوران گذشته همواره موجب هجوم اعراب و قبایل مختلف قرار داشته است و سرانجام در دوران سلجوقیان بود که حکومتی با ثبات در کرمان شکل گرفت و روی آرامش را به خود دید که اوج آن در زمان حکومت ملک قاورد و فرزندانش بود هر چند که پس از سلجوقیان کرمان مورد هجوم مغول‌ها قرار گرفت اما 150 سال حکومت سلجوقیان از جمله دوران درخشان تاریخی کرمان بوده است.
یکی از آثاری که از دوران سلجوقیان در کرمان به جای مانده مقبره خواجه اتابک از وزرای سرشناس حکومت سلجوقیان است.
محمد اسلامی فعال گردشگری و محقق آثار تاریخی در کرمان در گفتگو با مهر با اشاره به وضعیت نابسامان این مقبره تاریخی می‌گوید: ساختمان هشت ضلعی این مقبره از نظر گچ‌بری و کاشیکاری یکی از آثار منحصر به فرد ایران محسوب می‌شود هر چند امروزه به دلیل مسائل مختلف بخش قابل توجهی از کاشی کاری‌ها از بین رفته است اما این نوع تزئین آثار تاریخی در ایران در زمان احداث این مقبره بی‌سابقه بوده است.
خواجه اتابک مهد کاشی کاری ظریف در آثار تاریخی ایران
وی تصریح کرد: این بنا حتی از قبه سبز نیز قدمت بیشتری دارد در حالی که قبه سبز از نظر کاشی کاری جزو زیباترین آثار تاریخی ایران محسوب می‌شود اما کاشی‌های این بنا از قبه سبز قدیمی‌تر است اما متاسفانه در گذشته حفاظت لازم از این کاشی کاری‌ها صورت نگرفته است و از بین رفته‌اند و تنها آثاری از این کاشی کاری‌ها وجود دارد.
اسلامی افزود: با این وجود مقبره خواجه اتابک با کوشش میراث فرهنگی شاهد آزادسازی عرصه بوده و خانه‌های اطراف این مقبره زیبای تاریخی آزادسازی شده است و چند اتاقک نیز در اطراف این مقبره وجود دارد و در دوره های مختلف نیز این مقبره بازسازی شده است اما متاسفانه حفاظت لازم از این اثر تاریخی صورت نگرفته و از سالها قبل این اثر تاریخی محلی متروکه شده که از خلوت بودن این مکان معتادان و اراذل و اوباش سوء استفاده کرده اند.
وی گفت: این بنای تاریخی با توجه به زیرساخت‌ها، عرصه آزاد شده و اتاقک های اطرافش به راحتی می‌تواند به مرکز گردشگری تبدیل شود و در صورت سرمایه گذاری در این مکان می توان شاهد رونق آن بود.
قلب بافت تاریخی کرمان در انتظار توجه سرمایه گذاران
وی تصریح کرد: این بنا در سال 582 هجری و از جنس آجر بنا شده است و هم اکنون نیز در نزدیکی مسجد بازار شهر و در بافت تاریخی کرمان قرار گرفته است.
اسلامی گفت: اگر این بنا احیاء شود بافت فرسوده نیز به سادگی رونق خواهد گرفت و می تواند در کنار قبه سبز به قلب بافت تاریخی کرمان تبدیل شود.
وی ادامه داد: نمای خارجی این مقبره زیبا هشت ضلعی و در داخل چهار ضلعی است و از زیباترین قسمتهای بنا تزئینات گچ بری و کاشی کاری و سنگهای مرمر و خطوط بسیار منحصر به فرد کوفی است.
گچ‌بری داخلی مقبره خواجه اتابک الهام بخش بسیاری از بناهای ایرانی بوده‌است
وی افزود: کاشی‌های داخلی به شکل ستاره هایی زیبا بوده است که هنوز آثاری از آن وجود دارد همچنین محراب این بنا نیز تزئینات بسیار زیبایی دارد که شامل گج بریهای منحصر به فرد است.
خواجه اتابک؛ تارج وارونه آثار تاریخی کرمان
وی استفاده از کاشی‌های فیروزه‌ای و همچنین گچ‌بری‌های محراب را منحصر به فرد دانست و گفت: با وجود تمام داشته های خواجه اتابک در دوره های مختلف بازسازی اما متاسفانه در حال حاضر برای رونق این بنا کاری انجام نشده است و حتی بسیاری از مردم و فعالان گردشگری کرمان نیز این بنا را نمی شناسند.
وی گفت: حتی متروکه شدن این بنا و اتاقک های اطرافش موجب تجمع اراذل و اوباش و سارقان شده است و باید طرحهای حفاظتی این بنا با جدیدت دنبال شود و حداقل دربهای این اتاقکها گذاشته شود تا معتادان نتوانند در این محل حضور یابند.
وی خاطرنشان کرد: این وضعیت به جای اینکه این بنای تاریخی موجب فخر مردم محل شود موجب نگرانی و مشکلاتی برای آنها شده است.
وی گفت: در صورتیکه بخش خصوصی در این مکان سرمایه گذاری کند یکی از زیباترین مکانهای رفاهی و گردشگری کرمان ایجاد خواهد شد.
از سرمایه گذاران در راستای تغییر کاربری و احیای آثار تاریخی استقبال می کنیم
این درحالی است که مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان کرمان در گفتگو با مهر اظهارداشت: ما آماده جذب سرمایه‌گذار برای احیای آثار تاریخی کرمان هستیم.
علی مهاجری افزود: کرمان دارای پتانسیلهای بالای تاریخی است که می تواند در زمینه گردشگری بسیار موثر باشند.
مهاجری گفت: در دوره‌های گذشته توجه لازم برای نگهداری برخی از آثار نشده است و به دلیل تعدد آنها و محدودیت اعتبار باید با کمک بخش خصوصی و مردم این آثار را احیاء کنیم.
مهاجری افزود: ما آماده تغییر کاربری و مرمت این بناها با همکاری میراث فرهنگی و بخش خصوصی هستیم و از این اقدام استقبال می‌کنیم.
وی گفت: کرمان شهری تاریخی است و باید با همکاری مردم این شهر را به جایگاه اصلی آن در بخش گردشگری نزدیک کنیم و در حال حاضر نیز طرحهای مرمت و احیاء قابل توجهی در کرمان در حال انجام است.
خواجه اتابک نمونه‌ای موفق در آزادسازی عرصه است
معاون میراث فرهنگی استان کرمان نیز به خبرنگار مهر در خصوص این بنای تاریخی گفت: بنای خواجه اتابک از جمله طرحهای موفق میراث فرهنگی در زمینه آزادسازی عرصه بوده است و هم اکنون عرصه این بنای تاریخی آزاد است.
محسن موحدی ادامه داد: این بنا از جمله آثار منحصر به فرد در بافت تاریخی شهر کرمان است که چندین بار نیز شاهد اجرای طرحهای بازسازی بوده است و سقف و دیوارهای این بنا در دوره‌های مختلف بازسازی و مرمت شده است.
وی تصریح کرد: هم اکنون شاهد اجرای طرحهای مرمت و استحکام بخشی بنا در مقابل حوادث هستیم زیرا در گذشته بخشی از این بنا بر اثر زمین لرزه فرو ریخته بود که هم اکنون مرمت شده است.
وی با اشاره به سیاست میراث فرهنگی در زمینه جذب سرمایه گذار بخش خصوصی گفت: این بنا می تواند به سادگی و با جذب سرمایه‌گذار به یکی از زیباترین بناهای گردشگری کرمان تبدیل شود.
مردم بافت تاریخی کرمان خواستار ساماندهی بنای تاریخی هستند
یکی از سالمندان ساکن محله خواجه اتابک در گفتگو با مهر اظهارداشت: این بنا مربوط به مقبره اتابک محمد بزقوش است که وزیر سه پادشاه سلجوقی بوده و از افراد تاثیرگذار در عصر خود بوده است.
محمد ایرانمنش افزود: وجود این بنا در محله می تواند موجب رونق و زیبایی این بخش تاریخی از شهر کرمان شود اما بخش‌های آزاد شده اطراف مقبره خاکی است و چندین اتاقک در اطراف مقبره قرار دارد که خالی و بدون محافظت هستند که موجب سوء استفاده برخی از افراد قرار می‌گیرند.
وی در خصوص بازدید از این بنا گفت: در مقبره بسته است و اطراف آن نیز ساماندهی نشده است و این وضعیت برای جذب گردشگر قابل توجه نیست اما اگر کمی به این منطقه رسیدگی شود شاهد رونق خواهیم بود.
وی گفت: هم اکنون هر از گاهی برخی افراد که مشخص است در حال مطالعه بر روی این بنا هستند یا دانشجوها و خبرنگاران از این بنا بازدید می‌کنند اما درنهایت چیزی جز تاسف به دلیل شرایط نا مناسب این بنای تاریخ به جای نمی ماند و میراث فرهنگی باید فکری به حال این مجموعه منحصر به فرد کند.
هر چند بی‌توجهی و تخریب این بنای تاریخی در دوره‌های گذشته مدیریتی میراث فرهنگی کرمان روی داده‌است اما این انتظار وجود دارد با توجه به این اثر تاریخی در دوره جاری مقبره خواجه اتابک که از کهن‌ترین بناهای تاریخی شهر کرمان محسوب می‌شود بار دیگر احیا و به مرکز گردشگری در بافت تاریخی کرمان تبدیل شود.
.........................................................................
گزارش: اسما محمودی
عکس: فاطمه عقیلی‌نسب